 |
Ж.Лхметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
Ж. Лхметов. Патологиялық анатомия
нә рестелердің 8-12% қ ү райды. Ө з мерзімінен ө тіп туылғ ан нә рес-телер арасывда туылу жарақ аттары, ө лі туылу жиі кездеседі. Олар-дың массасы ә детте 3500 граммнан кө бірек болады. Бірақ бала жолдасывдағ ы ө згерістерге байланысты (инфаркт, петрификация) аз салмақ пен жә не дистрофиялық ө згерістермен де туылуы мү мкін. Олардың терісі қ ү рғ ақ, кейде теріде жиду (мацерация) белгілері пайда болады. Баланың кіндігі, бала жолдасының қ абық тары ме-конимен сарғ ыш тү ске боялғ ан, сү йектену ядролары ортан жіліктің тө менгі эпифизінде ғ ана емес, оның жоғ арғ ы эпифизінде де жә не тоқ пан жілікте де кө рінеді.
Салмағ ы 4000 грамнан асқ ан нә рестелерді ірі (макросомия), ал 5000 грамнан жә не онан да ауырырақ нә рестелерді алып балалар деп атайды. Бү л балалар перинаталды кезең де салмағ ы қ алыпты балаларғ а қ арағ анда 2-3 есе жиірек ө леді.
Туа пайда болван гипотрофия туылеан нә рестенің бойы, бас жә не кө кірек шең бері туылу мерзіміне сай келмеуімен жә не оның массасының аз болуымен сипатталады. Олардың ішкі ағ залары пісіп жетілмеген.
Мацерация (жиду, ө ліктік аутолиз) деп жатыр ішінде ө лген ба-ланың гидролиздеуші ферменттер ә серінде дамитын ө згерістерін тү сінеді. Бү л ө згерістер бауырда, ү йқ ы безінде, теріде жақ сы кө рінеді. Тері қ ызарып, ү лкен-ү лкен қ абаттар тү рінде жидіп тү се бастайды, ішкі ағ залар жү мсап, іріп-шіріп кетеді.
АСФИКСИЯ
Асфиксия (грекше а — жоқ, sphygmus — пульс, ягни пульссіз мағ ынасын білдіреді) оттегі жетіспеуінен болатын тү ншығ у. Ол қ анда кө мір қ ышқ ылының жиналуымен, тыныс алу жө не қ ан ай-налымы бү зылуымен сипатталады. Бү л терминді жатыр ішіндегі нә рестеге қ олдану дү рыс емес, себебі ол тыныс алмайды. Сон-дық тан жатырдағ ы даму кезең інде қ анда оттегі жетіспеушілгінен гипоксия деп қ арау керек. Қ азіргі кезде " асфиксия" термині кө пшілік қ абылдағ ан термин, бірақ ол тү ншығ удан гө рі кең ірек мағ ынада қ олданылады.
|
|
|
Асфиксияны іштегі бала жә не нә ресте асфиксиясы деп екі топқ а бө леді.
Іштегі бала асфиксиясы (гипоксия) жатыр - бала жолдасы не-месе бала жолдасы - іштегі бала арасындағ ы қ ан айналымы кенет-тен бү зылганда дамиды.
Этиологиясы. Іштегі бала асфиксиясы (антенаталдық асфиксия) кө бінесе қ алыпты жайғ асқ ан бала жолдасьшьщ жатырда мерзімнен бү рын ажырап кеіуінен немесе бала жолдасыньщ баланьщ алдында
21 бө лім. Балалар аурулары
жайгасуынан байланысты жедел қ ан кетуден болады. Туылу мерзімі созылып кеткенде, туылу жолдары тар болғ анда кіндік қ ан тамыр-ларьшьщ басыльш қ алуы да асфиксияғ а соқ тырады. Бала жатырда дү рыс жатпағ анда немесе туылу жолдарында дү рыс тү рмағ анда, кіндікбауы қ ысқ а болғ анда немесе ү зын болып мойнына оралып қ алғ анда жә не т. б. жагдайларда да асфиксия дамиды.
Патогенезі. Жатыр ішіндегі асфиксия аноксиялық (аноксия -тіндерде оттегінің бү тіндей болмауы) гипоксия тү рінде басталып, организмге оттегі жеткілікті мө лшерде тү спейді. Осы жағ дайда іштегі бала организмінде гомеостазды қ алпына келтіруге бағ ытталғ ан, ө мбебап бейімделу реакциялары дамиды. Оттегі жетіспеушілігі нә тижесінде қ анғ а катехоламиндер жә не т. б. вазоакгивті, қ ан қ ысы-мын кө теріп бала жолдасыньщ қ ан айналымын қ алпына келтіретін, заттар бө лініп шығ ады. Гипоксияның ә рі қ арай кү шеюі метаболизмдік ацидозғ а, микроциркуляция ү рдісінің бү зылуына соқ тырады. Сфинктерлердің тарылуы нә тижесінде қ ан капилляр-лар арасында кідіріп қ алады, олардың ө ткізгіштігі асып кетеді. Тіндерде сү т жә не пирожү зім қ ьпиқ ылдары жиналып қ алады (тін ацидозы). Су-электролит алмасуының бү зылуы гиперкалиемияга алып келеді, ол миокардтың метаболизмге байланысты зақ ымда-нуына, микронекроздарга соқ тырады. Кейінірек қ ан тамырлары-ның тонусы ө лсіреп жалпы вена қ аны кө бейеді. Қ анның фибринді еріту белсенділігінің кү шеюі геморрагиялық диатез жә не қ анның қ ан тамырлары ішінде шашыранды ү юы (Қ ШҮ ) белгілерімен кө рінеді. Осы ө згерістер нә тижесінде миғ а, оның қ арыншалары-на, бауыр қ абының астына, бү йрекү сті бездеріне, ө кпеге жә не т. б. ағ заларғ а қ ан қ ү йылады.
|
|
|
Тыныс алу орталығ ының гиперкапния, ацидоз ә серінде қ озуы мерзімінен бү рын дем алуғ а жә не қ ағ анақ суынның ішке жү тылу-ына (аспирация) ә келеді. Ал кезеген нерв орталық тарынның қ озуы ішек ә рекеттерінің кү шеюіне, тоң ғ ақ тық кдганақ суына бө лініп шыгуьша себеп болады.
Патологиялық анатомиясы. Ө лген нә рестеде ең алдымен вена қ анының кө беюі жә не қ ан тамырларының ө ткізгішінің кү шею белгілері кө рінеді. Олардың терісі кө к-кө ң бек, тыныс жолдарында аспирация нә тижесінде пайда болғ ан заттар табылады. Плевраның, айырша бездің жә не эпендиманың астында қ ан қ ү йылу ошақ тары кө рінеді. Ө кпе ә детте ауасыз, суғ а салғ анда батып кетеді, кесіп қ арағ анда кө кшіл-қ ызыл тү сті. Микроскопта айтарлық тай веноз-ды гиперемия белгілері, ісінуі, қ ан қ ү йылу ошақ тары байқ алады. Асфиксия ү зақ қ а созылғ анда альвеолаларда эпидермистің тү леу ө німдері, шырыппы заттар, тү ктер (лануго), меконий (тоң ғ ақ ), май
|
|
|
38 — 437
Ж. Ахметов. Патологаялық анатомия
21 бө лім. Балалар аурулары 595
тамшылары табылады (206-сурет). Зарарсыз элементтердің ішке жұ тылуы макрофагты реакция шақ ырады. Екі тө уліктен соң олар ыдырап асептикалық қ абыну белгілері ө рістейді. Зарарлы (инфекция тү скен) заттардың ішке жү тылуы тез арада ө кпенің қ абыну белгілерінің дамуына (пневмонияғ а) соқ тырады. Алғ ашқ ы 4 сағ ат-та инфекцияғ а ананың лейкоциттері қ арсы тү рады, 8-12 сағ аттан соң серозды-ірің ці пневмония дамиды, ол нә ресте лейкоциттерінің қ атынасуымен ө теді.
|
|
|
206-сурет. Меконий аспирациясы |
Жү рекқ уыстарындағ ыжә не ірівенақ антамырларындағ ы қ ан сү йық болады. Миокардта гликоген жогалып, дистрофиялық ө зге-рістер, кейде микронекроздар табылады. Гепатоциттерде майлы, тү йіріыікіі дистрофия, кейбіреуінде майда некроз ошақ тары кө рінеді. Оларда РНҚ, гликоген мө лшері тө мендеп, митохондрилер ыды-райды. Мида гипоксиялық -дисциркуляциялық энцефалопатия белгілері дамиды. Майда қ ан тамырлары кең іп, олардағ ы қ ан элементтері бір-біріне жабысып қ алады (сладж феномені). Қ ан тамырлары жө не жасуша айналасындагы ісіну нә тижесінде ми массасы қ алыптағ ы-дан 15% асады. Ісіну ү рдісі ө те кү шейгенде жумсару жә не порэнце-фалия ошақ тары пайда болады. Ү зақ қ а созылган асфиксия нерв жасушаларының дистрофиялық ө згерістеріне соқ тырады.
Эндокрин бездерінде бейімделу реакциясының алғ ашқ ы да-был кезең іне сай келетін ө згерістер кө рінеді.
Нә ресте асфиксиясы. Нә ресте асфиксыясы бала туылғ аннан соң ө зінше тыныс ала алмауына байланысты дамитын патологиялық жагдай. Кө бінесе ол жатыр ішіндегі асфиксиянның жалғ асы, туы-лганнан кейінгі бірінші сағ аттардан бастап кү шейе бастайды.
Тыныс алудың бузылу синдромы немесе респираторлы дистресс синдром нә ресте ө лімінің тең жартысының себебі бола алады, ол кө псебепті патология. Ө лген нә рестені ашып қ арағ анда пневмо-патиялар деп аталатын морфологиялық ө згерістер кө рінеді.
|
|
|
