 |
Трипаносомалар(Tripanosoma gambiense)
|
|
|
|
Трипаносомалар(Tripanosoma gambiense)
(Tripanosoma gambiense) –трипаносомоздың -африкалық ұ йқ ы ауруының қ оздырғ ышы.
Орналасуы- Адам жә не басқ а да омыртқ алылардың қ анның сарысуында, лимфада, лимфа тү йіндерінде, жұ лын сұ йық тығ ында, жұ лын жә не бас миының ұ лпаларында тіршілік етеді.
Географиялық таралуы- Батыс Африканың экватор аймағ ында кездеседі.
Морфологиясы. Ұ зындығ ы 13-39 мкм. Денесі иілген созылың қ ы, артқ ы жағ ы сү йірлеу. Кинетопласты мен ядросы бар. Пелликуласы мен талшығ ының арасында ундул жарғ ағ ы бар. Қ оректенуі осмостық, кө беюі жыныссыз.
2 сурет. Trypanosoma gambiense — қ ан жағ ындысындағ ы африкалық трипаносомоздың қ оздырғ ышы (a), Trypanosoma cruzi — қ ан жағ ындысындағ ы америкалық трипаносомоздың қ оздырғ ышы (б)
Тіршілік циклы. Трипаносома дамудың бірнеше кезең дерін ө теді. Адамның денесінде трипаносома кезең і паразитті тү рде кездеседі. Ол талшық пен пелликуланың ортасында орналасқ ан ундул жарғ ағ ының болуымен ерекшеленеді.
Дамуы иелерінің алмасуы арқ ылы жү реді. Ауру адаммен жануарлардың ағ засынан це-це шыбыны аурудың қ анын сору арқ ылы трипаносоманы бірге жұ тады. Олардың асқ азанында бірнеше кезең де дамып, 5-6 кү ннен кейін омыртқ алыларды жарақ аттайды, инвазиялық тү рге айналады.
Патогенезі. Трипаносома қ анда, бауыр ұ лпасында, жұ лын мен бас миында паразитті тү рде ө мір сү реді. Лимфа тү йіндерінің ү лкеюі мен тері бетінде бө ртпелер байқ алады. Ауру адамның ақ ыл есінің нашарлауы, арық тауы, ұ йқ ышылдығ ы біліне бастайды, 7-10 жылғ а созылады, емделмеген жағ дайда ө лімге ә кеп соғ уы мү мкін.
|
|
|
Африкалық трипаносомоз- антропозоонозды трансмиссивті ауру. Қ оздырғ ышының ерекше жұ қ тырушысы це-це шыбыны. Табиғ и ошақ тағ ы резервуарлары жабайы тұ яқ тылар, антропиялық ошақ та-адамдар мен ірі қ ара малдар. Ауру экваторлық Африкада тарағ ан. Біздің аймақ та кездейсоқ ә келінген тү рлері тіркелген
Зертханалық диагностикасы. Қ ан, жұ лын сұ йық тық тарын микроскопиялау, серологиялық реакция. Қ оректік ортағ а себу.
Tripanasoma cruzi - американдық трипаносомоздың (Чагас ауруы) қ оздырғ ышы.
Морфологиясы мен биологиясы Т. gambiense мен ұ қ сас. Қ оздырғ ыштың ерекше жұ қ тырушысы «сү ю» қ андаласы, ал резервуары – адамдар, маймылдар, жыртқ ыш сү тқ оректілер, кемірушілер. Ауру Америкада тарағ ан. Жиі ө ліммен аяқ талады.
Профилактикасы. Жеке- це-це шыбынының шағ уынан қ орғ айтын дә рілік препараттар қ абылдау. Жалпы- тасымалдаушылармен кү рес.
Лямблия (Lambliaintestinalis)
Lamblia intestinalis – адамда лямблиоздың қ оздырғ ышы.
1859жылы Харьков университетінің профессоры Д. Ф. Лямблий ашқ ан.
Орналасуы- Аш ішекте, ең бастысы он екі елі ішекте, бауырдың ө т жолында тіршілік етеді.
Географиялық таралуы- Барлық жерде кездеседі.
Морфологиясы. Лямблия вегетативті жә не циста сатысында кездеседі.
Вегетативті сатысы алмұ рт пішіндес, денесінің қ ақ ортасынан параллель жү ретін сызық ша – аксостилімен бекінген. Тө рт жұ п талшығ ы болады. Алдың ғ ы кең ірек бө лігінде симметриялы орналасқ ан екі ядросы болады. Ішкі жағ ы ойық болып келеді де, сорғ ышын кұ райды. Сорғ ыш дискілері арқ ылы иесінің ішегіне бекінеді. Паразиттің ұ зың дығ ы 10-18 мкм. Цистасы сопақ ша пішінді, ұ зындығ ы 10-14 мкм, сырты екі қ абатты қ абық пен қ апталғ ан, талшық тары кө рінбейді. Бұ л сатыда кө беюге дайындалуына байланысты органоидтарыжә не ядросы екі еселенеді.
|
|
|
3 сурет. Лямблия. Вегетативті жә не циста формасы.
Тіршілік циклы. Даму кезінде иелері ауыспайды, бір ғ ана ағ зада дамиды. Адам ағ засында вегетативті жә не циста сатысында кездеседі. Кейін цистасы сыртқ ы ортағ а адам нә жісі арқ ылы шығ арылады. Алиментарлы жолмен жұ ғ ады. Лямблияның цистасы адам ішегіне лас сумен, тамақ, кө кө ніс жә не жеміс-жидек арқ ылы тү седі. Ауру барлық жерде тарағ ан. Оның таралуы ең алдымен сумен жабдық тау системасы мен санитарлық жағ дайына байланысты.
Патогенезі. Паразиттің қ оздырғ ышының ішекте орналасу орнына қ арай лямблиоздың екі тү рін: ішектегі жә не бауырдағ ы деп бө леміз.
Ішектегі лямблиозда ішек пен қ арынның жұ мыстары бұ зылып, іш ө туі байқ алады. Бауырдағ ы лямблиозда ауру гепатит, холецистид симптомы тү рінде жү реді.
Лямблиоз- антропоноздық ауру. Инвазияның кө зі тек қ ана адам болып келеді.
Зертханалық диагностикасы. Ұ лтабардың сұ йық затын жә не нә жісті микроскопиялау. Серологиялық реакция.
Профилактикасы. Жеке бастың гигиенасын сақ тау.
|
|
|
