 |
Өндіріс және оның ерекше формалары
|
|
|
|
Ө ндіріс жә не оның ерекше формалары
Тарихи дамудың барлық сатысында адамзат қ оғ амында материалдық игіліктер болады. Олар – адамның ө мір сү ру ү шін қ ажетті тамақ, киім, тұ рғ ын ү й жә не басқ алар. Адамдардың ө мір сү руіне қ ажет заттар ө ндірілуге тиісті. Бұ лар ө ндіріс процесінде жасалады.
Ө ндіріс – бұ л қ оғ амның дамуына қ ажетті материалдық игіліктер мен қ ызметтер істеу мақ сатымен табиғ ат заттарына адамның ық пал ету процесі. Бұ л процестің дамуы жабайы ө німдер ө ндіруден ө те кү рделі техникалық жү йелер, ө згерістер, икемді кешендер, есептеу машиналар ө ндірістеріне дейін ұ зақ мерзімді қ амтиды. Ө ндіріс процесінде игіліктер мен қ ызметтер жасау тә сілдері жә не тү рлері ө згеріп қ оймайды, осымен бірге адамның ө зінің ө негелілігі дамып жетіле тү седі.
Ө ндіріс процесінде экономикалық ө судің бастапқ ы негізі қ алыптасады. Бұ л жалпыұ лттық масштабтағ ы дамуда басты экономикалық кө рсеткіштердің біреуіне айналады. Сонымен, коғ амның қ андайында болмасын ө ндіріс тү бінде қ ажеттіктерді қ анағ аттандыру ү шін қ ызмет етеді. Қ ажеттіктер - бұ л жеке адамның, ә леуметтік топтардың немесе тұ тас қ оғ амның тіршілік іс-ә рекеттерін қ олдауғ а жә не орындау ү шін керек.
Бастапқ ыда, алғ ашқ ы қ ауымдық қ оғ амда, адамдардың тіршілік ә рекеттерінің барлығ ы материалдық ө ндірісті дамытуғ а жұ мсалғ ан. Адамзат қ оғ амының жә не ө ндірістің келесі сатыларында интеллектуалдық қ ажеттіктер пайда болады, тұ тыну кө лемі ө сті, оның кұ рылымы кү рделене тү сті, адамдардың тұ рмыс дең гейі жоғ арылады. Жетілген, жоғ ары дамығ ан индустриалдық 
ө ндіріс жағ дайында, адамзат қ алыптасқ ан қ ажеттіктерінің: материалдық, рухани жә не ә леуметтік, барлық тү рлерінің елеулі дә режесін қ анағ аттандыруғ а мү мкіндік алды. Қ оғ амдық ұ жымдық ә рекеттегі ә леуметтік қ ажеттіктердің ө суі қ оғ ам прогресін кө рсетеді.
|
|
|
Сө здік:
ө ндіріс – производство икемді – гибкий
тұ рғ ын ү й – жилье ө згеру – измениться
қ ызмет – услуга қ ызмет ету – служить
ө згеріс – изменение қ ажеттіктер – необходимости
ұ жымдық ә рекет – коллективная деятельность
материалдық игіліктер – материальные ценности
ө ндіріс процесі – производственный процесс
экономикалық ө су – экономический рост
437-тапсырма. Тө мендегі сө з жә не сө з тіркестерін орыс тіліне аударың ыздар.
Материалдық игіліктер, ө ндіріс, қ ызмет кө рсету, тұ рғ ын ү й, тамақ, қ ызмет, даму, мақ сат, кү рделі, жү йе, ө згеріс, икемді кешен, жабайы ө німдер, тә сіл, тү р, ө су, жалпыұ лттық, кө рсеткіш, қ ажеттілік, қ анағ аттандыру, жеке адам, ә леуметтік топ, тұ тас қ оғ ам, адамзат қ оғ амы, саты, тұ тыну, кө лем, рухани, ә леуметтік, адамның тұ рмыс дең гейі, мү мкіндік, ұ жымдық ә рекет, дә реже.
438-тапсырма. Термин сө здердің мағ ынасын есте сақ таң ыздар.
|
|
|
Қ ажеттіктер – бұ л жеке адамның, ә леуметтік топтардың немесе тұ тас қ оғ амның тіршілік іс-ә рекеттерін қ олдауғ а жә не орындау ү шін керек.
Ө ндіріс – бұ л қ оғ амның дамуына қ ажетті материалдық игіліктер мен қ ызметтер істеу мақ сатымен табиғ ат заттарына адамның ық пал ету процесі.
Қ оғ амдық ұ жымдық ә рекеттегі ә леуметтік қ ажеттіктердің ө суі қ оғ ам прогресін кө рсетеді.
439-тапсырма. Берілген сө здермен сө йлемдер қ ұ растырың ыздар.
Ө згеру, даму, қ олдау, қ ызмет ету, орындау, ө су, кү рделену.
440-тапсырма. Сө йлемдерді қ азақ тіліне аударың ыздар
Одна из важнейших проблем экономической теории и практики — это проблема выбора. Оптимальный выбор - это одна из ключевых стадий процесса принятия экономических решений. Он заключается в выборе лучшего варианта хозяйственного решения из набора возможных вариантов экономического поведения.
Бақ ылау сұ рақ тары: 1. Материалдық игіліктер дегеніміз не? 2. Ө ндіріс сө зіне тү сініктеме бере аласыз ба? 3. Материалдық ө ндіріс пен индустриалдық ө ндіріс туралы айтып берің іздер. 4. Қ ажеттілік дегеніміз не?
Меншік – экономикалық категория
441-тапсырма. Мә тінді мұ қ ият оқ ып, меншік туралы берілген мә ліметтермен танысып, мағ ынасын мең герің іздер.
Меншік туралы алғ ашқ ы тү сінік затты, игіліктерді елестетеді. Бірақ меншікті затпен шатастырғ ан дұ рыс тү сінік бермейді. Егер затты жеке пайдаланбаса, меншік туралы сұ рақ та тумайды. Меншік субъектінің осы затты пайдалануғ а ерекше қ ұ қ ы барын сипаттайды. Меншіктің субъектін жеке адамдар, олардың топтары, адамдардың бірлестіктерінің ә р тү рлі дә режесі, мемлекет, халық қ ұ райды.
Сонымен, меншік туралы алғ ашқ ы тұ жырым: меншік – материалдық жә не рухани игіліктерді жә не осыларды ө ндіру шарттарын пайдалану туралы адамдар арасындағ ы қ атынастар немесе игіліктерді иеленудің белгілі тарихи қ оғ амдық ә дісі болып табылады. Меншік дегеніміз адамдар арасындағ ы материалдық жә не рухани игіліктерді жә не оларды ө ндірудің шарттарын пайдалану туралы қ атынастар.
|
|
|
Меншік экономикалық қ атынас болып адамзат қ оғ амының жаратыла бастағ ан заманында қ алыптаса бастағ ан.
Экономикалық қ атынастардың кемелденген жү йесінде, меншік ең ө зекті ө зара байланыстарды, олардың бір-бірінен тә уелділігін жә не экономикалық болмыстың мә нін кө рсетеді. Меншік –ө те кү рделі жә не кө п жақ ты қ ұ рылым, «сегіз қ ырлы, бір сырлы» қ ұ былыс. Бұ л типтес қ ұ былыста біреу емес бірнеше формалар болады. Тарихта меншіктің екі формасы мә лім: жалпы жә не жеке меншік.
|
|
|
