 |
2. 5. Акромегалия жӘне гигантизм
|
|
|
|
Емі
1. Дофамин агонистерімен медикаментозды терапия микро- жә не макропролактиномалар, идиопатиялық ГГ кезінде кө рсетілген. Гипофизарлы дофаминергиялық рецепторларды ынталандыра отырып, пролактин синтезі мен бө лінуін бө гейді, пролактотрофтарда митоз жиілігін тө мендетеді, пролактинсекрециялайтын гипофиз аденомаларының ө суін тежейді. Науқ астардың басым кө пшілігінде пролактин секрециясының қ алпына келуі гипоталамустың циклдік белсенділігінің қ алыптасуына, гонадотропты гормондар ө ндірілуінің жоғ арылауына, екі фазалы менструальды циклдің, фертильдіктің қ алыптасуына ә келеді. Сонымен қ атар, шынайы пролактиномалардың кө лемдері кішірейеді, осығ ан орай медикаментозды терапия хиазмалық синдром жә не неврологиялық симптоматика дамығ ан макропролактиномалар кезінде де қ олданылады. Бедеулікті емдегенде дофаминомиметиктерді (бромкриптин немесе каберголин) жү ктілік орнағ аннан кейін тоқ татады.
— бромокриптин осы топқ а жататын тұ ң ғ ыш дә рілік зат жә не ол дофамин рецепторларына селективті емес ә сер етуі мен қ ысқ а жартылай бө ліну уақ ытымен ерекшеленеді. Бромкриптинді тә улігіне 1–3 рет 1, 25 мг –нан тамақ кезінде қ абылдаудан бастап, кейін мө лшерін кү ніне 2–4 рет 2, 5 мг–ғ а дейін жоғ арылатады. Бромкриптиннің бірреттік мө лшері пролактин секрециясын орташа 12сағ атқ а тежейді. Жағ ымсыз кө ріністері (лоқ су, ортостатикалық гипотензия, іш қ ату) ә детте қ ысқ а мерзімді жә не дә рі мө лшерін тө мендеткенде жоғ алады.
|
|
|
— каберголин дофамин D2-рецепторларының селективті агнонисті; пролактин ө ндірілуін ұ зақ жә не ә серлі тежейді, осығ ан орай 0, 25–2 мг мө лшерде аптасына 1–2 рет қ абылдау жеткілікті (қ ажет болғ ан жағ дайда 4, 0 мг немесе одан жоғ ары мө лшерде).
2. Хирургиялық ем дофаминомиметиктерге резистентті макропролактиномалар кезінде кө рсетілген. Мұ ндай аденомалар ақ ырында иммуногистохимиялық зерттеу нә тижелерінен кейін шынайы пролактинома емес, ГБЕГА немесе аралас ісік екені анық талады.
Болжамы
Шынайы микро- жә не макропролактиномалар кезінде дофаминомиметиктермен терапия жақ сы ә сер береді, яғ ни ісік кө лемін кішірейтеді жә не пролактин дең гейі мен фертильдікті қ алыптастырады. Емдеуді тоқ татқ аннан кейінгі науқ астардың 5–10%-да ұ зақ (5 жылдан астам) ремиссия байқ алады. Науқ астардың 1/3 менопаузадан кейін гиперпролактинемияның ө здігінен ремиссиясы болуы мү мкін. Кей жағ дайларда ремиссия босанудан кейін орнайды.
2. 5. АКРОМЕГАЛИЯ ЖӘ НЕ ГИГАНТИЗМ
Акромегалия жә не гигантизм — гипофиз аденомасының (соматропинома) ө су гормонын (Ө Г) артық мө лшерде ө ндіруінен дамитын ауыр, созылмалы нейроэндокринді ауру. Аталғ ан бұ л екі сырқ ат бір патологиялық ү рдістің жас шамалық вариациялары, яғ ни нақ ты клиникалық кө ріністері остеогенездің аяқ талу дә режесімен анық талады.
Этиологиясы
Акромегалия кезінде Ө Г секрециялайтын гипофиз аденомасы, яғ ни макроаденома 99% жағ дайда анық талады. Иммуногистохимиялық, шынайы соматотропты аденомалардан (шамамен 45% жағ дайда) басқ а аралас пролактосоматропиномалар (шамамен 30 %) ажыратылады. Қ алғ ан 25 % аденомалар басқ а да аденогипофизарлы гормондар синтездейді: ТТГ, α -субъбірлік, ЛГ, ФСГ.
|
|
|
2. 5 кесте. Акромегалия
| Этиологиясы | 99% жағ дайда Ө Г синтездеуші гипофиз аденомасы |
| Патогенезі | Мезенхимальды тіндердің ұ лғ аюымен жә не келесі дистрофиялық ө згерістермен сипатталатын ішкі ағ залардың гипертрофиясы мен гиперплазиясы. Қ аң қ а сү йегінің диспропорциональды периосталды ө суі. Кө мірсу алмасуының бұ зылуы |
| Эпидемиологиясы | Таралымы жылына млн. халық қ а 40-60 жағ дай, жылына жаң а тіркелген жағ дайлар жиілігі млн. халық қ а 3–4 жағ дай. 40–60 жас аралығ ында ерлер мен ә йелдерде бірдей жиілікте кездеседі |
| Басты клиникалық кө ріністері | Бет-ә лпетінің сырқ атқ а тә н ө згеруі, тершең дік, арталгия, ағ за жетімсіздігімен спланхномегалия, бастың ауыруы, ұ йқ ы кезіндегі апноэ синдромы, гипофизарлы жеткіліксіздік, хиазмалық синдром, қ ант диабеті, қ атерлі жә не қ атерсіз ісіктер (ішек полипозы), кө птү йінді жемсау жә не т. б |
| Диагностикасы | Ө Г базальды дең гейі, оральды глюкозатолерантты сынама кезіндегі Ө Г, ИТФ-1 дең гейі |
| Салыстырмалы диагностикасы | Ауыр гипотиреоз, Педжет ауруы, бет-ә лпеттің жекебасқ а тә н ерекшеліктері |
| Емі | Хирургиялық (аденомэктомия), соматостатин туындылары, Ө Г рецепторларын бө геушілер, сә улелік терапия |
| Болжамы | Жалпы халық пен салыстырғ анда акромегалиядан дамитын ө лім кө рсеткіші 2–4 есе жоғ ары |
Даму тегі бойынша соматотропинома соматотрофтардың соматикалық мутациясынан дамитын моноклональды ісіктер. 40% жағ дайда соматотропиномаларда соматолиберин (ө су гормонының рилизинг гормоны – Ө Г-РГ) рецепторларының белсенуіне ә келетін G-ақ уызының α - жә не β -субъбірліктерінің димеризациясын қ амтамасыз ететін Gsp-ақ уызының мутациясы анық талады. Мұ ндай ісіктер жиі микроаденомалар болып табылады. Соматотропинома кө птеген эндокринді неоплазиялар синдромының 1-типінің (КЭН-1) (9. 2. 1 бө лімді қ араң ыз) қ ұ рамдас бө лігі болуы мү мкін.
|
|
|
Патогенезі
Акромегалия кезінде ағ зада дамитын ө згерістер мезензимальды тіндердің жайылып ө суі себебінен шынайы гипертрофия мен гиперплазия (спланхомегалия) болып табылады. Барлық ішкі ағ залардың ұ лпасы мен стромасы ү лғ аяды: ө кпе, жү рек, бауыр, ұ йқ ыбезі, ішек, кө кбауыр. Аурудың ү деуімен барлық ағ заларда дә некер тінінің пролиферациясы дамып, нә тижесінде ағ за шамасыздығ ымен сипатталатын склеротикалық ө згерістер орын алады. Осымен қ атар, эндокринді ісіктерді қ оса қ атерлі жә не қ атерсіз ісіктердің даму қ аупі жоғ арылайды. Балалар мен жасө спірімдердің бойлай ө суіне байланысты ө су гормонының созылмалы гиперпродукциясы гигантизммен кө рінеді, яғ ни физиологиялық шең берлерден асып кететін салыстырмалы тү рде пропорционалды сү йектердің эпифизарлы жә не периостальды ө суімен, жұ мсақ тіндер мен ағ залардың ұ лғ аюымен сипатталады. Ересектерде эпифизарлы шеміршектердің сү йектенуінен кейін ө су мү мкін болмағ андық тан акромегалия (akros — шеткі, megas — ү лкен) дамиды. Акромегалия кезінде науқ ас денесі ұ зындығ ына емес, еніне қ арай жұ мсақ тіндердің ұ лғ аюы есебінен ө седі, бұ л қ аң қ а сү йектерінің диспропорционалды периостальды ө суімен, ішкі ағ залар массасының жоғ арылауымен, зат алмасудың бұ зылуымен кө рінеді.
|
|
|
