 |
Гартман амебасы (Еntаmоeва hartmanni)
|
|
|
|
Гартман амебасы (Еntаmоeва hartmanni)
Тоқ ішектің қ уысында орналасады. Вегетативті тү рі ө те кіші 5-12 мкм, қ абығ ы экто – жә не эндоплазмағ а бө лінбейді. Цистасында 4 ядросы болады, бірақ дизентерия амебасының кариосомасындағ ы ядродан кіші мө лшерде 5-10 мкм.
Ауыз қ уысының амебасы (Еntаmоeваgingivalis)
Адамның ауыз қ уысында жиі кездеседі. Ол уақ ытша патогенді деп есептеледі. Тістің бетінде ө мір сү ріп, тіске тастың байлануын кү шейтеді, тіс еттерінің ісіп ауруына ә кеп соғ ады. Таң дай, бадамша бездерінде де болады. Вегетативті тү рі 6-30 мкм, циста тү збейді.
Инфузория класы (Infusoria)
Денепiшiнiтұ ракты. Қ озғ алысорганоиды- кірпікшілер. Қ оректікзаттарын жасушалық аузымен ұ стайды. Ү лкен вегетативті жә не кіші генеративті ядролары болады. Адамда бір ғ ана тү рі паразитті тү рде ө мір сү реді.
Iшек балантидиі(Ваlаntidium соli)
Iшек балантидиі (Ваlаntidium соli) - балантидиаздың қ оздырғ ышы.
Морфологиясы. Вегетативті тypi сопақ ша келген узындығ ы 50-150 мкм. Денесiнде бұ ршақ тә рiздi ipi вегетативті ядросы жақ сы кө рiнедi. Препараттан ө те кіші генеративті ядросын сирек кө руге болады. Цистасы екі қ абаттан тұ ратын дө ң гелек, диаметрі 50- 70 мкм.
Орналасуы- адамның тоқ ішегі
Географиялық таралуы – Ауру барлық жерде таралғ ан.
Тіршілік циклы. Адамның ішегінде балантидидің цистасы сыртқ ы ортадан алиментарлы жолмен тү седі де вегетативті тү рге айналады. Ағ зада кері даму процессі сирек жү реді.
Патогенезi. Балантиди ішектің қ абырғ асын жарақ аттап қ абындырады. Аурудың ішінен қ анды ірің ө теді (балантиди дизентериясы), кұ сады. Кей-кезде соң ы ө лімге ә кеп соғ ады немесе созылмалы ауруғ а айналып кетуі мү мкін. Балантидиаз антропозооноздық ауру. Инвазиялық кө зі кө бінесе шошқ алар. Адамның ішегінде циста тү збейді. Алиментарлы жолмен жұ ғ ады. Балантидиаз барлық жерде тарағ ан. Қ азақ станның кейбір аудандарында 4% дейін адамдар ауырады. Кө бінесе ауыратындар шошқ а фермасының жұ мысшылары.
|
|
|
Зертханалық диагностикасы. Нә жісті микроскопиялау, вегетативті формасын жә не цистасын табу.
Алдын алуы. Жеке тазалық гигиенасын ұ стау
САБАҚ ТЫҢ МАЗМҰ НЫ
1 ТАПСЫРМА. Препараттармен жұ мыс жасау.
А) дизентериялық жә не ішектік амеба жә не оның вегетативті формаларын, ішек балантидияны қ арап, суретін салу жә не белгілеу.
1. Дизентерия амебасының вегетативті тү рі.
Суретте паразиттің дене пішіні сопақ ша болып келеді. Ақ шыл эктоплазмасы мен тү йіршікті эндоплазмасы анық кө рініп тұ рады, ядросы ірі кариосомасы ортасында орналасып жақ сы кө рінеді, эритроциттері қ ара дө ң гелек болып кө рінеді. Амебаның ұ зындығ ы 20-60 мкм.
а — ү лкен вегетаттивті формасы (forma magna)
б — майда вегетативті формасы (forma minuta)
1 — эктоплазма;
2 — эндоплазма;
3 — псевдоподиялар;
4 —ядро;
5 —кариосома;
6 —асқ орыту вакуолдеріндегі фагоциттелген эритроциттер;
2. Ішек амебасының вегетативті тү рі.
Денесінің пішіні сопақ ша, цитоплазмасы(1) біркелкі боялғ ан, ядросында (2) кариосомасы (3) ассиметриялы орналасқ ан, ас қ орыту вакуолінде (4) бактериялар (5) кө рінеді. Амебаның ұ зындығ ы 20-40 мкм.
3. Ішек жә не дизентерия амебаларының цисталары.
|
|
|
Цисталары дө ң гелек келген тығ ыз қ абық пен қ оршалғ ан. Дизентерия амебасының цистасының кө лемі кіші 8-15 мкм, кариосомасы симметриялы орналасқ ан 4 ядросы болады. Ішек амебасының 8 ядросы бар, кариосомасы ортасынан шеткері орналасқ ан эксцентриялы диаметрі 10-30 мкм.
4. 
Балантидидің вегетативті тү рі.
Дене пішіні сопақ ша, ұ зындығ ы 130-150 мкм, тығ ыз қ абық пен қ апталғ ан. Препаратта кірпікшелері ә лсіз кө рінеді. Цитоплазмасында ас қ орыту вакуолі жақ сы кө рінеді, бұ ршақ тә різді ә рі вегетативті ядросын, кейде ө те кішкене генеративті ядросын да кө руге болады.
Белгілеу жә не сурет салу:
1 – цитостом
2 – цитофаринкс
3 – асқ орыту вакуолдеріндегі фагоциттелген эритроциттер
4 – вегетативті ядро
5 – генеративті ядро
5. 
Балантидидің цистасы.
Сыртқ ы тығ ыз екі қ абық пен қ оршалғ ан, денесі дө ң гелек. Балантидидің вегетативті тү ріндегіндей тек ірі вегетативті ядросын кө руге болады. Цистасының мө лшері 50-70 мкм.
ТАПСЫРМА 2. Амеба жә не инфузория ерекшеліктерін кө рсету
| Показатели | E. histolytica | E. coli | B. coli |
| 1. Ө мір сү ру формасы | |||
| 2. Циста қ ұ рылысы | |||
| 3. Инвазионды стадиясы | |||
| 4. Жұ қ тырылу жолдары | |||
| 5. ауру | |||
| 6. Диагностикасы | |||
| 7. Алдын алуы |
ТАПСЫРМА 3. Адамның протозойды инфекцияларын диагностикалау бойынша ситуациялық есептерді шығ ару
ЕСЕП 1. Нә жістің нативті жағ ындыда ү лкен қ арапайымдылар анық талды, цитоплазмасы майда дә нді, периферияғ а ақ шылданады. Бір ядросы бар жә не фагоцитирленген эритроциттер. Цитоплазма жылтыр, ө сінділері бар. Паразиттің тү рі жә не стадиясын анық тау.
ЕСЕП 2. Науқ аста дә реттің нашарлауына байланысты, нә жіс жағ ындысында қ арапайымдылар анық талғ ан, кө лемі 25-30 мкм. Цитоплазмасында дә ндері біркелкі, бактериялары бар, бір ядро. Қ арапайм формасы томпаюлар пайда болуымен ө згеріп тұ р. Анық талғ ан паразит аурудың пайда болуына шалдық ты ма?
|
|
|
ЕСЕП 3. Науқ асты тексергенде нә жісі қ ан аралас жә не ү лкен қ арапайымдылар анық талғ ан, тү рі овалды, ядросы бұ ршақ тә різді. Денесінің шетінде бү лдіргіш қ озғ алыс байқ алады.
|
|
|
