 |
72-тапсырма. Мәтінмен мұқият танысып, мазмұндаңыздар.
|
|
|
|
72-тапсырма. Мә тінмен мұ қ ият танысып, мазмұ ндаң ыздар.
Кен орындарын жерасты арқ ылы қ азудың
болашағ ы
«Тау-кен жұ мыстарының технологиясы» дегеніміз кен инженерін қ алыптастыратын арнайы пә н. Оны ү йрену геологиялық цикл, сызба геометрлік, инженерлік графика, сондай-ақ экономика ғ ылымдары сияқ ты жалпы теориялық жә не жалпы техникалық пә ндерді білумен негізделген. Тау-кен ө ндірісінің технологиясын білу, мамандық бойынша негізгі пә ндерді оқ ығ анда, бастапқ ы ақ параттық информация болып табылады.
Қ атты пайдалы қ азындыларды ө ндіретін кә сіпорындарын жобалағ анда, салғ анда жә не жаң ғ ыртқ анда технологиялық про-цестерді білуді, кен-геологиялық жағ дайларды тү сінуді, қ ажет жұ мыстарының ерекшеліктерін ескеруді, қ ауіпсіздік техника-сының жә не ең бек қ орғ ау талаптарын сақ тауды қ ажет етеді.
Пә нді оқ ығ аннан кейін студент барлық кен қ азбаларының кең істікте ө зара орналасуын білуі керек, ө йткені ол кенді ашу жә не шахта алаң ын дайындау, кө мір жә не руда кен орындарында ә ртү рлі кен-геологиялық жағ дайларда қ олданылатын қ азу жү йелерін таң дау кездерінде, керекті жағ дайда осыларды ескере отырып қ атты пайдалы кен орындарын ғ ылыми ә дістері арқ ылы қ азуды студенттерге ү йрету мақ саты қ арастырылады, яғ ни ең бек шығ ыны аз жә не кен жұ мыстары қ ауіпсіздігін, экономикалық дә лелді ө ндіру. Бұ л қ ойылғ ан мақ сат мына жағ дайда жетіледі: жұ мыс істеп тұ рғ ан кә сіпорындардың тә жірибесін жан-жақ ты қ орыту арқ ылы; кен жұ мыстарын жү ргізу кезінде кеннің жә не жанас жыныстардың қ ыртысында болатын физикалық процестердің заң дылығ ын зерттеу арқ ылы; ең бек қ орғ ау, қ ауіпсіздік ережелерін сақ тау, жер қ ойнауын жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау шараларын толық игеру арқ ылы; ө ндірістік процестерді комплексті механикаландыру жә не автоматтандыру негізінде жұ мыскерлерге ауыр кү ш жұ мсауды болдырмау арқ ылы.
|
|
|
Осығ ан байланысты пә нді оқ у барысында студенттерге мынандай талаптар қ ойылады:
кен ө неркә сібінің қ азіргі кездегі жағ дайын жә не оның болашақ тағ ы дамуын білу;
пә ннің барлық бө лімдеріндегі кен терминологияларын толық мең геру;
шахта аландарын ашу жә не дайындау технологиялық ү лгілерінің ә ртү рлі тә сілдерінің қ ажет жү йелерінің тү рлерін, олардың артық шылық тары мен кемшіліктерін жә не тиімді пайдалану аймақ тарын зерттеу;
кен қ азбалардың тау жыныстарының қ ыртысында орналасуын кө з алдына елестету;
кен жұ мыстарында осы кезде қ олданатын қ ұ рал-жабдық тарын жә не ө ндірістік процестер технологияларын, ең бекті қ орғ ау жә не қ ауіпсіздік техника жө ніндегі ережелерді білу;
кен жұ мыстарын жү ргізу технологиясын шиеленістіретін арнайы кен-геологиялық жағ дайларды ескеру;
қ абылдағ ан техникалық шешімдерді дә лелдеу ү шін керекті инженерлік есептерді шығ ара білу.
Біздің ел кө птеген кө мір, қ ара жә не тү сті металл запастарының иесі, сирек кездесетін жә не асыл металдар, калий тұ здары, асбест, графит, кү кірт жә не басқ а да пайдалы қ азындылар кен орындары бар.
|
|
|
Жер қ ойнауын қ орғ ау жә не пайдалы қ азындыларды ө ндіргенде оның толық алынуын қ амтамасыз ету міндеті мен шарасы мына жағ дайлармен анық талады жә не реттеледі: «Табиғ атты қ орғ ау», «Жер туралы заң негіздері», «Табиғ ат туралы заң негіздері» заң дары. Табиғ атты қ орғ ауды кү шейту жә не табиғ аттағ ы ресурстарды пайдалануды жақ сарту қ осымша шаралары қ аулысымен, сондай-ақ кен жә не санитарлық бақ ылау мекемелерінің салалық нормаларымен жә не ережелерімен. Пайдалы қ азындыны жер қ ойнауынан толық алу, оны тиімді жә не комплексті пайдаланудың халық шаруашылығ ында ө те маң ызды мә ні бар.
Бақ ылау сұ рақ тары:
1. Қ атты пайдалы қ азындыларды ө ндіретін кә сіпорындарын
салғ анда, жобалағ анда қ андай талаптарды ескеру қ ажет?
2. Кен инженерін қ алыптастыратын арнайы пә нді атаң ыздар.
3. Кен инженері мамандығ ын игеру барысында студенттерге
қ ойылатын қ андай талаптар болуы мү мкін?
Сө здік:
шиелену – быть туго завязанным; осложняться
жаң ғ ырту – реставрация
73-тапсырма. Мә тіннен етістің тү рлерін ажыратың ыздар, қ алай жасалып тұ рғ анын айтың ыздар (негізгі, ө здік, ө згелік етістер).
Тау-кен ө ндірісінің технологиясын білдіру, бастапқ ы ақ параттық дерек болып табылады. Қ атты пайдалы қ азындыларды ө ндіретін кә сіпорындарын жобалатқ анда, салғ ызғ анда жә не жаң ғ ыртқ анда ең бекті қ орғ ау талаптарын сақ тауды қ ажет етеді. Пә нді оқ ығ аннан кейін студент барлық кен қ азбаларының кең істікте ө зара орналасуын біледі. Студенттер кен қ азу кезінде ә р тү рлі жағ дайлардан қ орғ ануды, сақ тануды ү йренеді. Болашақ мамандарғ а кен ө неркә сібінің қ азіргі кездегі жә не оның болашақ тағ ы дамуын мең герткізу маң ызды мә селе. Кен терминологияларын тә жірибеде пайдалану білімділікті білдіреді. Инженерлік есептерді шығ ара бастағ андарынан-ақ, олардың білікті мамандар екені білінеді.
|
|
|
74-тапсырма. Мә тін бойынша сұ рақ тарғ а жауап берің іздер.
– «Тау-кен жұ мыстарының технологиясы» деген қ андай пә н?
– Оны ү йрену ү шін басқ а да қ андай пә ндерді оқ у керек?
– Қ атты пайдалы қ азындыларды ө ндіретін кә сіпорындарын
жобалағ анда, салғ анда нені қ орғ ау талаптарын сақ тау керек?
– Пә нді оқ ығ аннан кейін, студент кен қ азбаларының қ андай
жағ дайын білуге тиіс?
– Пә нді оқ у барысында студенттерге қ андай талаптар қ ойылады?
– Біздің еліміз қ андай металдардың қ орына бай?
|
|
|
