 |
Там бир фикир ифаделеген сёз я да сёзлер
|
|
|
|
Группасына джумле дейлер.
142-мешгъулиет. Окъунъыз. Джумлелерни кочюрип
язынъыз, нокъталар ерине келишкен сёзлерни тапып
къоюнъыз.
Къыш. Япалакъ-япалакъ … ягъа. Азбарда Усеин,
Земине ве Селиме къар топу …. Фатиме ве... къардан
адам ясамагъа башладылар. Оларгъа башкъа … къошулды.
(у.з.)
Джумледе сёзлер бири-биринен манаджа багълымы? Бойле язув метин олурмы? Метинге серлева къоюнъыз.
143-мешгъулиет. Сол ве сагъ тарафтаки языларны окъунъыз.
Биз, сыныф, темиз, Биз сыныфны темиз
тутмакъ. тутамыз.
(у.з.)
Языларнынъ къайсы бири джумле сайыла? Не ичюн?
Джумледе сёзлер манаджа бири-биринен манаджа багъланып келе.
144-мешгъулиет. Берильген сёзлерден джумлелер
тизинъиз. Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз.
Бугунь, одун, бабам, Эмир дайым, ве, пычалар.
Решат, одунларны, агъам, парлай.
Мен, исе, арангъа, ташыдым, одунларны.
Анам, пишире, аш.
Эпимиз, чалышамыз, ве, шенъ, яхшы.
(у.з.)
Окъунъыз. Джумлелер манаджа бири-биринен
багъланып келеми? Бойле язув метин олурмы?
Метинге серлева къоюнъыз.
Эв иши.
145-мешгъулиет. Шиирни котеринки сеснен, ифадели окъунъыз.
Къаргъалар къарны къаргъай.
Къар! Къар!
Къаргъалар къаргъа агълай.
Къар! Къар!
Къар — къуванч балаларгъа.
Къар! Къар!
Тайып тюше байырлардан
Ча-на-лар!
Н. Умеров
(у.з)
Шиирде къач джумле бар?
Эр дир джумледе не акъкъында айтыла?
Шиирни дефтеринъизге кочюрип язынъыз.
Къуванч, къар сёзлерининъ схемаларыны япынъыз.
Дерс
146-мешгъулиет. Ресимге бакъынъыз.
(нарисовать кр.пейзаж, школьный двор, деревья в снегу,воробьи,вороны, дети на перемене играют в снежки)
Суаллер ве ярдымджы сёзлерге эсасланып, «Къыш» мевзусында икяе
|
|
|
уйдурынъыз. Икяени дефтеринъизге язынъыз.
1. Ресимде насыл йыл мевсими тасвирленген?
2. Мектеп азбарында кимлерни коресинъиз?
3. Олар насыл кийинген?
4. Талебелер не япалар?
5. Этрафта насыл къушлар учуша?
Ярдымджы сёзлер: бем-беяз, къар, къаплады, тенеффюс,азбаргъа ашыкъалар, къар топу,тереклер, къушлар, этрафта.
147-мешгъулиет. Козенеклер ичине етишмеген арифлерни
язынъыз.
1. Тюслернинъ бири. (кроссворд со стр.66)
2. Къушнынъ ады.
3. Себзенинъ ады.
(у.з.)
Бу сёзлернен учь джумле уйдурынъыз. Оларны дефтеринъизге
язынъыз.
148-мешгъулиет. Тапмаджаны окъунъыз. Джевабыны тапынъыз.
Не ягъа?
Ундыр десем, ун дегиль,
Шекерге де ошамай.
Курьпе десем, о дегиль,
Чюнки къушлар ашамай…
(у.з) Дефтеринъизге язып алынъыз.
Къыш акъкъында даа насыл шиир ве тапмаджаларны билесинъиз?
Курьпе сёзюнде къач сес ве къач ариф олгъаныны айтынъыз, схемасыны япынъыз.
149- мешгъулиет. Окъунъыз.(рис.к тексту)
Къыш. Дагъны къар къаплады. Тавшан бем-беяз къар устюнде излер къалдырып, чапып кетмекте эди. Номай пытакълы нарат янына кельгенде абдырап токътады.О, балабан бир кирпиге расткельген эди.
- Сен мени къоркъуттынъ, - деди тавшан кирпиге.- Бойле маальде мында не япасынъ? Сыджакъ юванъда юкъласанъ олмаймы?
- Мен Йылбаш байрамыны къаршыламагъа ашыкъам, - деди кирпи.
- Мен де Йылбашны шу дагъда къаршыламагъа истейим, - дей тавшан.- Эгер разы олсанъ, Йылбашны берабер къаршылайыкъ.
Н.Аметовадан.
(у.з. говорение)
1.Дагъны не къаплады?
2.Тавшан не япа эди?
3.Тавшан не ичюн абдырап токътады?
4.Тавшан ве кирпи не акъкъында субетлештилер? Оларнынъ субетини роллер боюнджа ифадели окъунъыз.
(у.з.) Биринджи абзацны дефтеринъизге язып алынъыз. Бу абзацта къач джумле бар?
Эв иши
150-мешгъулиет. Суаллерге толу джевап беринъиз.
Шимди насыл мевсим?
Къыш айларынынъ адларыны билесинъизми?
Къышта не ягъа?
Къышта ава насыл ола?
|
|
|
Йылбаш байрамы не вакъыт ола?
(у.з) Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз.
Дерс
20-§. ИКЯЕ, СУАЛЬ ВЕ ЭМИР ДЖУМЛЕЛЕРИ
151-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.
1. Татам манъа янъы китап багъышлады.
2. Сыныфынъызда къач бала бар?
3. — Огълум, бар тюкяндан отьмек кетир.
(у.з)
Къайсы джумледе бир шей акъкъында хабер этиле,
къайсы джумле суаль манасыны ифаделей, къайсы бири —
риджаны?
Джумлелер макъсадына коре учь тюрлю ола:
икяе, суаль ве эмир джумлелери.
152-мешгъулиет. Окъунъыз.
Къар ягъа, къар ягъа,
Коктен берекет ягъа.
Башланъ, сизлер балалар,
Къардан адам япмагъа.
З. Аббасова
(у.з.)
Шиирде не акъкъында хабер этиле? Озь
сёзлеринъизнен айтынъыз. Коктен берекет ягъа
сатырынынъ манасыны насыл анълайсынъыз?
Шиирни дефтеринъизге язып алынъыз. Янъгъыравукъ
тутукъларнынъ астыны сызынъыз.
153-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.
1. Айва татлысы ашкъазангъа пек файдалы. 2. Симеиз къасабасы дагъ этегинде ерлешкен. 3. Осюмликлер авагъа темизлик ве тазелик кетире.4. Эмен терегининъ агъачы пек къавий ола.
Эр бир джумледе не акъкъында хабер я да икяе этиле?
Джумлелерни дефтеринъизге кочюринъиз, сёзлерни эджаларгъа болип язынъыз.
Буны билинъиз:
Икяе джумлесинде бир шей акъкъында хабер я да икяе этиле.
154-мешгъулиет. Окъунъыз.
Къыш кельгенде, ягъа эп къар,
Орталыкъкъа чаршаф япа.
Арекеттен токътап, акъкъан
Сувлар ёлда бузлап ята.
Л.Сулейман.
(у.з) Шиирде къач икяе джумлеси бар?
Бу шиирде къышнынъ насыл аляметлери тасвирлене?
Орталыкъкъа чаршаф япа сатырыны насыл анълайсынъыз?
Шиирни дефтеринъизге язып алынъыз. Сагъыр тутукъларнынъ астыны сызынъыз.
Эв иши.
155-мешгъулиет. Тезайтымны окъунъыз.
Къартайгъан къартал
Къартал-Къая къобасына къонды.
(у.з)
Бу джумледе не акъкъында хабер этиле? Тезайтымны
дефтеринъизге язынъыз. Эзберленъиз.
Къ арфинден сонъ индже я да къалын созукълар келе?
Дерс.
155-мешгъулиет. Окъунъыз.
— Сен саба саат къачта турасынъ?
— Мен саба саат едиде турам.
— Тургъандан сонъ не япасынъ?
— Тёшегимни джыйыштырам, кийинем, бетимни ювам. Сонъ сабалыкъ ашайым.
— Мектепке саат къачта барасынъ?
— Мектепке саат секизде барам.
|
|
|
(у.з.)
Суаль манасыны ифаделеген джумлелерни тапып,
дефтеринъизге язып алынъыз.
Буны билинъиз:
Суаль джумлесинде бир кимсе я да бир шей
Акъкъында сорала.
156-мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.
Акъ башлы, кок башлы
Булутлар не ашайлар?
Бир ерге топланса,
Козьяш тёкип башлайлар. (зарисовка: облака)
Акъ башлы, кок башлы
Булутлар къайда къачты?
Кунеш кулип бакъкъанда
Булутлар юзюн ачты.
А.Сеногъул
(у.з.) Акъ сёзюне манаджа якъын олгъан сёзни айтынъыз. Козьяш тёкип башлайлар сатырынынъ манасыны насыл анълайсынъыз? Суаль джумлелерини дефтеринъизге язып алынъыз.
157-мешгъулиет. Ресимге бакъып, бир къач суаль джумлеси
тизинъиз .(рис.со стр.69)
Тизген джумлелеринъизни дефтеринъизге язынъыз.
Эр бир джумленинъ сонъуна насыл ишарет къоюлыр?
Ресимге серлева къоюнъыз.
Буны билинъиз:
Эмир джумлеси риджа, эмир, теклиф, ялварув,
Насиат, мураджаат киби маналарны бильдире.
158-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз. Токътав ишаретлерине дикъкъат этинъиз.
1. — Огълум, Ахтем, къана бар, арандан тюневин
азырлагъан тахтамызны алып кель. Экимиз отургъыч
ясайыкъ.2. — Пелит тереги, мен санъа ялварам, йибер мени
озь къувушынъа къышламагъа.3. — Балалар, келинъиз, масалны окъуйыкъ.
(у.з)
Джумлелер насыл маналарны бильдире?
Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз. Хитапларны
бельгиленъиз.
Схемагъа келишкен сёзни тапынъыз.
(схема со стр.70,поставить ударение)
Эв иши.
159-мешгъулиет. Икяе джумлелерини суаль джумлелерине
чевирип язынъыз.
Нумюне:
Дерс башланды. — Дерс башландымы?
Бизим мемлекетимиз буюк. — … … …?
Оджа тахтада суаль язды. — … … … …?
Дерс.
21-§. НИДА ДЖУМЛЕСИ
160-мешгъулиет. Джумлелерни интонациянен окъунъыз.
Меним Ватаным — Къырым.
Балалар, къуш юваларыны бозманъыз.
Сен не ичюн кеч кельдинъ?
Меним Ватаным — Къырым!
Балалар, къуш юваларыны бозманъыз!
Сен ичюн кеч кельдинъ?!
|
|
|
