 |
2. Бұрғылау ертінділерін дайындау және сақтауға арналған қазіргі заманғы жабдықтар.
|
|
|
|
12-билет
1. Бұ рғ ылау жабдық тарының техникалық дә режесіне жә не сапасына бағ а беру.
Бұ рғ ылау жабдық тарының кө п жағ дайларда жеке номенклатуралы кө рсеткіштерімен сипатталатын, кө п функцоналды айырмашылық тары бар кешендерден тұ ратыны белгілі. Сондық тан, бұ рғ ылау жабдық тарының сапа кө рсеткіштерінің номенклатурасын таң дай отырып, оның қ ажеттілігі мен жеткіліктілігіне негізделген жә не де ө з негізделуін талап ететін қ иын жә не біркелкі емес болып табылады. Қ иындық тың басқ а ерекшелігі мынада, ондағ ы сапа кө рсеткіштерін таң дау, осы кө рсеткіштер мағ ынасын анық тау мү мкіндігін есепке алумен жү зеге асады.
Зерттеу жұ мыстарының нысаны бұ рғ ылау жабдық тарының техникалық дең гейі мен сапасы, оның ішінде бұ рғ ылау қ ондырғ ыларының кө теріп тү сіру жә не сорапты жү йелері болып табылады.
Бұ рғ ылау жұ мыстарының ө німділігінің жоғ арылауы жә не бұ рғ ылау жабдық тарының техникалық дә режесі кө п жағ дайда бұ рғ ылау жабдық тарын жасап шығ аратын аудандардағ ы ғ ылыми – зерттеу жә не тә жірибелі – конструкторлық жұ мыстардың тиімді жасалуына негізделеді.
Бұ рғ ылау қ ондырғ ысының кинематикалық сұ лбасы бә рінен бұ рын жетектің тү ріне тә уелді. Осығ ан орай ө ндірістегі бұ рғ ылау қ ондырғ ыларының кинематикалық схемасын, негізгі ү ш тү рге бө луге болады: топтастырылғ ан, жеке жә не аралас жетектер.
|
|
|
2. Бұ рғ ылау ертінділерін дайындау жә не сақ тауғ а арналғ ан қ азіргі заманғ ы жабдық тар.
Бұ рғ ылау ерітіндісін тазартуғ а жә не дайындауғ а арналғ ан жабдық тар. Бұ рғ ылау ерітінділерін дайындау жә не ө ң деу қ ұ рылғ ылары ә сер ету принципі бойынша механикалық жә не гидравликалық болып бө лінеді.
Механикалық қ а:
сазалмастырғ ыш (МГ2-4, Г2-П-2);
фрезерлі-ағ ынды диірмендер (ФСМ-3, ФСМ-7) жатады.
Гидравликалық тарғ а:
гидроэжекторлы араластырғ ыштар (БПР);
эжекторлы-гидромоторлы араластыру қ ұ рылғ ылары (УПР-Р-2);
гидравликалық араластырғ ыштар (ГДМ-1);
гидравликалық диспергаторлар (ДГ-1).
Жуу сұ йығ ын ө те жоғ ары дә режеде тазалау конустық гидроциклондардан тұ ратын қ ұ мсазбө лгіштің кө мегімен гидромеханикалық ә діспен жү ргізіледі. Циркуляциялық жү йе, бұ рғ ылау сұ йығ ын қ ұ рамындағ ы талқ андалғ ан тау-кен жыныстарынан тазалау ү шін дірілдеуік елек, гидроциклон, центрифуга механизмдері қ олданылады.
3. Бұ рғ ылау жабдық тарына арналғ ан машина жасау болаттары
Механикалық қ асиеттері мен технологиялық сипаттамаларын анық тайтын, химиялық қ ұ рамына тә уелді қ ұ рылымдық машина жасау болаттары бірнеше топтарғ а бө лінеді: - орташа кө міртектенген қ оспаланбағ ан; - орташа кө міртектенген тө мен қ оспаланғ ан қ ұ рамындағ ы қ оспаланатын элементтер мө лшері 2, 5%-ғ а дейін; - орташа кө міртектенген орташа қ оспаланғ ан қ ұ рамындағ ы қ оспаланатын элементтер мө лшері 6, 5%-ғ а дейін; - тө мен кө міртектенген тө мен қ оспаланғ ан; - тө мен кө міртектенген орташа қ оспаланғ ан болаттар. Қ ажетті қ асиеттер кешенін алу ү шін қ ұ рылымдық машина жасау болаттары ө ң деудің ә рқ илы тү рлеріне ұ шырайды.
|
|
|
Орташа кө міртектенген қ оспаланбағ ан болаттар
Орташа кө мітектендірілген болаттардың қ ұ рамында 0, 3-тен 0, 5%-ғ а дейін кө міртек болады. Бұ л топтың кейбір болатары қ ұ қ рамында марганецтің артырылғ ан шамасы болуы мү мкін. Кейбір орташа кө міртектенген болаттардың қ асиеттері 7-қ осымшадағ ы кестеде кө рсетілген. Бұ л болаттарды термиялық ө ң демей қ олдану тиімді емес, ө йткені термиялық ө ң делмеген болаттың беріктігінің тө мен кө міртектенген жә не тө мен қ оспаланғ ан болаттардікінен айырмашылығ ы жоқ, тіпті қ ұ рамында кө міртегінің жоғ арылығ ынан соқ қ ылық тұ тқ ырлығ ы тө мендеу. Бұ л болаттар ү шін термоө ң деу ретінде, жоғ арылатылғ ан беріктік пен тұ тқ ырлық ты қ атар беретін, жоғ ары жасытулы шынық тыру ұ сынылады. Орташа кө міртектенген болаттарды қ олдану ерекшеліктері: - болаттарды шынық тыру кезінде жоғ ары жылдамдық ты суыту (суда суыту) талап етіледі, бұ ндай суытуды кү рделі пішінді бұ йымдарды қ олдануды ү гітілу мен шынық тырулық шытынаудың пайда болу мү мкіндігі шектейді; - болаттардың кү йдірілгіштігі ү лкен емес - 10-12 мм, яғ ни кө лденең қ имасы ү лкен бұ йымның ортасы шынық тырылмай қ алады. Беріктік қ асиеттерін жә не кү йдірілу терең дігін жақ сарту ү шін орташа кө міртектенген болаттарғ а марганец қ осады, ол кү йдірілгіштікті 15-18 мм дейін ө сіреді жә не ірі емес бұ йымдарды майда, ал ірілерін – суда суытады. Бұ л болаттарды аз кү шсалмақ танатын – білікше, майда тістегершіктер, тө лке, саусақ жә не с. с. типтегі бө лшектерді, сондай-ақ ЖЖТ (ТВЧ) қ ыздырылып немесе тө менгі жасытулы басқ а ә дістермен шынық тырлатын бө лшектерді жасауғ а қ олданады.
Орташа кө міртектенген тө мен қ оспаланғ ан болаттар.
|
|
|
Бұ л топ болаттарының беріктік қ асиеттерін артыруғ а қ оспаланатын компоненттерді (хром мен никель) енгізу жә не термоө ң деумен қ ол жеткізіледі. Хромды енгізу болаттың беріктігін, никельді енгізу – тұ тқ ырлығ ын арттырады. Бұ дан басқ а хром мен никель, аустенитте еріп, оның тұ рақ тылығ ын арттырады жә не шынық тыру кезінде суытудың сынбағ алық жылдамдығ ын тө мендетеді, бұ л бө лшекті майда шынық тыруғ а, соның есебінен термиялық ө ң деу кезінде бұ йымның ү гітілуін азайтуғ а жә не болаттардың кү йдірілгіштігін 30 мм дейін арттыруғ а мү мкіндік береді. Орташа кө міртектенген тө мен қ оспаланғ ан болаттар тобына сондай-ақ таза хромды орташа кө міртектенген болаттарды да жатқ ызады. Бұ л болаттарда никельдің болмауы олардың кү йдірілгіштігінің тө мендеуі (15 мм дейін) кө рсетеді. Кейде хром-никельді болаттардағ ы никельді ішінара марганецпен ауыстырады (38ХГН болаты). Бұ л кезде болаттың кү йдірілгіштігі сақ талады, бірақ суық қ а тө зімділігі хром-никельділерден тө мен. Соғ ан байланысты орташа кө міртектенген хром-никельді болаттар жоғ ары жасытудан кейін жасытулық морттық қ а бейім, олар ә лде майда, ә лде тіпті суда шапшаң суытуды талап етеді. Қ ималар ө згеретін жерлерде жә не кернеулер шоғ ырландырушыларда ү гітілулер мен шынық тыру шытынаулары пайда болу мү мкіндігі себебінен, бұ ндай болаттарды ұ зын жә не кү рделі пішінді бө лшектер жасамағ ан жө н. Сондық тан орташа кө міртектенген хром-никельді болаттар ұ зындығ ы ү лкен емес қ арапайым пішінді бұ йымдарды (ө стерді, саусақ тарды, білікшелерді жә не т. с. с. ) жасау ү шін пайдаланылады.
№ 13 емтихан билеті
|
|
|
