 |
4. Метадычныя прыѐмы навучання пісьму шасцігадовых дзяцей
|
|
|
|
Разгледзім, якімі прыѐ мамі павінен карыстацца настаўнік пры навучанні дзяцей каліграфіі, галоўнымі з іх з'яўляюцца наступныя:
1. Першараднае значэнне пры навучанні каліграфіі маюць паказ настаўнікам працэсу пісьма і тлумачэнне спосабаў напісання літар, складоў, слоў, сказаў падчас гэтага паказу. Гэта і ѐ сць асноўны прыѐ м навучання каліграфічным навыкам пісьма. Паказ здзяйсняецца на класнай дошцы для ўсяго класа або індывідуальна ў сшытку вучня. Задача вучня —
убачыць і зразумець, як трэба напісаць, і выканаць у сябе ў сшытку дадзены яму ўзор.
Паказ пісьма літары, літараспалучэння павінен суправаджацца тлумачэннем настаўніка: дзе пачынаць пісаць літару, куды весткі руку, дзе зрабіць паварот, якой формы або велічыні тая або іншая частка літары. Калі спачатку гэта робіць настаўнік, то праз некаторы час і вучань павінен навучыцца тлумачыць, як пісаць, як злучаць літары.
2. 
Наступным прыѐ мам пры навучанні каліграфіі варта лічыць спісванне навучэнцамі з гатовага ўзору — пропісяў, узору настаўніка на дошцы або ў сшытку. Гэта вельмі стары прыѐ м, заснаваны на тым, што навучэнцы пераймаюць, узнаўляюць узоры пісьма. Неабходна адрозніваць спісванне з пропісяў ад капіравальнага спосабу, пры якім адбываецца абвядзенне гатовага ўзору або яго калькаванне. Пры спісванні з узору адбываецца зрокавы аналіз узору і параўнанне яго з узноўленым. Пры спісванні працэс актыўны, паколькі добрае выкананне магчыма толькі пры аналізе і параўнанні ўзору з выкананнем.
Важна, каб любыя запісы настаўніка ў сшытку навучэнца былі выкананыя акуратна, прыгожым разборлівым почыркам.
Пры наяўнасці пропісяў скарачаецца праца настаўніка па прапісванні ўзораў у сшытках навучэнцаў. Аднак цалкам прапісванне ўзораў пісьма ў сшытках не здымаецца. Узоры пісьма ў сшытках вучняў выкарыстоўваюцца для індывідуальнай працы над почыркам.
|
|
|
3. Капіравальны спосаб. Яго варта ўжываць абмежавана ў сувязі з тым, што абвядзенне ўзору здзяйсняецца навучэнцамі без дастатковага ўсведамлення працэсу пісьма і нават бачання формы літары. Аднак пры капіраванні, калі яно здзяйсняецца правільна, вучань практыкуецца ў выкананні правільнага руху: порцыя, размах, памер, кірунак, форма, — таго, чаго часам, зрокава ўспрымаючы, ѐ н не можа перанесці ў свой рух падчас пісьма. Псіхалагічнае значэнне спісвання з узору і абвядзенне ўзору рознае для фармавання навыку пісьма. Абвядзенне па ўзоры практыкуе рухальныя прадстаўленні. У любым выпадку капіравання важна, каб яно здзяйснялася як пісьмо, правільнымі рухамі, бо ў адваротным выпадку капіраванне не дае патрэбнага эфекту і можа прывесці да замацавання няправільных рухаў.
4. Уяўнае пісьмо, або абвядзенне над узорам, пісьмо ў паветры. Гэты прыѐ м адрозніваецца ад капіравальнага спосабу тым, што навучэнец не проста абапіраецца на рухальныя адчуванні, але і на зрокава ўспрыняты ўзор. Калі, капіруючы, вучань можа не бачыць цэлага, проста весці па лініі, то ва ўяўным абвядзенні ѐ н бачыць літару як бы праз нейкі аптычны прыбор, піша рэальна, але ў паветры. Гэта дапамагае вучню засвойваць як рух, так і правільную форму літары.
Уяўнае пісьмо праводзіцца або па напісаным настаўнікам узоры на дошцы, або ўслед за пісьмом настаўніка на дошцы, па пропісях.
Навучэнцы могуць пісаць літары і злучаць іх наогул без узору, па памяці, пісаць у паветры, трымаючы ручку ў руцэ. Такія практыкаванні ажыўляюць працэс навучання. Недахоп гэтага прыѐ му складаецца ў тым, што настаўнік не можа ўлічыць, які вынік абвядзення, паўторы руху, наколькі дакладна дзеці паказваюць рух і форму ўзору.
|
|
|
5. Аналіз формы літар. Аналіз формы літары можа здзяйсняцца па- рознаму. Можна аналізаваць форму літары, раскладваючы яе на зрокава вылучаемыя элементы.
Некаторыя літары, даволі складаныя па форме, пішуцца адным непадзельным рухам; напрыклад, так пішуцца літары в і б. У гэтым выпадку патрэбен аналіз элементаў руху пры пісьме. Настаўнік павінен памятаць, што паэлементны аналіз не падмяняе сабою разгляд формы літары і асаблівасцяў яе напісання. Таму настаўнік услед за гэтым тлумачыць, як пісаць літару, вылучаючы асноўныя элементы руху, асаблівасці формы літары, суадносіны элементаў.
Такім чынам, аналіз формы літары праводзіцца па-рознаму, у залежнасці ад таго, ці ўпершыню ўводзіцца літара, ці складаная яна па спосабе напісання. Калі лягчэйшая па форме літара ў букварны перыяд ідзе пасля напісання больш складанай, то досыць правесці параўнанне з ужо знаѐ май літарай, назваць склад і колькасць элементаў і папярэдзіць магчымыя і ўжо вядомыя памылкі ў пісьме гэтай літары. Высвятляецца, на якую літару падобная новая літара, у чым падабенства і розніца ў іх пісьме.
6. Адным з прыѐ маў навучання графічным навыкам пісьма можна лічыць навучанне правілам пісьма. Веданне гэтых правіл дапамагае навучэнцам палепшыць сваѐ пісьмо. Правілы выцякаюць з тых задач, якія ставіць настаўнік перад вучнямі ў працэсе пісьма.
У I класе спачатку ўводзяцца правілы, якія датычацца пасадкі, становішча сшытка, затым ужо правілы, непасрэдна звязаныя з працэсам пісьма:
1) Літары ў словах трэба пісаць з аднолькавым нахілам. 2) Неабходна пісаць літары ў словах на аднолькавых адлегласцях адна ад адной. 3) Пісаць трэба хораша.
З II класа ўводзяцца такія правілы: 1) Літары ў словах варта пісаць аднолькавай вышыні (2-е паўгоддзе). 2) Склад пішацца безадрыўна. 3) Пісаць трэба хутка і хораша.
7. Важным прыѐ мам навучання каліграфіі з'яўляецца пісьмо пад лічэнне (або лік) або ў такт лічэнню (або ліку). Гэты прыѐ м пры навучанні пісьму ўжываўся даўно. Пісьмо пад лічэнне спрыяе выпрацоўцы плаўнага, рытмічнага
пісьма, вызначанага тэмпу. Гэты прыѐ м ажыўляе працу, выклікае цікавасць да пісьма. Гэта дапаможны прыѐ м, які не варта ўжываць працяглы час, каб не рабіць працу аднастайнай.
|
|
|
8. Адным з прыѐ маў навучання можна лічыць прыѐ м паказу няправільнага напісання. Сутнасць яго ў тым, каб дзеці самі ўбачылі, у чым памылка, чаму літара, склад, слова напісаны няправільна, і знайшлі адказ, як не дапускаць такіх памылак. Пры гэтым у I класе лепш не выносіць на дошку прыклад няправільнага напісання літар. Дзецям рэкамендуецца самім знайсці ў сябе памылку.
5. Тыпы графічных памылак, якія сустрэліся ў працах вучняў:
1. Парушэнне нахілу 65°. Як правіла, парушэнне нахілу прыводзіць да непаралельнасці элементаў літар і нават элементаў адной літары і часта суправаджаецца скрыўленнем элементаў. Парушэнні паралельнасці нярэдка прыводзяць да скажэння іншых элементаў, напрыклад пятлі ў літар і (д і у).
2. Памылкі, звязаныя з парушэннем прапорцый: вертыкальных — неаднолькавая вышыня літар або іх частак; гарызантальных — неаднолькавая шырыня літар і іх элементаў; прапорцый паміж часткамі літар (павялічаныя або паменшаныя элементы літар).
3. Скажэнне авалаў, паўавалаў і іншых элементаў, якія змяшчаюць закругленні, выгнутыя лініі. Да ліку гэтых памылак належаць скажэнні, звязаныя з няўменнем весці правільную крывую лінію (лінія як бы складаецца з незлічоных дробных зігзагаў — ламаная лінія), а таксама памылкі, звязаныя з незахаваннем прапорцый.
4. Пропуск элементаў асобных літар або замена, элементаў літар: замест-(м — л), замест-(д — а).
5. Сустрэліся і такія памылкі пісьма, якія нельга вызначыць як графічныя: незахаванне радка, перапісванне праз лінію палѐ ў, непрапарцыянальна вялікія (або маленькія) інтэрвалы паміж словамі, недапісванне радка і інш.
6. Памылкі ў злучэннях літар.
7. Тыповыя памылкі пры напісанні пэўнай літары ( )(к, б, ш, ц, п, т, р, у, ц, а, д, в, м, о, ф, ж, з).
Для таго каб пісьмо было выразным, акуратным, лѐ гка чыталася, трэба пастаянна працаваць над яго якасцю. Менавіта таму вельмі важна, каб настаўнік на ранніх этапах змог папярэдзіць і выправіць недахопы ў пісьме, з выкарыстаннем пры гэтым індывідуальнай працы з навучэнцамі.
|
|
|
Перш за ўсѐ, пры любой выкарыстанай методыцы настаўнік павінен данесці да дзяцей, што большая частка літар мае вялікае падабенства ў напісанні, так як графічная сістэма літарных знакаў пабудавана на камбінацыі некалькіх простых элементаў:
1. простая палачка (лінія);
2. простая палачка (лінія) з закругленнем унізе; 3. простая палачка (лінія) з закругленнем уверсе;
4. простая палачка (лінія) з закругленнем уверсе і ўнізе; 5. пачатковая нахільная лінія — у літарах л, м, я;
6. доўгая (падоўжаная) простая палачка (лінія);
7. доўгая (падоўжаная) простая палачка (лінія) з пятлѐ ю; 8. левы паўавал;
9. правы паўавал; 10. ___авал.
Апрача асноўных, можна ўбачыць дадатковыя элементы: 1. пачатковы вузялок;
2. апушчаная пятля; 3. малы авал;
4. папярочная палачка (рыска, штрых).
Разнастайныя злучэнні гэтых элементаў даюць магчымасць канструяваць усе літары. Гэта дапамагае максімальна аблегчыць працэс станаўлення навыкаў пісьма, робіць яго найболей даступным для вучняў.
|
|
|
