 |
475-тапсырма. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер.
|
|
|
|
475-тапсырма. Тө мендегі сұ рақ тарғ а жауап берің іздер.
1. Қ андай процесс ө ндіріс деп аталады? 2. Ө ндірістің қ ызметі не?
3. Ө ндіріс факторлары деп нені атайды? 4. Марксистік теория факторларғ а нелерді жатқ ызады? 5. Ө ндірістің жеке факторы деген не? 6. Ө ндірістің заттық факторы қ алай бө лінеді? 7. Маржиналистік теория ө ндіріс факторларын қ анша топқ а бө леді?
476-тапсырма. Мә тінмен мұ қ ият танысып, мағ ынасын мең геріп, мазмұ ндаң ыздар.
Кә сіпкерлік жә не кә сіпорын
Кә сіпкерлік кең тарағ анда қ оғ амның ө мірі нарық экономикасына сә йкес формаларда жү ріп отырады. Кә сіпкерлік - бұ л коммерциялық табысқ а жетуді кө здейтін іс-ә рекет, ал кә сіпкер - кә сіпорнын иемденетін адам немесе иемденушінің атынан кә сіпорынның жұ мыстарын басқ аратын ө кілетті менеджер.
Ірі ө ндірісте меншікті иемденуші мен кә сіпкер бір-бірінен ажыратылады. Олардың қ ызметтерінің бө лінуінің негізің де капитал функциядан капитал меншіктің бө лініп шығ уы туады.
Кә сіпкерлік шаруашылық іс-ә рекеттің белгілі тү рінен тұ рады. Жаң ашылдық, ресурстарды тиімді пайдалану, тә уелділікке бел байлаушылық, технологиялық процестерді қ олдап пайдаланудағ ы икемділік пен тапқ ырлық - осы жә не т. б. кә сіпкерлікті сипаттайды. Кә сіпкерлік ө ндірістік, коммерциялық -делдалдық, сауда-саттық, инновациялык, консультативтік іс-ә рекеттерді жә не қ ұ нды қ ағ аздармен жү ргізілетін операцияларды қ амтиды.
|
|
|
Нарық экономикасында шаруашылық жү ргізудің кә сіпкерлік іс-ә рекеті тиімді жә не белсенді жү ріп отыруы ү шін белгілі шарттар қ ажет:
• еркін тауар ө ндірушілердің шаруашылық ә рекеттерінің толық еркіндігінің болуы;
• меншіктің барлық тү рлерінің тең қ ү қ ық тығ ы жағ дайында, экономикалық ә рекеттің нә тижесіне толық жауапкершіліктің болуы;
• игіліктер мен қ ызметтер ө ндірісін ынталандыратын фактор ретінде ө ндірушілердің бә секелестігінің болуы; 
• нарық та бағ аның еркін белгіленуі;
• экономиканың ашық тығ ы, оның бү кілә лемдік шаруашылық жү йесімен интеграцияда болуы, сыртқ ы экономикалық операциялар жү ргізуге кә сіпкердің қ ұ қ ы болуы.
477-тапсырма. Берілген сө здер мен сө з тіркестерін пайдаланып, сө йлемдер қ ұ растырың ыздар.
Нарық, табыс, іс-ә рекет, кә сіпкер, кә сіпорын, ө ндіріс, шаруашылық, жаң ашылдық, ресурстар, тиімді пайдалану, тә уелділік, икемділік, тапқ ырлық, ө ндірістік, коммерциялық -делдалдық, сауда-саттық, инновациялык, консультативтік іс-ә рекеттер, қ ұ нды қ ағ аздар.
478-тапсырма. Сұ рақ тарғ а жауап беру арқ ылы мә тін
қ ұ растырың ыздар.
1. Кә сіпкерлік деген не? Ал кә сіпкер деген кім? 2. Ірі ө ндірісте меншікті иемденуші мен кә сіпкер бір-бірінен қ алай ажыратылады? 3. Кә сіпкерлік шаруашылық неден тұ рады? Кә сіпкерлікті сипаттап берің іздер. 4. Кә сіпкерлік қ андай іс-ә рекеттерді жә не қ андай операцияларды қ амтиды?
479-тапсырма. Тірек сө здерді пайдаланып, сө йлемдерді толық тырың ыздар.
|
|
|
1. Бұ л кә сіпорын меншіктің ........ формасы негізінде қ ұ рылғ ан. 2. Кә сіпорын ө ндірістің кө леміне қ арай........ болып табылады. 3. Кә сірорнынның кө лемі шығ арылатын........ шамасымен ғ ана байланысты емес. 4. Кә сіпорнының нарық тағ ы ү лес салмағ ы........ ортағ а бейімделуімен байланысты болып отыр. 5. Кә сіпорынның ........ барлық ө ндіріс факторларын пайдаланудың нә тижесінде қ ұ ралады.
Тірек сө здер: бә секелестік; орта кә сіпорын; ө німінің; табысы; акционерлік компания.
480-тапсырма. Жақ шаны ашың ыздар.
Қ оғ амдық (производство) кү рделі интеграцияланғ ан жү йе. Меншіктің (разные) формалары бар: жеке, (государсвенный), арендалық, (коллективный) жә не (в реальной жизни) фирма, концерн, шаруашылық ассоциациясы, акционерлік компания, фермерлік отбасылық шаруашылық, т. б. Микродә режеде шаруашылық ты ұ йымдастыру ә рекетінің кө п тарағ ан (единица) - кә сіпорын. (по объему прозводства) кә сіпорындар кіші (шағ ын), орта, аса ірі кә сіпорын болып бө лінеді.
14-апта. 40-тә жірибелік сабақ
481-тапсырма. Экология ғ ылымының қ алыптасу кезең дерін ө здерің із білетін мә ліметтеремен толық тырың ыздар.
482-тапсырма. Мә тіннің бірінші абзацын орыс тіліне аударың ыздар.
483-тапсырма. Мә тіннің екінші мағ ыналық бө лігіне сұ рақ -жаап қ ұ растырың ыздар.
484-тапсырма. Мә тіннен мамандық қ а қ атысты термин сө здерді теріп жазып, оларғ а тү сіндірме сө здіктің негізінде тү сініктеме берің іздер.
485-тапсырма. Мә тіннің мазмұ нымен мұ қ ият танысып, мағ ынасын мең герің іздер.
Э К О Л О Г И Я С А Л А С Ы
* * * * *
Экология ғ ылымы жә не оның қ ұ рылымы
Экология – биология ғ ылымының бір саласы. Негізінде экологиялық зерттеулер XIX ғ асырда Чарльз Дарвин ең бектерінде сипат алғ анымен, кейіннен экология ө з бетінше жеке ғ ылым саласына айналды. «Экология» терминін ғ ылымғ а алғ аш рет неміс биологі Э. Геккель енгізді (1966). Экология дегеніміз – тірі организмдердің бір-бірімен қ арым-қ атынасын оларды қ оршағ ан ортасымен байланыстырып зерттейтін ғ ылым.
|
|
|
Алғ ашқ ыда тек тірі организмдерге қ атысты бағ ыт алғ ан экология ғ ылымы қ азір адамзат – қ оғ ам – табиғ ат арасындағ ы қ арым-қ атынастарды жә не биосфера шегіндегі ә лемдік ө згерістерді адамның іс-ә рекетімен байланыстыра отырып зерттейтін жиынтық ғ ылымғ а айналды. Табиғ ат ресурстарының сарқ ылуы шикізат, азық -тү лік проблемасын туғ ызды. Алып техникалар, ірі ө неркә сіптердің іске қ осылуы, ғ арышты игеру, соғ ыс техникаларының кө бейе тү суі табиғ атқ а бұ рын-соң ды болмағ ан ө згерістер ә келді. Ең бастысы –экология табиғ атта болып жатқ ан барлық ө згерістерді, қ ұ былыстарды адамның іс-ә рекетімен ү йлестіре отырып зерттейді.
Экология ғ ылымының қ алыптасуын негізгі 3 кезең ге бө ліп қ арастыруғ а болады:
I кезең . XVII ғ асырдың басы мен XVIII ғ асырдың соң ында биоэкологиялық зерттеулердің жаппай сипат алуы.
II кезең . XIX ғ асырдың басы мен XX ғ асырдың 70-80 жылдарында экология ғ ылымының жеке ғ ылым ретінде қ алыптасуы жә не дамуы.
III кезең . Экология ғ ылымының ө рлеуі. Қ азіргі заманғ ы экология ә леуметтік, экономикалық жағ дайлар мен мә селелерді қ амтитын дең гейге жетіп отыр.
|
|
|
