 |
4. 2. БҮйрек Үсті безі ауруларымен сырҚаттанҒан науҚастарды зерттеу Әдістері
|
|
|
|
4. 2. БҮ ЙРЕК Ү СТІ БЕЗІ АУРУЛАРЫМЕН СЫРҚ АТТАНҒ АН НАУҚ АСТАРДЫ ЗЕРТТЕУ Ә ДІСТЕРІ
4. 2. 1. Физикалық зерттеу ә дістері
Анамнез жә не физикалық зерттеу мә ліметтерінің бү йрек ү сті безінің патологияларында ү лкен диагностикалық маң ызы бар. Сырқ аттардың басым кө пшілігінде клиникалық кө ріністері айқ ын болады (Аддисон ауруы, Кушинг ауруы), сондық тан науқ асты ә рі қ арай зерттеу тек диагнозды растайды. Бү йрек ү сті безі патологиясының спецификалық зерттеу ә дістері болмайды.
4. 2. 2. Зертханалық зерттеу ә дістері
Кортикостероидтар дең гейінің біршама тұ рақ сыздығ ы, қ ан сарысуында жартылай ө мір сү ру кезең інің қ ысқ алығ ы, кортикостероидтар секрециясының кө п дең гейлі реттеу жү йесінің кү рделілігі, бү йрек ү сті безі қ ыртысын зертханалық диагностикалауда бірқ атар функционалдық сынақ тарды қ олдануғ а себеп болады (4. 1 кесте). Бірақ, бірқ атар жағ дайларда динамикалық сынақ тардан басқ а қ ан сарысуындағ ы кортизол дең гейін бір рет қ ана анық таудың ақ параттылығ ы ө те тө мен.
4. 1 кесте. Бү йрек ү сті безі гормондары ө ндірілуі бұ зылысының диагностикасы
| Гормон | Артық болуы | Жетіспеуі |
| Кортизол | Ү лкен жә не кіші дексаметазон сынақ тары | АКТГ-мен сынақ, инсулинді гипогликемиямен сынақ |
| Альдостерон | Альдостерон мен рениннің базальды дең гейі, ортостатикалық (марштық ) сынақ | Альдостерон мен рениннің базальды дең гейі |
| Бү йрек ү сті безі андрогендері | ДЭА (ДАЭ-С), 17-гидроксипрогестеоның базальды дең гейі, АКТГ-мен сынақ | Клиникалық маң ыздылығ ы жоқ |
| Катехоламиндер | Қ ан мен несепте метанефриндер, несеппен ванилилминдаль қ ышқ ылының экскрециясы | Клиникалық маң ыздылығ ы жоқ |
|
|
|
Егер кортикостероидтар мен катехоламиндер in vitro тұ рақ ты қ осылыстар болса, ал АКТГ жә не ренин қ анның формалық элементтерін гемолиздеуші ферменттері ә серінен жылдам ыдырауғ а ұ шырайды. Жоғ арыда аталғ ан гормондар дең гейі жө нінде нақ ты мә лімет алу ү шін науқ астан қ ан алғ анда, оны антикоагулянты бар тү тікке жинап, кейін жылдам плазмадан бө лу қ ажет.
Гормональды зерттеу ә дістерінен басқ а электролиттер дең гейін зерттеу диагностика ү шін ө те маң ызды. Себебі, гиперкортизолизм мен гиперальдостеронизмге гипокалиемия жә не гипернатриемия, ал гипокортицизмге — гиперкалиемия мен гипонатриемия тә н. Гемолиздің қ анда калий дең гейін жоғ арылатуғ а септігін тигізетінін естен шығ армағ ан жө н.
4. 2. 3. Аспаптық зерттеу ә дістері
Бү йрек ү сті безін визуализациялау ү шін КТ жә не МРТ қ олданылады. Бү йрек ү сті безі ауруларын диагностикалауда аталғ ан екі аспаптық зерттеу ә дісінің ақ параттылығ ы бірдей. КТ-нің артық шылығ ы- бағ асының арзандылығ ында. Бү йрек ү сті безінің жоғ ары полюсі томографиялық кесіндіде XI-XII кеуде омыртқ асына сә йкес келеді, жиі тө менгі қ уыс кө ктамырының артында ү лкен емес жолақ ретінде кө рінеді. Оның сол жағ ында диафрагманың ы оң жақ аяқ шасы мен қ олқ аның қ ұ рсақ тық бө лімінің диафрагмаішілік бө лігі жатыр. Оң жағ ында бауырдың оң жақ бө лігі орналасқ ан. Сол жақ бү йрек ү сті безі «Y» ә ріпі немесе ү шбұ рыш пішіні тү рінде кө рініп, сол жақ бү йректің жоғ арғ ы полюсінен медиальды, алғ а қ арай орналасады. Сол жақ бү йрек ү сті безінің алдында, ұ йқ ыбезі қ ұ йрығ ының артында кө кбауыр артериясы жатыр. КТ мен МРТ кезінде бү йрек ү сті безінің қ ыртысты жә не милы заты ажыратылмайды. Екі ә діс те бү йрек ү сті безінің кө лемін, онда дамығ ан патологиялық тү зілістерді анық тауғ а, олардың кө лемі мен пішінін бағ алауғ а мү мкіндік береді (4. 6 жә не 4. 7сурет).
|
|
|
Ең бірінші бү йрек ү сті безінің визуализациясы гиперкортицизммен сипатталатын ауруларғ а қ ажет. Бү йрек ү сті безінің қ атерлі ісіктерінің дамуына кү мә н туғ анда, бү йрек ү сті безінің кө рші тіндермен қ арым-қ атынасын бағ алауғ а мү мкіндік беретін МРТ зерттеу ә дісін жү ргізген орынды. УДЗ барысында диаметрі 3 см болатын ірі ісіктерден басқ а жағ дайда, бү йрек ү сті безі нашар визуализацияланады.
4. 6 сурет. Қ алыпты жағ дайдағ ы бү йрек ү сті безінің компьютерлі томограммасы
Феохромоцитоманың топикалық диагностикасында аса маң ызды ақ паратты 123I-метайодбензилгуанидинмен (13II-МЙБГ) сцинтиграфия береді. Біріншілік гиперальдостеронизмнің диагностикасында бірқ атар жағ дайларда зақ ымдануды латерализациялау мақ сатында бү йрек ү сті безі кө ктамырынан селективті қ ан алумен ангиографиялық зерттеу жү ргізу қ ажет.
| 4. 7 сурет Правая почка- Оң жақ бү рек Левая ножка диафрагмы- Диафрагманың сол аяқ шасы Аорта- Қ олқ а |
4. 7 сурет. Бү йрек ү сті безінің компьютерлік немесе магнитті-резонансті томограммасының сызбалық кескіні
|
|
|
