 |
Прыѐмы гукавога аналізу ў перыяд навучання грамаце
|
|
|
|
Прыѐ мы гукавога аналізу ў перыяд навучання грамаце
1. Выдзяленне слоў з маўленчай плыні (са сказа); выразнае вымаўленне асобнага слова; падзел слова на склады і выразнае вымаўленне складоў, якія ўваходзяць у яго; выдзяленне націскнога склада, вымаўленне слова з узмоцненым націскам, выразнае вымаўленне слоў па складах з выдзяленнем асобнага гука (шаррр).
2. Выдзяленне новага гука. Вядома некалькі прыѐ маў першаснага выдзялення новага гука:
а) Выдзяленне са сказа гука-слова (і са сказа па малюнку ― Яблык і груша‖ ); б) Прыѐ м гукападражання (жжжжжук, жжжж);
в) Выдзяленне зычнага з закрытага склада (шааа-ррр); г) Выдзяленне зычнага з адкрытага склада (Ссааа-ша); д) Выдзяленне галоснага, які ўтварае цэлы склад (а-са);
е) Пералічванне слоў з аднолькавым пачатковым гукам (конь, камень); ж) Дагаворванне слова (ле---с).
3. Пералічванне гукаў у слове, іх паслядоўнае называнне, падлік колькасці гукаў у слове, вызначэнне характару сувязі паміж імі, складовага саставу.
4. Супастаўленне, параўнанне слоў па гучанні і па напісанні асабліва эфектыўна пры знаѐ мстве з парамі мяккіх-цвѐ рдых, звонкіх-глухіх зычных.
5. Аналіз утварэння гука, яго артыкуляцыі.
6. 
Складанне табліц галосных і зычных гукаў і літар.
| з | ж |
| |||||||||||||||||||
15
7. ― Раздзяленне‖ складзеных з літар разразной азбукі слоў на наборным палатне, на дошцы, што наглядна дэманструе вучням літарны і складовы састаў слова.
|
|
|
Прыѐ мы гукавога сінтэзу ў перыяд навучання грамаце
1. Вымаўленне слова або склада, які папярэдне быў прааналізаваны, складанне яго з разразной азбукі; чытанне склада, слова.
2. Утварэнне складовых табліц на аснове галоснага або зычнага; чытанне табліц; складанне табліц з літар разразной азбукі.
| а | у | о | э | ы | я | ю | ѐ | е | і | |
| с | са | су | со | сэ | сы | ся | сю | сѐ | се | сі |
| п | па | пу | по | пэ | пы | пя | пю | пѐ | пе | пі |
| м | ма | му | мо | мэ | мы | мя | мю | мѐ | ме | мі |
| т | та | ту | то | тэ | ты | |||||
| н | на | ну | но | нэ | ны | ня | ню | нѐ | не | ні |
3. 
Чытанне слоў па падабенству (мама - Маша - Саша).
4. Нарашчэнне галосных або зычных у пачатку або ў канцы слова (рот - крот).
5. Дабаўленне гука ў сярэдзіне слова (плот - пілот).
6. Перастаноўка гукаў (піла - ліпа).
7. Перастаноўка складоў (мала - лама).
8. Адкідванне гука або склада (машына - шына).
9. Дабаўленне склада (наша - Наташа).
5. Важнай умовай паспяховасці навучання грамаце з’яўляецца дыферэнцыраваны падыход да вучняў, якія прыйшлі ў 1 клас.
Дыферэнцыраваны падыход пры навучанні грамаце абумоўліваецца двума прычынамі:
1) ѐ н забяспечвае трываласць засваення матэрыялу, дапамагае ў ажыццяўленні прынцыпаў даступнасці, сістэматычнасці, індывідуальнага падыходу ў межах агульнакласнай работы;
2) дзеці, якія прыйшлі ў 1 клас істотна адрозніваюцца па ўзроўні падыхтаванасці да чытання і пісьма.
Для ажыццяўлення дыферэнцыраванага падыходу ў перыяд навучання грамаце клас умоўна падзяляецца на некалькі груп. Для кожнай групы вызначаюцца свае задачы і свая методыка дыферэнцыраванага навучання. Напрыклад, клас можна падзяліць на 5 груп:
|
|
|
1 група – дзеці, якія чытаюць словамі;
2 група – дзеці, якія чытаюць па складах;
3 група – дзеці, якія чытаюць па літарах (дзве падгрупы –дзеці, якія паступілі ў школу з замацаванымі навыкамі палітарнага чытання; дзеці, якія пакуль не назапасілі значнага вопыту палітарнага чытання);
4 – дзеці, якія прыйшлі ў школу нечытаючымі, але авалодваюць чытаннем хуткімі тэмпамі;
5 – дзеці, якія авалодваюць чытаннем у запаволеным тэмпе.
Задачы 1 і 2 груп – удасканальваць навыкі чытання на дадатковым матэрыяле шляхам самастойнага чытання. Дзеці павінны пастаянна ўключацца ў агульнакласную работу і дапамагаць слабым.
Дзеці з 3 групы павінны перавучвацца, неабходна кансультаваць іх бацькоў.
Спынімся на відах самастойных прац, якія можна выкарыстоўваць у перыяд навучання грамаце. Паколькі вучні 1 кл. не маюць яшчэ навыку самастойнай работы ў класе, таму кожны новы від яе спачатку выконваецца пад кіраўніцтвам настаўніка.
У падрыхтоўчы перыяд на ўроках чытання можна выконваць наступныя віды самастойных прац:
1. Разгляд бязлітарных малюнкаў першых старонак буквара з мэтай выпрацоўкі першапачатковых навыкаў пераказу таго, што на іх намалявана.
2. Разгляд вывешаных карцін на дошцы і падрыхтоўка дзяцей да перадачы іх зместу.
3. Адгадванне загадак, прапанаваных настаўнікам і вучнямі, узгадванне вучнямі сваіх загадак; прыдумванне сказаў па заданню настаўніка.
На першых уроках пісьма можна даваць дзецям наступныя заданні для самастойнай працы:
1. Вылажыць з палачак пэўную фігуру або прадмет, а потым намаляваць іх у сшытку.
2. Абвесці контуры выразаных з кардону геаметрычных фігур ці іншых прадметаў і заштрыхаваць іх прамымі паралельнымі рыскамі.
3. Намаляваць такі прадмет (настаўнік называе яго канкрэтна), які б нагадваў патрэбны элемент літары, які дзеці будуць пісаць пад кіраўніцтвам настаўніка.
4. Пасля тлумачэння настаўніка самастойна напісаць элемены літар.
У букварны перыяд трэба карыстацца такімі відамі самастойных прац, якія садзейнічаюць выпрацоўцы навыкаў гукавога аналізу і сінтэзу, чытанню слоў і сказаў, дапамагаюць развіццю навыкаў звязнага вуснага і пісьмовага маўлення. Іх можна падзяліць на самастойныя працы 1) з разразной азбукай, разразнымі складамі, словамі і сказамі, 2) па буквары, 3) па малюнках і табліцах. Найбольш эфектыўнымі і актыўнымі з’яўляюцца наступныя віды самастойных прац:
|
|
|
|
|
|
