 |
Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
21 бө лім. Балалар аурулары
кетуіне, осығ ан байланысты перитонит дамуына соқ тырады. Бау-ырда майлы дистрофия (стеатоз), кейде цирроз кө рінеді. Майда брон- хтардың жө не без ө зектерінің шырышты заттармен тығ ывдалып қ алуы ателектаз жө не эмфизема ошақ тарының пайда болуына алып келеді. Осы ө згерістерге бактериялық инфекциялар қ осылғ анда кейіншелік созылмалы бронхит, бронхоэктаз, пневмосклероз дамиды. Балалар нә ресте кезең інде мекониалдық илеустен жө не пери-тониттен, ү лкенірек жаста - пневмония, сепсис, бауырлық кома-дан ө леді.
ЭВДОКАРД ФИБРОЭЛАСТОЗЫ
Эндокард фиброэластозы коллаген немесе эластин талшық та-рының ө сіп кө беюі нө тижесінде эндокардтьщ қ алывдап кетуімен сипатталатын туа пайда болатьш сырқ ат. Фиброэластоздың ө з ал-дына жеке ү шырайтын нозологиялық турін жө не жү ректің туа болтан ауруларымен байланысқ ан коронарогендік турін ажыратады.
Фиброэластоздың этиологиясы мен патогенезі толық анық -талмағ ан. Оның шығ уында вирустық инфекцияғ а: иммундық ө згерістерге, зат алмасуының бү зылуьша мө н береді. Фиброзды жә не эластикті тіннің ө сіп кетуіне эндомиокард гипоксиясы немесе іште дамитын миокардит негіз болады.
Патологиялық анатомиясы. Фиброэластаз ү шін жү ректің ү лкейіп кетуі (кардиомегалия) тө н, оның массасы 2-4 есе асьш кетеді. Эндокард ақ шыл-сү р тү сті, оның қ альшдығ ы бірнеше миллиме-терге жетеді. Осы ө згерістер кө бінесе сол қ арынша мен жү рекше-де, сирегірек жағ дайларда оң жү ректе кө рінеді. Кейде фиброэлас-тоз қ ү былысы жү рек қ ақ пақ шаларында да, оның ішінде митралды қ ақ пақ шағ а ө теді. Эндокардтың қ алың дауы жү рек қ ызметін қ иын-датып, гипертрофияғ а алып келеді. Сол қ арьшшаның қ алың дығ ы 1, 5 см-ге дейін жетеді. Микроскоппен қ арағ анда эндокардтың серпімді фиброзды тіндердің ө сіп кетуі нө тижесінде 10-15 есе қ алың дағ анын кө реміз. Жү рек бү лшық еттері қ алындап олардың арасында дә некер тін ө сіп кетеді (кардиосклероз).
|
|
|
Фиброэластоздың коронарогендік тү рі жү ректің сол тө ждік (коронарлық ) артериясының ө кпе артериясынан бастау алғ анда (аномалиясында) кездеседі.
Ауру ө лімі жү ректің жедел немесе созылмалы жетіспеушілігімен байланысты,
ДИАБЕТТІК ПЕРИНАТАЛДЫҚ ПАТОЛОГИЯ
Диабеттік перинаталдық патология анасы диабетпен немесе диабеталды аурумен ауырган балаларда дамиды.
Патогенезі. Глюкоза бала жолдасы арқ ылы еркін ө те алады, сондық тан ана қ анындагы гипергликемия, іштегі баланың ү йқ ы безінде инсулин тү зілуін кү шейтеді, осығ ан байланысты Лангер-ганс аралшаларындағ ы р-жасушалар гипертрофияғ а ү шырайды. Егер осы жасушалар туғ аннан кейін де ү зақ уақ ыт ө з белсенділігін сақ тап қ алса, ол жас балалардың немесе жас ө спірімдердің қ антты диабетіне себеп болады.
Патологиялық анатомиясы. Диабеттік перинаталдық патоло-гиямен туылғ ан баланың массасы 4-6 кг-ғ а жетеді. Осыган байланысты оларда ө ртү рлі жарақ аттар кездеседі. Нө рестелердің тері асты шелі жақ сы дамығ ан, ішкі ағ залары ү лкейген (кардиогепатоспле-номегалия). Ү йқ ы безінде Лангерганс аралшаларьшың гипертро-фиясы, ә сіресе а-жасушалардьщ саньшьщ кө беюі байқ алады (қ алып жағ дайда олардың саны р-жасушаларғ а қ арағ анда 1, 6 есе кө п бол-са, қ антты диабете 3, 8 есе кө бейеді). Басқ а эндокринді бездерде де бір қ атар ө згерістер кө рінеді.
|
|
|
Бү йрекү сті бездерінің қ ыртысты қ абаты қ алың цап аденома-лар, аналық тү қ ым безінде фолликулалы кисталар пайда болады. Тү қ ым ө зектерінің, эндометрийдің гипертрофиясы байқ алады.
Бү йрек ө зектерінде гликоген, бауырда - майлы дистрофия, миокардта - гиалинтамшылы дистрофия, микронекроздар кө рінеді. Жаң а туылғ ан баланың ө лім себептерінің біріне туғ аннан кейін, йнсулиннің кө п ө ндірілуіне байланысты дамитын, гипогликемия-лык, шок жатады.
21. 5. ПЛАЦЕНТА (БАЛА ЖОЛДАСЫ) ПАТОЛОГИЯСЫ
Плацента (бала орны, жолдас) ана-бала функционалдық жү йесінің негізгі элементі. Ол іштегі баланың тоқ тамастан дамитын жә не бірте-бірте пісіп жетілетін провизорлы (уақ ытша) агза-сы. Бала жолдасында ана мен бала арасындағ ы зат алмасу процестері қ арқ ында тү рде жү ріп жатады. Тек жү ктіліктің 36-аптасынан кейін ғ ана бү л ү рдістер саябырлай бастайды. Бала жолдасы қ ызметінің жетіспеушілігі дегенде ана мен бала арасындағ ы зат алмасу ү рдісінің толық қ амтамасыз етілмеуін тү сінеміз. Міне, осы жағ дайдағ ы іштегі бала организмін қ оректік заттармен оттегі жеткілікті мө лшерде тү спей туа біткен гипотрофия (бала салмагының аз болуы) жә не іште дамыган гипоксия белгілері пайда болады.
Бала жолдасы қ ызметінің бү зылуъш алғ ашқ ы (біріншілік) жә не екіншілік жетіспеушілік деп екі топқ а бө леді (Федорова М. В., Калашникова Е. П., 1986).
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
21 бө лім. Балалар аурулары
Бала жолдасының біріншілік жетіспеушілігі ата-ана ү рық тары- ның, зиготаның, бластоцистаньщ ө ртү рлі (гендік, эвдокриндікжө не т. б. ) ө серлер нә тижесінде дамитын ө згерістеріне байланысты имплантация мен плацентация ү рдістерінің бү зылуынан болады. Бү л патология бала жолдасы қ ү рылысының, жайғ асу орнының ө згерістерімен жө не де хорионның пісіп жетілуіндегі жө не тамыр-лануьшдағ ы (васкуляризация) ө згерістерімен кө рінеді.
|
|
|
Бала жолдасының екіншілік жетіспеушілгі пісіп-жетілген пла- центағ а экзогенді факторлар ә серінде дамиды. Оның негізгі себептеріне ананың созылмалы аурулары (гипертония ауруы, ревматизмдік аурулар жә не т. б. ) немесе жү ктілікке байланысты дамитын сырқ аттар (гестоздар, қ антты диабет жө не т. б. ) жатады. Бала жолдасы жетіспеуішілігінің жедел жө не созылмалы тү рлерін ажыратады.
Бала жолдасының жедел жетіспеушілігі плацента мерзімінен бү рын кө шіп тү скенде немесе оның ауқ ымды инфарктында пайда болып, іштегі баланың ө лімімен, оның ө з мерзімінен бү рын туы- луымен аяқ талады. Бала жолдасының созылмалы жетіспеушілігі іштегі бала гипотрофиясына немесе гипоксиясына соқ тырады, бала кө бінесе ө з мерзімінен бү рын туылады.
Енді осы ө згерістердің негізгілеріне тоқ тап ө тейік.
Бала жолдасында болатын кемістіктер. Бү л имплантация жө не плацентация қ ү былыстары бү зылганда пайда болады. Оларғ а біріншіден бала жолдасының сыртқ ы пішініндегі ө згерістер кіреді. Мысалы, плацента шеттерінің білеуленіп қ алың дауы немесе қ ү рсауга оралганадай қ атып қ алуы. Бү л жағ дай бала жолдасының алғ ашқ ы даму кезең інде шеттерінің жиырылып қ алуынан болады. Миркос-коппен қ арағ анда осы жерлер некрозданғ ан бү рлерден жө не де-цидуалы тіндерден тү рады. Некрозданғ ан тін фибриноидты ө згерістерге ү шырап жү ктілік кезінде қ ан ағ уғ а, баланың мерзімінен бү рын немесе ө лі туылуына соқ тыруы мү мкін.
Екі бө лікті, кө пбө лікті жә не " саң ылаулы" плацента баланың дамуына кө п ө сер етпейді. Қ алыпты жағ дайда бала жолдасының орташа салмағ ы 500-600 грамм, кө лденең і 17-20см. Оның салмағ ы 400 грамм немесе оннан кем, кө лденең і 16 см-ден кем болса, ги- поплазияланган плацента деп аталады.
|
|
|
Ал салмағ ы 700-1000 грамм жә не одан да ауырырақ, кө лденең і 25-30 см болса, оны гиперплазияланган плацента деп атайды. Гиперплазия сә билердің гемолиздік сырқ аттары, туа болғ ан мерез, қ антты диабет ү шін тә н фетопатияларғ а жатады.
Бала жолдасы ә детте жатыр тү бінде немесе оның бү йірінде орналасады. Оның басқ а жерде орналасуы туа болғ ан кемістіктер
қ атарына кіреді. Мысалы, бала жолдасының жатырдың ішкі ернеуінің шетінде немее ортасында орналасуы оның мерзімінен бү рын кө шіп тү суі, толғ ақ кезінде ө те кү шті қ ан ағ уына, баланың іште ө ліп қ алуына себеп болады. Бү л патология бластоцистаньщ ө те томен имплантациясымен тү сіндіріледі.
Бала жолдасының жатырга жабысып қ алуы децидуалы қ абық -тың негізгі (базалы) қ абатының қ абыну процестерімен (эндометрит) байланысты. Осы жағ дайда хорион бү рлері миометриге дейін бойлап ө седі де бала жолдасының ажырап шығ уы қ иындайды. Осығ ан байланысты жатырдан ө те кө п қ ан кетеді.
Бала жодцасының жедел жетіспеушілігі себептерінің біріне оның мерзімінен бү рын кө шіп тү суі жатады. Бү л патология бала жолдасы орналасуында туа біткен ауқ аруларында ғ ана емес, ол қ алыпты орнында тү рғ анда да кездеседі. Оның бір шеті немесе орта бө лігі қ ан қ ү йылу нө тижесінде кө ше бастайды. Соның саддарынан бала жолдасының артында (ретроплацентарлы) гематома пайда болады немесе шетінен қ ан ағ ады. Бала жолдасының 1/3 немесе 1/2 бө лігінің кө шіп тү суі, баланың жатырда ө луімен аяқ талады.
Бала жолдасы дамуының бү зылуы. Бала жолдасы дамуының бү зы- луының бір тү ріне қ ан тамырларының (негізінен капиллярдың ) жеткілікті болмауы жатады. Бү рлеріндегі қ ан тамырларының азаюы оның қ ызметінің бү зылуына, іште дамитын гипоксияғ а немесе баланың іште ө ліп қ алуына соқ тырады.
Бала жолдасының мезгілінен бурын жетілуі шала жене мерзімінен бү рын туылғ ан балалардың 10%-да байқ алады. Себебі белгісіз. Мезгілінен бү рын пісіп жетілген плацента оң дағ ы орын толтыру жә не бейімделу қ ү былыстарының аяқ талғ анына байланысты ба-ланьгң ө рі қ арай дамуына мү мкіндік жасай алмайды.
|
|
|
Бала жолдасының ө те жай жетілуі сө билердің гемолиздік сырқ атында, қ антты диабетте, кейбір инфекцияларда (туа болғ ан мерез, токсоплазмоз) байқ алады. Бү л кезде ол кө пке дейін ө зінің ү рық кезең індегі қ ү рылысын сақ тап қ алады, ал қ ан тамырлары-ның ө те аз болуы баланың қ алыпты дамуын бү зады.
Бала Жолдасы қ ызметінің бү рлер жетілуіндегі айырмашылық (диссоциация) нә тижесінде бү зылуы. Бү л патология хорион бү рлерінің ө ртү рлі дә режеде жетілуімен сипатталады. Бала жолда-сын тексергенде қ алыпты қ ан тамырлары кө п, жақ сы жетілген бү рлер арасында ү рьгқ тьщ кезёң ге сә йкес келетін жетілмеген бү рлер табылады (203-сурет). Жетілмеген бү рлерде қ ан тамырлары ө те аз. Осығ ан байланысты іштегі баланың қ анменен қ амтамасыз етілуі бү зылады (нашарлайды).
|
|
|
