 |
Паразитті аурулардан сақтандыру шаралары
|
|
|
|
Паразитті аурулардан сақ тандыру шаралары
Профилактика дегеніміз-аурудан сақ тандыру шаралар жү йесі.
Профилактика жә не қ оғ амдық болып екіге бө лінеді.
Жеке профилактикалық ә діс негізінен парзиттін иесінің организіміне ену ә дістеріне байланысты.
Алиментарлы аурулардың (амебиаздар, лямблиоз, балантидиоз, кокцидиоз, токсоплазмоз) жекеленген прафилактикасы тазалық ты сақ тау ережелерін қ олдану шараларынан тұ рады, яғ ни тамақ қ а отыру алдында қ олды жуу, жемістер мен кө кө ністерді жуу, тамақ тарды ластанудан сақ тау жә не термиялық ө ндеу, суды қ айнатып ішу.
Трансмиссивті аурулардың (лейшманиоздар, трипаносомоздар, безгектер) жекеленген профилактикасы денені бә кене шыбынның це-це шыбынның безгек масасының шағ ылуынан сақ тану.
Контактылы аурулардың жекеленген профилактикалық ә дістері ә ртү рлі болып келеді. Қ ынап трихомонадасында кездейсоқ жыныс байланысынан аулақ болу керек жә не жыныс гигиенасын сақ тау керек: ал токсоплазмоздан мал етін ө ң дегенде сақ болу керек.
Қ оғ амдық профилактикалық ә дісі қ оздырғ ыштардың жұ ғ у тә сілдерә не қ андай тә уелді болса, олардың биологиялық ерекшеліктеріне де сондай тә уелді. Негізінен аурудың диагнозын дұ рыс қ ойып, оны емдеуге кө ң іл аудару керек.
Алиментарлық инвазиадан сақ тандыру ү шін қ оғ амдық пайдаланылатын орындардың санитарлық жағ дайын, су қ ұ бырларын, су мен қ амтамасыз ету кө здерін қ оректік ө німдердің сақ талуын жә не олардың сапасын бақ ылау.
|
|
|
Трасимиссивті аурулардан сақ тандыру ү шін олардың ө мір сү ретін ошағ ы мен жә не тасымалдаушыларымен кү рес жү ргізу, химиялық, биологиялық қ ұ рту жә не қ оздырғ ыштардың табиғ и резервуарларымен (кемірушілерді, жабайы жыртқ ыштарды, иесіз қ анғ ып жү рген иттер мен мысық тарды аулау) кү рес жү ргізу.
Денсаулық сақ тау қ ызметкерлерінің халық арасында ү немі ағ арту жұ мыстарын жү ргізіп отыруы. Бұ ндай жұ мыстар барлық аурулар тү рлерін профилактикасында кө птеген жетістіктерге жетуге мү мкіндік береді.
САБАҚ ТЫҢ МАЗМҰ НЫ
1 ТАПСЫРМА. Жалпы жә не медициналық паразитологияның жалпы сұ рақ тары бойынша тесттік тапсырма.
2 ТАПСЫРМА. Бақ ылау препараттар немесе суреттері бойынша паразиттердің тү рлері мен олардың систематикалық жағ дайын анық тау.
Тізім бойынша бір тү ріне сипаттама беру:
1. Систематикалық жағ дайы.
2. Туғ ызатын аурудың аты.
3. Адам ағ засында орналасатын орны.
4. Қ оздырушының ә р тү рлі сатыдағ ы морфологиялық ерекшеліктері.
5. Паразиттің тіршілік циклі.
6. Жұ ғ у жолдары.
7. Паразиттің инвазиялық сатысы.
8. Адам ү шін патогенді маң ызы.
9. Лабораториялық диагностикалау ә дісі.
10. Профилактика шаралары.
3 ТАПСЫРМА. Протозойдты аурулар бойынша бақ ылау есептерін шешу.
БӨ ЛІМ ІІ. МЕДИЦИНАЛЫҚ ГЕЛЬМИНТОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ
Медициналық гельминтологияғ а кіріспе
Медициналық гельминтология – адамда паразиттік тіршілік ететін жә не ауру тудыратын паразиттік қ ұ рттарды зерттейтін жалпы паразитологияның бір бө лімі. Медициналық маң ызы бар гельминттер жалпақ жә не жұ мыр қ ұ рттар типіне жатады. Адамда паразиттік тіршілік ететін 250 гельминттердің тү рі анық талғ ан.
|
|
|
Паразиттік қ ұ рттармен шақ ырылатын аурулар гельминтоздар деп аталады.
Паразиттік қ ұ рттардың жыныстық жетілуі жү ретін иесі ақ ырғ ы немесе дефинитивті иесі деп аталады. Ал қ ұ рттардың дернә сіл тү рінде ө мір сү ретін иесі аралық иесі деп аталады. Кө птеген паразиттік қ ұ рттар жетілуі кезінде иелерін ауыстыруды қ ажет етеді, кейде дернә сілдер жә не жыныстық жетілген стадиялары бір организмде тіршілік етеді.
Биологиялық циклдер аралық иесінің қ атысуымен жү ретін гельминттер биогельминттер деп аталады. Егер жетілуіне тек топырақ керек болса – геогельминттер деп аталады. Био жә не геогельминттермен жұ қ тырылғ ан адам қ оршағ ан орта ү шін жұ қ палы болып табылмайды. Бірақ жұ мыртқ алары бө лінгеннен кейін, бірден жұ қ палы болатын гельминттер болады. Мұ ндай гельминттер жанаспалы деп аталады. Сә йкесінше биогельминтоздар, геогельминтоздар жә не жанаспалы гельминтоздар болып бө лінеді.
Паразиттік қ ұ рттармен жұ қ тырылу жолдары ә р тү рлі.
Геогельминттермен жә не жанаспалы гельминттермен жұ қ тырылу кір қ олдан, жуылмағ ан жеміс-жидектерден жә не кө кө ністерден болады. Биогельминттер адамғ а қ айнамағ ан суды ішкенде, шикі етті, балық ты, шаянды жегенде жұ ғ ады. Кейбір паразиттердің дернә сілдері белсенді тү рде иесінің терісі арқ ылы енеді.
Гельминттер адамның барлық тінінде паразиттік тіршілік ете береді. Олар организмге токсикалық ә сенр етеді, мү шелерді механикалық зақ ымдайды, олардың функциясын бұ зады, қ орытылатын заттардың жә не витаминдердің сің ірілуін тежейді. Аномалияның дамуын шарттайды, басқ а аурудың ағ ымын қ иындатады, кей жағ дайларды ө лімге ә келеді. Балаларғ а гельминттер физикалық жә не ақ ыл-ойының жетілуін тежейді.
Қ азақ станда кө птеп кездесетін гельминттерге: Сібір сорғ ышы, сиыр цепені, аскорида, жалпақ лентец, эхинокок, альвеокок, ергежейлі цепен, острица, анкилостома, власоглав, трихинелла. Жеке адамдарда жұ ғ у кө рсеткіші 40-60 %-ғ а жетеді.
|
|
|
Кө птеген дә рігерлер гельминттермен шақ ырылғ ан аурулармен кездестіріп жатады.
Дұ рыс диагноз қ ою ү шін дә рігерлер гельминттердің морфологиялық қ асиеттерін жә не даму циклын білу ө те маң ызды.
|
|
|
