 |
11. 1. ӨкпеніҢ инфекциялыҚ аурулары
|
|
|
|
11. 1. Ө КПЕНІҢ ИНФЕКЦИЯЛЫҚ АУРУЛАРЫ
Жедел пневмониялар
Жедел пневмонияның екі тү рі бар: 1) ошақ ты; 2) крупозды.
ОШАҚ ТЫ ПНЕВМОНИЯЛАР
Ошақ ты пневмониялар қ абыну ү рдісінің ө кпе паренхимасы-нан басталуымен сипатталады. Егер қ абыну бронхтардан баста-лып кейін ө кпеге ө тсе бү л пневмонияны бронхопневмония деп атай-ды. Бронхопневмониялар кө бінесе жас балаларғ а тө н болып олар-дың бронхтарының морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты дамиды. Пневмония ошақ тарының кө леміне қ арап оның: ацинус-ты, бө лікті, сегментті жә не кө псегментті тү рлерін ажыратадьг.
Этиологиясы. Ошақ ты пневмония этиологиясы жыл мерзіміне байланысты, эпидемиологиялық жағ дайларғ а қ арап ө згеріп оты-рады. Ошақ ты пневмонияларды біріншілік жө не екіншілік пневмония деп екі топқ а бө леді:
Біріншілік пневмония бү дан бү рын дені сау адамдарда немесе жедел распираторлы вирустық инфекциялардан соң, кейде соны-мен қ атар дамиды. Бү л пневмонияның негізгі қ оздырушысы Streptococcus pneumoniae яғ ни пневмококтар болып олар бірінші рет пневмонияғ а шалдық қ ан аурулардьщ 50-87%, кейбір деректерге қ арағ анда (А. А. Вишняков, Н. В. Путов, 1990) 93-97% табылғ ан. Осы аурудың 10%-гемофилді таяқ шалар, аз мө лшерде стрептокок-тар мен стафилококтар болады. Ал грипп эпидемиясы кезінде ошақ ты пневмониялардың дамуында микоплазмалар мен вирус-тық -бактериялық ассоциациялардьщ, оньщ ішінде стафилококтар-дың маң ызы зор. Осы уақ ыттағ ы пневмониялардьщ тек 1/3 бө лігі ғ ана «тазаң (яғ ни вирустар қ атынасынсыз) бактериялық инфек-цияғ а жатады. Пневмония нө тижесінде деструкцияғ а ү шырағ ан ө кпе ошақ тарында осы процестің дамуына себепші болатын облигатты анаэробтар (Bifragilis, F. Nucleatum, B. Melaninogenicus жә не т. б. ) табылады.
|
|
|
Екіншілік немесе нозокомиалдық (аурухана ішің дегі) пневмония организмнің жалпы, ө сіресе тыныс жоддарындағ ы жергілікті, қ орғ ау механизмдерінің, ө те ауыр сырқ аттардан соң, иммундық -депрессивтік дө рі-дермектермен емдегенде, ауыр операциялар немесе жарақ аттардан кейін, науқ астаң қ атты ө лсіреуінен дамитын патология. Олар аутоинфекция тү рінде жоғ ары тыныс жолдары-
ЖАхметов. Патологиялық анатомия
ның жө не ауыз қ уысының инфекциясы ө серінде дамитын кө пэти-ологиялық ү рдіс болып есептеледі.
Бү л пневмониялардың негізгі қ оздырушысы - шартты-патогенді, грамтеріс энтеробактериялар, клебсиелла пневмония, псевдомонадалар немесе олардың ассоциациясы. Аурулардың 1/3-де кө кірінді инфекция барлығ ы анық талғ ан. Пневмонияның бү л тү рлерінің туындауында ішевмококтардың маң ызы жоқ қ а тө н.
Қ азіргі кезенде ошақ ты пневмонияның этиологиясы есебінде легионеллалардың ө зіндік салмағ ы артуда, олар ө ртү рлі бактерия-лар, вирустар жә не микоплазмалармен бірігіп те ө сер ете алады.
Пневмония диагнозын қ ойғ анда оның этиологисын анық тау ө те қ ажет, себебі пневмонияның клиникасы, морфологиялық кө ріністері, асқ ьшу щмкіншіліктері жө не емдеу жолдары сол қ оз-дырушылардың тү ріне байланысты.
Патогенезі. Ошақ ты пневмонияларды негізінен инфекция қ оз-дырады. Инфекция ө кпеге ү ш жолмен: ауа-тамшылы жолмен бронх арқ ылы, қ анмен немесе лимфамен тү седі. Біріншілік пневмония-ларында инфекция бронх арқ ылы тү сіп, ауру қ оздырушылары брон-хтарда немесе бронхиолада кө бейіп одан ө кпеге ө теді. Пневмони-яның гематогенді жолмен дамуы екіншілік пневмонияларына тө н. Кө кірек жарақ аттанғ анда инфекция лимфа жолымен тү седі. Де-генмен де ошақ ты пневмония неіізінен организмнің ө зінде бар микрофлора есебінен (аутоинфекция) дамиды, сол ү шін организм реактивтігінің маң ызы зор. Себебі тыныс жолдарьшың қ орғ ау механизмдері микробтардың ө кпеге тү суіне жол бермейді.
|
|
|
Пневмония дамуы ү шін микробтардың ө кпеге тү суі жө не юдіріп қ алуы жегкіліксіз, олар сол жерде кө беюі керек. Бү ндай мү мкіншілік организмнің жергілікті жө не жалпы қ орғ ау механизмдері бү зылғ -анда ғ ана туады. Сол ү шін ошақ ты пневмониялар кө бінесе басқ а аурулар нә тижесінде ө лсіреген адамдарда дамиды. Сонымен қ атар ми зақ ымданғ анда, ауыр операциялардан соң ө кпеге асқ азандағ ы немесе тыныс жолдарындагы заттардьщ енуі де пневмонияғ а со-қ тырады (аспирациялы пневмония). Ошақ ты пневмонияның даму-ында қ оршағ ан ортаның ластануының маң ызы зор. Ауа қ ү рамын-дағ ы улы газдар мен ауыр металдар ө кпенің жергілікті қ орғ ау жү йесін істен шығ арып, аутоинфекцияның дамуына жол ашып береді немесе ө здері-ақ (мысалы бензин, азотгың қ ос тотығ ы жө не т. б. ) қ абыну процесін қ оздырады.
Жү рек-тамыр жү йесінің созылмалы сырқ аттарына байланысты ө кпе қ ан тамырларында қ анның іркіліп қ алуы оның оттегімен қ амтамасыз етілуін қ иындатып, сол жерде микробтардың ө сіп-ө нуіне жө не осығ ан байланысты ө кпенің қ абынуына алып келеді
11 белім. Тыныс алу агзаларының аурулары *• '*
(гипоспгаздық пневмония). Этиологиясы бойынша бү л пневмония да аутоинфекциялар қ атарына жатады.
Патологиялық анатомиясы. Ошақ ты пневмонияны қ оздыру-шы микробтар негізінен респираторлық бронхиолаларда кө бейіп, сол жерден альвеолаларғ а ө теді. Альвеолалар арасындағ ы саң ыла-улар (Кон саң лауы) қ абыну экссудатының бір альвеоладан екіншісіне ө туін қ амтамасыз етеді. Осылайша ө кпеде пневмония ошағ ы пайда болады. Олар ө детте ө кпенің артқ ы жә не тө менгі бө ліктерінде рең і қ ызғ ылт-сү р, кө лденең і 1-3 см жеке-жеке ошақ -тар тү рінде кө рінеді. Ө кпені кесіп қ арағ анда олар кесінді ү стінен шыгьщқ ырап тү рады, ү стап қ арағ анда ө кпе тінінен қ аттылау, суғ а тастаса батып кетеді.
|
|
|
Этиологиясына байланысты ошақ ты пневмонияларғ а кейбір морфологиялық ерекшеліктер тө н.
|
|
|
