 |
4-кесте. 4 бөлім. Қабыну. Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия. Қабынудың жіктелуі. 4.1. ЭКССУД4ТИВТІ ҚАБЫНУ
|
|
|
|
4-кесте
г------------------ Фиброкиндер---------------------------- 1
Лимфокиндер Фибробластар < ---- Лаброциттер —► Л аброкиндер
(интерлейкин-2) 11
Т—Лимфоциттер ^^ Макрофаггар < —^ Таяқ шаядролы -> Лейкокиндер
I I лейкоциттер і
I____; ________ Монокиндер ___________________ I
(интерлейкин-1) Қ абыну кезіндегі жасушааралық қ арым-қ атынастар
(В. В. Серов, М. А. Пальцев, 1998 ж. бойынша)
 |
|
4 бө лім. Қ абыну |
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
Қ абынудың жіктелуі
Клиникалық ағ ымы бойынша қ абынуды жедел жә не созыл-малы деп бө лу қ абылданғ ан. Олар экссудативті (экссудация ү рдісінің басымдығ ымен) немесе пролиферативті (жасушалар кө беюінің басымдығ ымен) қ абыну тү рінде ө туі мү мкін.
4. 1. ЭКССУД4ТИВТІ Қ АБЫНУ
Экссудативті қ абынуда қ абынудың ү ш компонентінің ішівде эксудация ү рдісі басым болады. Тіндердің арасында, ағ залардың қ уыстарында экссудат (жалқ ық ) жиналады. Экссудаттың қ ү рамы ауру тудырушы микробтардың тү ріне, ферменттік қ асиеттеріне, бө ліп шығ аратын токсиндеріне, организмнің реактивтігіне, қ ан тамырларының ө ткізгіштік мү мкіндігіне байланысты. Кейінгі кездері ірінді қ абынудың негізгі қ оздырушылары болып стрепто-коктар, стафилококтар, Гр~ — таяқ шалар (кө к-ірің таяқ шасы, протей, ішек таяқ шалары) есептелді.
Аурудың барысында экссудаттың бір тү рі екінші тү рімен ал-масуы мү мкін. Мысалы, плеврит сарысулы қ абьшудан басталып, кейін сарысулы-фибринді, ақ ырында, фибринді-ірің ці қ абьшуғ а айналады.
|
|
|
Экссудативті қ абынудьщ: сарысулы, фибринді, ірінді, шірікгік, геморрагиялық, катаралдық жә не аралас тү рлерін ажыратады.
Сарысулы (серозды) қ абыну
Сарысулы (серозды) қ абыну белоктарғ а бай (2%-тен кө п) экссудат бө лініп шығ уымен сипатталады, оның қ ү рамында аз мө лшерде полиморфтыядролы лейкоциттер, кө шіп тү скен жасушалар да болады. Сарысулы қ абыну, ә рдайым жедел ағ ымда ө тіп, сірі жә не шырышты қ абық тарда, буындарда (сарысулы плеврит, перикардит, перитонит, артрит), кейбір ішкі ағ заларда байқ алады.
Сарысулы экссудат қ абынудың бастапқ ы кезең інде ғ ана жиі кездеседі, кейін қ абынудың басқ а тү рлеріне ө теді. Мысалы: сары-сулы-фибринді, сарысулы-ірінді қ абыну.
Сарысулы қ абынудың мысалы ретінде тері кү йгенде пайда болатын кү лбіреуіктерді келтіруге болады. Осы жерде сарысулы сү йық тық теріні кө теріп, эпидермис астына жиналып қ алады. Сарысулы экссудат бү йрек шумағ ының капсуласында, бауырда (Диссе кең істігшде), жү рек бү лшық еттерінің арасында да кездеседі, бірақ та бү л ө згерістерді қ ан тамырларының ө ткізгіпггігіне, лимфа
137
35-сурет. Сарысулы пневмония
айналымының бү зылуына байланысты дамитын ісіну ү рдістерінен ажырата білу керек. Қ абыну ү шін сү йық тық арасында лейкоцит, лимфоцит жасушаларының болуы тө н (36-сурет).
Сарысулы қ абынудың нә тижесі жең іл, экссудат ә детте толы-ғ ымен сорылып кетеді, кейде сол жерлерде склероз, тіпті цирроз (бауырда) дамуы ық тимал. Мысалы, тиреотоксикоздан кейін дамитын бауыр циррозы немесе кардиосклероз.
Сарысулы қ абынудың маң ызы жиналып қ алғ ан сү йық тық тьщ мө лшеріне байланысты. Плевра қ уысындағ ы экссудат, ө кпе экс-курсиясын қ иындатып, кейде оны ығ ыстырып басып тастайды. Экссудаттьщ перикард қ уысында жиналуы жү рек қ ызметін бү зады.
|
|
|
Фибринозды қ абыну. Фибринозды қ абыну фибриногенге бай экссудаттьщ жиналуымен сипатталады Фибриноген белогі жергілікті тромбопластин факторларының ә серінен фибринге айналады. Фибрин жіпшелері сірі қ абьщтардьщ ү сіінде тү к сияқ таньш, қ абыр-шақ танып, ү йып қ алады. Мү ндай жү ректі " тү кті" жү рек дейді. Фибринозды қ абынудың крупоздық жә не дифтериттік тү рлерін ажыратады. Фибринозды қ абынудың былайша болінуі сол жерде некроздың терең дігіне жә не эпителидің сипатына тә уелді. Қ абы-нудың дифтериттік тү рінде пайда болғ ан қ абыршақ ты сү р қ абат астындағ ы тіннін терең некрозына байланыст^і оғ ан сің іп ажы-
Ж. Ахметов. Патологиялык анатомия
4 белім. Қ абыну
рамастай болып бірігіп қ алады. Осы қ абыршық қ абатпен айнала-сындағ ы тін арасында бө луші шекара (демаркация сызығ ы) тү зіледі. Осы жерде жиналғ ан лейкоциттер ферменттерінің ө серінен фибринді қ алың қ абық еріп, бірте-бірте сыдырылып тү се бастай-ды. Қ абынудың бү л тү рі кө п қ абатты эпителимен қ апталғ ан ағ за-ларғ а: жү тқ ыншақ қ а, бадамша бездерге, ө ң ешке, дыбыс желбезегіне, қ ынапқ а тө н (37-сурет).
Крупоздық қ абыну кө бінесе сірі қ абық тарда кездеседі. Пайда болғ ан қ абыршық қ абат оң ай алынады, себебі бү л ү рдіс тін некрозы беткей жайғ асқ ан кезде немесе цилиндрлік эпителимен жабыл-ғ ан ағ заларда ғ ана дамиды. Бү ғ ан фибринозды плеврит, перикардит, ө кпенің крупоздық қ абынуы мысал бола алады (38-сурет).
Фибринозды қ абынудьің себептері кө бінесе инфекцияларда байланысты. Кү л (дифтерия), дизентерия тудыратын таяқ шалар, пневмококтар, Френкель диплококктары т. б. қ абынудың осы тү рін қ оздырады.
|
|
|
Дифтериттік қ абыну тек дифтерия ауруына ғ ана тә н емес. Мысалы, тоқ ішекте кө рсетілген ө згерістер уремияда пайда болуы мү мкін. Фибринозды қ абынудың клиника ү шін маң ызы зор. Дифтериттік қ абынудан соң ол жерде ө р тү рлі тыртық тар қ алып-тасып, зақ ымданғ ан ағ за саң ылауын чгарылтып қ ояды (мысалы: дифтериядан кейін кең ірдектің, дизентериядан кейін тоқ ішек саң ылауының тарылып қ алуы). Крупоздық ө кпе қ абынуынан кейін экссудаттъщ дө некертің денуіне (организация) байланысты пнев-москлероз немесе ө кпенің созылмалы аурулары дамиды. Бү л қ ү бы-лыс кейде нейтрофилдердің протеолиздік қ ызметінің жеткілік-сіздігіне байланысты болады.
|
|
|
