 |
Патогенезі. Эпидемиологиясы. Клиникалық көрінісі
|
|
|
|
Патогенезі
ДКА патогенезі негізінде инуслин абсолютті тапшылығ ы мен глюкагон, катехоламиндер жә не кортизол секілді контринсулярлы гормондардың жоғ арылауымен ұ штасуы жатыр. Нә тижесінде бауырмен глюкозаның ө ндірілуі артып, шеткі тіндермен глюкоза утилизациясы бұ зылады, гипергликемия дамып, жасуша сыртынан тыс кең істікте осмолярлық бұ зылады. ДКА кезінде инсулин тапшылығ ы мен контринсулярлы гормондардың салыстырмалы артуы, қ ан арнасына бос май қ ышқ ылдарының шығ уы (липолиз) жә не олардың бауырда кетон денелеріне дейін тотығ уына ә келеді (β -гидроксибутират, ацетоацетат, ацетон), нә тижесінде алғ ашында гиперкетонемия, кейін метаболикалық ацидоз дамиды. Айқ ын глюкозурия нә тижесінде осмотикалық диурез, сусыздану, натрий, калий жә не басқ а да электролиттердің жоғ алуы кө рініс береді (7. 9 сурет).
Эпидемиологиясы
ДКА жаң а жағ дайларының жиілігі: жылына Қ Д-1-мен сырқ аттанғ ан 1000 науқ астардың 5–8- жағ дайында жә не ол науқ астарғ а кө рсетілетін медициналық кө мекті ұ йымдастыру дең гейіне тә уелді. АҚ Ш-та жылына ДКА байланысты 100 000 госпитализация болады, госпитализация барысында бір науқ асқ а 13 мың доллар қ ажет, ал жыл сайын ДКА-мен сырқ аттанғ ан науқ астарды емдеу мақ сатында 1 миллиард доллар қ аржы жұ мсалады. Ресей Федерациясында 2005 ж ДКА Қ Д-1 сырқ аттанғ ан балалардың 4, 31%-да, жасө спірімдердің 4, 75%-да, ересектердің 0, 33 %-да анық талды.
Клиникалық кө рінісі
ДКА оны шақ ырғ ан себептерге байланысты бірнеше аптадан бір тә улікке дейін созылуы мү мкін. ДКА басым жағ дайларда оның алдында диабет декомпенсациясы симптомдары анық талады, бірақ кейде бұ л симптомдар дамып ү лгірмейді. ДКА клиникалық симптомдарына полиурия, полидипсия, жү деу, іштегі жайлғ ан ауыру сезімі («диабеттік псевдоперитонит»), дегидратация, айқ ын жалпы ә лсіздік, аузынан ацетон иісінің шығ уы (немесе жеміс иісі), біртіндеп естің жоғ алуы жатады. ДКА кезінде шынайы кома қ азіргі таң да ерте диагностикағ а байланысты ө те сирек дамиды. Физикалық зерттеу барысында сусыздану белгілері анық талады: тері тургорының жә не кө з алмасы тығ ыздығ ының тө мендеуі, тахикардия, гипотония. Тым асқ ынғ ан жағ дайларда Куссмауль тыныс дамиды. ДКА кө рініс берген науқ астардың 25%-да «кофе қ ойыртпағ ы тү стес» қ ұ су анық талады.
|
|
|
7. 9 сурет. Кетоацидоздық команың патогенезі
| 7. 9 сурет Абсолютный дефицит инсулина- Инсуллиннің абсолютті тапшылығ ы Нарушение утилизации глюкозы инсулинзависимыми тканями- Инсулинге тә уелді тіндерде глюкоза сің ірілуінің бұ зылуы Повышение уровня контринсулярных гормонов- Контринсулярлы гормондар дең гейінің жоғ арылауы Гипергликемия- Гипергликемия Энергетический голод-Энергия тапшылығ ы Гликогенолиз, протеолиз, липолиз- Гликогенолиз, протеолиз, липолиз Активация глюконеогенеза и кетогенеза- Глюконеогенез бен кетогенездің белсенуі Гиперосмолярность- Гиперосмолярлық Осмотический диурез- Осмостық диурез Потеря электролитов- Электролиттердің жоғ алуы Дегидратация- Дегидратация Гиповолемический шок- Гиповолемиялық шок Гипоксия-Гипоксия Повышение уровня лактата- Лактат дең гейінің жоғ арылауы Повышение уровня кетоновых тел- Кетон денелері дең гейінің жоғ арылауы Снижение мозгового, почечного, периферического кровотока- Ми, бү йрек, шеткі қ ан айналымның тө мендеуі Анурия-Анурия Кома- Кома Метаболический ацидоз- Метаболикалық ацидоз |
Диагностикасы
|
|
|
Клиникалық кө рініс мә ліметтеріне, науқ аста Қ Д-1-ің расталуына, зертханалық зерттеу мә ліметтеріне негізделеді. ДКА тә н: гипергликемия (басым жағ дайда айқ ын емес), кетонурия, метаболикалық ацидоз, гиперосмолярлық (7. 12 кесте).
7. 12 кесте. Қ ант диабетінің жедел асқ ынуларының зертханалық диагностикасы
| Кө рсеткіш | Диабеттік кетоацидоз | Гиперосмолярлы кома |
| Гликемия, ммоль/л | > 15-20 | > 30-40 |
| Қ ан рН | 7, 0–7, 3 | > 7, 3 |
| Кетонурия | +++ | + |
| Ә серлі осмолярлық, мОсм/кг | вариабельді | > 350 |
| Есінің терең дігі | сақ талғ ан/тө мендеген | стопор/кома |
Қ Д жедел декомпенсациясы кө рініс берген науқ астарды зерттеу кезінде гликемия дең гейін, креатинин жә не мочевинаны, электролиттерді анық тау міндетті, себебі оның негізінде эффективті осмолярлық ты есептейді. Сонымен қ атар, қ ышқ ылды-сілтілі тепе-тең дікті бағ алау қ ажет. Эффективті осмолярлық (ЭО) келесі формула бойынша есептеледі:
2 х [Na+ (мЭкв/л) + глюкоза (ммоль/л)].
Қ алыпты жағ дайда ЭО 285 – 295 мОсм/л қ ұ райды.
ДКА дамығ ан науқ астардың басым кө пшілігінде лейкоцитоз анық талады, себебі оның айқ ындылығ ы қ андағ ы кетон денелердің дең гейіне пропорционалды. Натрий дең гейі гипергликемияғ а жауап ретінде сұ йық тық тың интрацеллюлярлы кең істіктен экстрацеллюлярлы кең істікке осмотикалық ө туінен тө мендейді. Сирек жағ дайда натрий дең гейі айқ ын гипертриглицеридемияғ а байланысты жалғ ан оң нә тиже кө рсетуі мү мкін. Калий дең гейі оның экстрацеллюлярлы кең істіктен ауысуына байланысты жоғ арылауы мү мкін.
|
|
|
