 |
8. 2. ҚалаҚша маҢы бездері ауруларымен сырҚаттанҒан науҚастарды зерттеу Әдістері
|
|
|
|
8. 2. Қ АЛАҚ ША МАҢ Ы БЕЗДЕРІ АУРУЛАРЫМЕН СЫРҚ АТТАНҒ АН НАУҚ АСТАРДЫ ЗЕРТТЕУ Ә ДІСТЕРІ
8. 2. 1. Физикалық ә дістері
Оларғ а қ аң қ а сү йектерінің қ арау, мойын аймағ ын пальпациялау секілді жалпы клиникалық зерттеулер жатады, бірақ кейде тіпті кө лемді паратиромалардың ө зі пальпациялағ анда анық талмайды. Гипопаратиреоз кезінде Труссо, Хвостек жә не Вейс секілді симптомдар кө рініс беруі мү мкін (8. 5 бө лімді қ араң ыз).
8. 2. 2. Зертханалық зерттеу ә дістері
Зертханалық зерттеудің басты ә дістері- қ ан сарысуында иондалғ ан кальций, фосфор жә не интакты паратгормон дең гейін анық тау. Сонымен қ атар, несеппен кальций мен фосфор экскрециясын анық тауғ а болады. Иондалғ ан кальций дең гейін анық тау, альбумин мө лшері, қ ан сарысу рН жә не басқ а да тү рткілер ә сер етуі мү мкін жалпы кальций дең гейін анық таумен салыстырғ анда ақ паратты. Сү йек ремодельденуі жағ дайын бағ алау мақ сатында сү йек резорбциясы мен сү йек тү зілуінің қ ан сарысулық маркерлерін қ олдануғ а болады. Олар сү йек тінінің жағ дайын, остеопороздың даму қ аупін жә не терапияның ә серлігін бағ алауғ а мү мкіндік береді (8. 1кесте).
8. 1 кесте. Сү йек резорбциясы мен жаң аруының қ ан сарысулық маркерлері
| Сү йек резорбциясының маркерлері | Сү йек тү зілуінің маркерлері |
| Жалпы сілтілі фосфатаза Сү йектік сілтілі фосфатаза Остеокальцин І типті коллаген пропептиді (PICP) | Оскипролин (несеппен экскрециясы) Пиридинолин (несеппен экскрециясы) Дезоксипиридинолин N-соң ғ ы денепептиді |
|
|
|
8. 2. 3. Аспаптық зерттеу ә дістері
Қ МБ визуализациялаудың қ арапайым ә дісі УДЗ болып табылады, бірақ ө кінішке орай УДЗ без айтарлық тай ұ лғ айғ ан кезде ғ ана жү ргізіледі. Топикалық диагностикалау мақ сатында технетрилмен сцинтиграфия жү ргізіледі.
Қ аң қ а сү йегін зерттеуге мү мкіндік беретін зерттеу ә дісі рентгенография болып қ ала бермек, бірақ оның остеопорозды диагностикалауда сезімталдығ ы тө мен болғ андық тан, бірқ атар жағ дайларда остеопороз айқ ын сатысында анық талады (сү йек тінінің жоғ алту 20–30%-ды қ ұ рағ анда). Остеопороздың ерте диагностикасында сү йек денситометриясын қ олданады, ол сү йек тіні массасының 2–5% жоғ алуында остеопорозды анық тап, сырқ аттың даму немесе емдік шаралар жү ргіу барысында сү йек тінінің тығ ыздығ ын динамикалық тұ рғ ыдан бағ алауғ а мү мкіндік береді. Сонымен қ атар изотопты (моно- жә не екіфотонды абсорбциометрия), рентгендік (моно- жә не екіэнергетикалық абсорбциометрия, сандық компьютерлі томография) жә не ультрадыбысты зерттеу ә дістерін қ олдануғ а болады. Монофотонды, моноэнергетикалық жә не ультрадыбысты денситометрия арқ ылы қ аң қ аның шеткі бө ліктерін (білек, балтыр, ө кше сү йектерін) зерттеуге мү мкіндік береді жә не скрининг мен болжалды диагноз қ ойғ анғ а ө те ың ғ айлы болып табылады. Қ аң қ аның кез келген бө лігінде сү йек тінінің минералды тығ ыздығ ын анық тауғ а мү мкіндік беретін ә мбебап ә діс екіэнергетикалық рентгендік абсорбциометрия (DEXA) болып табылады. Осындай денситометрлерге арнайы бел омыртқ алары, сан сү йегінің проксимальды бө лігін, иық белдеуі сү йектерін зерттеу мақ сатында арнайы стандартты бағ дарламалар, «барлық дене» бағ дарламалары жасалынғ ан. Сү йек тінінің абсолютті тығ ыздығ ы кө рсеткіштерін анық таумен қ атар денситометрлер автоматты тү рде Z-критерий (берілген жас шамасы мен жынысына сә йкес салыстырмалы орта мә нде сү йек тінінің минералды тығ ыздығ ы) мен Т-критерийді (30 жастағ ы шың мә ндерімен сү йек тығ ыздығ ын салыстыру) анық тайды. Даму тегі белгісіз ауыр остеопениялық ү рдістердің, остеопороз жә не остеомаляция, сонымен қ атар басқ а да сү йек патологиясы тү рлерінің салыстырмалы диагностикасында сү йек тінінің биопсиясын жү ргізу маң ызды рө л атқ арады.
|
|
|
8. 3. БІРІНШІЛІК ГИПЕРПАРАТИРЕОЗ
Біріншілік гиперпаратиреоз (БГП) — гиперкальциемия синдромының дамуымен сипатталатын, паратгормонының артық ө ндірілуімен кө рінетін Қ МБ-нің ауруы (8. 2 кесте).
8. 2 кесте. Біріншілік гиперпаратиреоз
| Этиологиясы | 85 % — Қ МБ-нің солитарлы аденомасы (паратирома), 15 % —Қ МБ-нің тұ тас гиперплазиясы, кө птеген аденомалар (5 %), сирек (< 5 %) — Қ МБ қ атерлі ісігі; КЭН синдромы шең берінде кездеседі (10 бө лім) |
| Патогенезі | Гиперфосфатурия, 1, 25-(OH)2-D3 артық синтезі, ПТГ-нің сү йек тініне тура резорбтивті ә сері, бү йрек тү тікшелері мен басқ а мү шелер эпителийінің зақ ымдануы; гиперкальциурия, нефрокальциноз |
| Эпидемиологиясы | Таралу жиілігі —щамамен 500 адамғ а 1 жағ дай, жаң а жағ дайлар жиілігі жылына 100000 халық қ а 25 жағ дай. Гиперкальциемия синдромының шамамен 35%-ы БГП-мен байланысты |
| Басты клиникалық кө ріністері | Басым жағ дайда симптомсыз ө теді. Бү йректік симптомдар: полиурия, полидипсия, нефролитиаз, нефрокальциноз. Асқ азан-ішектік симптомдар: анорексия, лоқ су, обстипация, метеоризм, жү деу, асқ азан жә не/немесе ұ лтабар ойық жарасы. Жү рек-қ антамырлық симптоматика: артериялық гипертензия. Сү йектік ө згерістер: остеопороз, хондрокальциноз; ауыр тү рлерінде: субпериостальды резорбция, аяқ -қ ол фалангілерінің акроостеолизі, қ аң қ а деформациясы, сү йектің, білектің патологиялық сынық тары. Орталық жү йке жү йесі: депрессия, ұ йқ ышылдық, естің бұ зылуы, қ озғ ыштық, терінің қ ышуы. Гиперкальциемиялық криз |
| Диагностикасы | Гиперкальциемия, паратгормон↑, паратиромалардың топикалық диагностикасы (УДЗ, технетрилмен сцинтиграфия), асқ ынулардың даигностикасы |
| Салыстырмалы диагностикасы | Гиперкальциемия (ісіктік жә не т. б. ), екіншілік гиперпаратиреоздың басқ а да себептері |
| Емі | 1. Хирургиялық (аденомэктомия, бө ліктік жә не тотальды паратиреоидэктомия) 2. Динамикалық бақ ылау: айқ ын гиперкальциемия, остеопороз, бү йрек жеткіліксіздігі айқ ын дамымағ ан егде жастағ ы науқ астар |
| Болжамы | Хирургиялық емнен кейін науқ астардың 10%-да нормокальциемия сақ талады, ал қ алғ андары қ айталамалы операцияны талап етеді, науқ астардың 1/20 – 1/6 бө лігінде рецедив кө рініс береді |
|
|
|
|
|
|
