 |
10-апта. 29-тәжірибелік сабақ
|
|
|
|
10-апта. 29-тә жірибелік сабақ
363-тапсырма. Мә тінді ө здерің із білетін мә ліметтермен толық тырың ыздар.
364-тапсырма. Мә тіндегі тү сініксіз сө здердің сө здігін жасаң ыздар.
365-тапсырма. Мә тінмен мұ қ ият танысып, мазмұ ндаң ыздар.
Мұ най мен газды ө ң деу
Мұ най мен газды ө ндіруді дамытумен қ атар, ө ң деу ө неркә сібі де қ ұ рылуда. Қ азіргі уақ ытта республикада 3 мұ най ө ң деу жә не 4 газ ө ң деу зауыттары жұ мыс жасайды.
Қ азақ стандағ ы отын-энергетика ө неркә сібінің мұ най-газ ө ң деу саласы 40 -жылдардың ортасынан бері қ алыптасып келеді. Тұ ң ғ ыш қ ұ рылғ ан Атырау мұ най ө ң деу зауыты 1945 – 1960 жылдар аралығ ында Тү рікменстан, Татарстан, Башқ ұ ртстаннан тасып ә келінетін мұ найды ө ң деген. Зауыт мұ най ө німдерімен Қ азақ станның батыс облыстарын қ амтамасыз етіп отыр.
Ө німділігі жө нінен Қ азақ стандағ ы ең қ уатты – Павлодардың мұ най ө ң деу зауыты. Шымкенттің «Мұ найоргсинтез» зауыты елдің оң тү стік-шығ ыс бө лігін мұ най ө німдерімен қ амтамасыз етеді. Ө німділігі бойынша екінші орында. Зауыт жылына 6 млн. т. мұ най ө ң дейді. Ө ң деу терең дігі 59 %.
Қ азақ станда таза газ ө ң деумен айналысатын Қ азақ тың газ ө ң деу зауыты 1973 жылдан бастап істейді. Ол Жаң аө зен қ аласында орналасқ ан.
Ақ тө бе облысының Жаң ажол газ ө ң деу зауыты 1984 жылдан бері кү кіртті ілеспе мұ най газын ө ң дейді. Жылына 2, 0 млн. т. мұ най, 0, 8 млрд. мЗ газ дайындайды.
|
|
|
Батыс Қ азақ стан облысында «Қ арашығ анақ » кешені бар. 1991 жылдан бері Тең із газ ө ң деу зауыты іске қ осылды.
366-тапсырма. Сө йлемдерді қ азақ тіліне аударып, мә нерлеп оқ ың ыздар.
Наряду с развитием добычи нефти и газа в республике создана и развивается отрасль, осущестляющая переработку нефти и газа, производящая различные виды топлива и углеводородного сырья. Павлодарский НПЗ самое мощное по производительности нефтеперерабатывающее предприятие в Казахстане. Казахский газоперерабатывающий завод в городе Жаң аө зен является чисто газоперерабатывающим заводом.
367-тапсырма. Сө здердің аудармасын есте сақ таң ыздар.
отынның тү рі виды топлива
кө мірсутегі шикізаты углеводородного сырья
энергетика ө неркә сібі энергетический профиль
ө ң деу переработка
қ алыптасу формируется
тұ ң ғ ыш первенец
ө німділігі жө нінен для удовлетворения потребности
ең қ уатты самое мощное
қ амтамасыз етеді обеспечивает
даму развитие
газ ө ң деу газоперерабатывающий
таза чисто
ө ндіру добыча
368-тапсырма. Сө йлемдердегі кө п нү ктенің орнына тө мендегі берілген сө здерді мағ ынасына қ арай дұ рыс орналастырың ыздар.
|
|
|
Қ азақ стандағ ы отын-энергетика ө неркә сібінің мұ най-газ ө ң деу саласы 40 жылдардың ортасынан бері.... Зауыт жылына 6 млн. тонна... Мұ най мен газды ө ндіруді дамытумен қ атар, ө ң деу ө неркә сібі де... Қ азақ тың газ ө ң деу зауыты Жаң аө зен қ аласында.... Ол... мұ най газын ө ң дейді.
Тірек сө здер: Кү кіртті ілеспе, қ алыптасты, жұ мыс істейді, орналасқ ан, мұ най ө ң дейді.
369-тапсырма. Жақ шаның ішіндегі сө з жә не сө з тіркестерін аударып, оларды тиісті формағ а қ ойың ыздар.
Ө німділігі жө нінен Қ азақ стандағ ы (самое мощное) – Павлодардың мұ най ө ң деу зауыты. Мұ най мен газды ө ндіруді дамытумен қ атар, (переработку) ө неркә сібі де қ ұ рылуда. Қ азақ станда (газоперерабатывающий) айналысатын Қ азақ тың газ ө ң деу зауыты 1973 жылы бастап істейді. Қ азақ стандағ ы (виды топлива) энергетика ө неркә сібінің мұ най-газ ө ң деу саласы 40 жылдардың ортасынан бері қ алыптасып келеді.
370-тапсырма. Мә тіннен ашық райда тұ рғ ан сө здердің астын сызып, олардың қ ай шақ та тұ рғ анын ажыратың ыздар.
371-тапсырма. Сө йлемдерден шартты райда тұ рғ ан сө здерді тауып, олардың жасалу жолдарын тү сіндірің іздер.
Барлаудың қ орытындысы бойынша белгілі бір нә тижелерге жетсе, онда мұ найды пайдаланудың экономикалық тиімділігі анық талады. Мұ най мен газды ө ндіруді дамытумен қ атар, ө ң деу ө неркә сібі де қ ұ рылса, республикада мұ най ө ң деу жә не газ ө ң деу зауыттары жұ мыс жасайды. Тү рікменстан, Татарстан, Башқ ұ ртстаннан тасып ә келінетін мұ найды ө ң десе, Қ азақ станның батыс облыстарын қ амтамасыз етуге болады.
10-апта. 30-тә жірибелік сабақ
372-тапсырма. Мә тіннің мағ ынасын мең геріп, мазмұ ндаң ыздар.
373-тапсырма. Мә тіндегі тү сніксіз сө здердің сө здігін жасаң ыздар.
|
|
|
374-тапсырма. Мұ найды тасымалдаудың ө зің із таң дағ ан бір тү ріне мә тін қ ұ растырың ыздар.
Мұ най жә не газ ө німдерін тасымалдау
Мұ най тек экономика емес, ол сонымен бірге ү лкен саясат та. Осы тұ рғ ыдан алғ анда Қ азақ станның геосаяси мү ддесі кө п ретте мұ найды тасымалдау 
жолдарын таң дауда шешуші рө л атқ арды.
Мұ най скважиналарының ө німі – мұ най, газ жә не жерасты қ абатының суынан тұ рады. Мұ най мен судың қ уатты араласуынан кө бінесе қ оспа-эмульсия тү зіледі. Мұ най мен газды жинау, тасымалдау жә не бір-бірінен ажырату ү шін кө птеген қ ызметтер атқ арылады.
Мұ най жә не мұ най ө німдерін қ ашық жерлерге жеткізу ү шін теміржол, су кө лігі, қ ұ быр жолы жә не автокө лік қ олданылады. Кейбір жағ дайларда олар ұ шақ пен жә не тікұ шақ пен тасылады.
Су кө лігімен (тең ізбен, ө зенмен) ішкі мұ найды жә не мұ най ө німдерін (бензин, керосин, дизель отынын, мазутты, т. б. ) ө здігінен жү ретін (танкерлер) жә не ө здігінен жү рмейтін (лихтерлер, баржалар) типтегі кемелермен тасиды.
Автокө лікпен мұ най ө німдері ірі мұ най базарларынан ұ сақ мұ най базаларына, ә рі қ арай тұ тынушыларғ а жеткізіледі. Бұ л ретте ө німдер автоцистернамен, сол сияқ ты ұ сақ ыдыстармен тасылады.
Мұ най жә не мұ най ө німдерін қ ұ бырмен ө те кө п мө лшерде жә не кез-келген қ ашық тық қ а тасымалдауғ а болады.
|
|
|
