Haberdeki Mьhim Noktalardan Bazэsэ

Bir: Osman b. Huneyf radэyallahu anh’эn hвcet duasэnэ (geзen юek­liyle) Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yaюadэрэ zamana hвs, ait gцrmemiюtir.

Эki: Bu duayэ Sahabe-i Kiram da, ulemв da aзэk вyetlere zэt ve юirk gцrmemiюtir.

Ьз: Bunu, sahabe hвюв Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e ibвdet etmek olarak gцrmemiюlerdir.

 

HADЭS

 

عن أنس رضى الله عنه أن عمر بن الخطاب رضى الله عنه: كان إذا قحطوا استسقى بالعباس بن عبد المطلب فقال: اللهم إنا كنا نتوسل اليك بنبينا فتسقينا وإنا نتوسل إليك بعم نبينا فاسقنا قال فيسقون.

Enes b. Mвlik radэyallahu anh’dan rivвyet edildiрine gцre, ikinci Halife dцneminde, Mьslьmanlar kuraklэk yьzьnden kэtlэk tehlikesiyle karюэ karюэya geldikleri zaman, Halife Hazreti Цmer radэyallahu anh, Abbвs b. Abdulmuttalib’i radэyallahu anh’э vesile kэlarak Allah’tan (Celle Celвluhы) yaрmur talebinde bulunur ve юцyle der

“Allah’эm! Bizler daha цnce Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i vesile edinerek sana niyazda bulunurduk. Sen de bize yaрmur verirdin. Юimdi ise Peygamberimizin amcasэnэ vesile kэlэyor ve senden talep ediyoruz, bize yaрmur ihsan et. Enes b. Mвlik radэyallahu anh, Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn bu duвlarэndan sonra, kendilerine yaрmur ihsan edildi­рini belirtir. [511]

Her iki tarafэn da sahih kabul ettiрi bu hadiste, Hazreti Цmer’in ve Hazreti Abbвs’эn duв ediю юekli aзэklanmэyor. Bunu Zьbeyr b. Bekkar’эn aзэklamalarэndan црreniyoruz.

b) Эbn Hacer юцyle diyor:

Zьbeyr b. Bekkвr, “ el-Ensвb ” isimli eserinde, Abbвs radэyallahu anh’эn duв ediю юeklini ve vaktini aзэklamэюtэr. Hadisin isnadэnэ zikrederken belirttiрi ьzere, Hazreti Цmer radэyallahu anh, Hazreti Abbвs radэyallahu anh ile tevessьl edince, Hazreti Abbвs юцyle duв etti:

“Allah’эm! “Gьnahtan dolayэ gelen hiзbir belв olmasэn. Bu belвlar da ancak tцvbeyle kaldэrэlэr. Bu insanlar, senin Nebine yakэnlэрэmdan dolayэ bana tevessьlde bulunup sana yцneldiler. Gьnahkвr ellerimizi sana uzatэyor ve alэnlarэmэzэ senin iзin secdeye koyuyoruz, bize yaрmur gцnder!” Sonra devamla “gцklerden yaрmur daрlar gibi indi.” [512]

Duв ile Tevessьl Diyenlerin Gцrьюleri

Elbвnо, Tevessьl adlэ eserinde Enes b. Mвlik’in rivвyet ettiрi bu hadis iзin, ya Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in amcasэnэn makamэ ile ya da Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in, amcasэnэn duвsэ ile tevessьl olduрunu sцylьyor. Hangisinin doрru olduрuna bir bakalэm;

Sahвbe, Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem zamanэnda duвla­rэnda: “Allah’эm! Nebin Muhammed ve onun hьrmeti ve senin katэnda olan deрeri iзin bize yaрmur ver!” mi diyorlardэ. Yoksa Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e gidip, ondan dileklerinin kabul edilmesi iзin Allah-u Te­вlв’ya tazarru ile yalvarmasэnэ mэ istiyorlardэ?

Birinci durumda, ne sьnnetten ne de sahвbeden Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in adэnэ zikredip, Allah’tan (Celle Celвluhы) onun hakkэ ve kadri iзin dilekte bulunduklarэ юeklinde olduрunun, isbatэna dair bir tek delil getiremezler.

Aksine sahвbe, ihtiyaзlarэnэn giderilmesi iзin Resыlullah Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’den, doрrudan doрruya kendileri iзin Allah (Celle Celвluhы)’a duв etmesini istemiюlerdir.

Ayrэca, eрer Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn tevessьlь, Hazreti Abbвs radэyallahu anh’эn zatэ ile veya Onun Allah (Celle Celвluhы) katэndaki ma­kamэndan dolayэ olsaydэ, niзin Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e te­vessьlь terk etsin ki? Sahвbe-i Kirвm, aюaрэ olanэ alэp, yьce ve юerefli olanэ terk edecek kimseler deрillerdir.

Zьbeyr b. Bekkar rivвyetinin sэhhatli olduрu gerзek deрildir. Zira bu rivвyet, Medineli Dвvыd b. Ata’dan gelmektedir. et-Takrib ’de belirtildiрi gibi, o zayэftэr.

Zьbeyr b. Bekkar’эn ondan rivвyetini, Hвkim (III, 334) nakleder ve hakkэnda konuюmaz, susar. Zehebо ise buna bir aзэklama getirerek: “Dвvыd metruktьr”, der.

Ayrэca rivвyetin senedinde эztэrab/зeliюki vardэr. Bildiрimiz gibi, bunu Hiюam b. Sa’d, Zeyd b. Eslem’den rivвyet etmiюtir. Rivвyetinde, “Эbn Цmer” yerine “babasэndan” demiюtir. Fakat Hiюam, Dвvыd’dan daha gьve­nilirdir.[513]

Duв ve Zвt ile Tevessьl Diyenlerin Gцrьюь [514]

a) Buhвrо’de Hazreti Enes b. Mвlik’ten radэyallahu anh rivayet edilen hadis, her iki tarafa gцre sahihtir. Gerek metin, gerekse isnad bakэmэndan sэhhati tartэюma konusu yapэlmamэюtэr. Ancak vefatэndan sonra zat ile te­vessьlь kabul etmeyenler, hadisi tevile tabi tutmuюlardэr. Ve Peygamberi­miz sallallahu aleyhi ve sellem’in amcasэnэn duвsэyla tevessьl olduрunu sцylemiюlerdir.

Эbn Abdilberr (v. 463/1071), Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn Abbвs radэyallahu anh ile istiskada bulunmasэnэn sebebini aзэklarken юцyle demek­tedir:

“Yeryьzь, Hazreti Цmer radэyallahu anh devrinde, hicretin onyedinci senesinde, юiddetli bir kuraklэрa maruz kalmэю ve kэtlэk olmuюtur. Bunun ьzerine Ka’b:

— Ey Mьminlerin Emiri! Эsrailoрullarэnэn baюэna bцyle bir musibet gel­diрinde, Peygamberlerin yakэnэ (Asabe: Baba tarafэndan yakэnlar) ile istiskada bulunurlardэ” dedi. Hazreti Цmer radэyallahu anh da:

—Эюte Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in amcasэ, babasэnэn ben­zeri/kardeюi [515] ve Haюimoрullarэnэn seyyidi!” diyerek Abbвs’a gitti ve hal­kэn iзinde bulunduрu kэtlэktan ona yakэndэ.” [516]

Bu hвdise aзэkзa gцstermektedir ki, Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn Abbвs radэyallahu anh ile istiskasэ, Resыl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’in hiзbir nidayэ iюitmeyen meyyit olmasэndan ve Allah nezdinde onun itibarэnэn; mevki ve makamэnэn (cah) olmamasэndan kaynaklanmэю deрildir. Hвюв bцyle bir anlayэю, apaзэk bir iftira olmuю olur.” [517]

Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn Hazreti Abbвs ile istiskasэnэn zat ile tevessьl olduрunu sцyleyen Kevserо, metinde bir muzaf takdir ederek, rivвyetin duв nitelikli tevessьl зeюidi olduрunu ileri sьrenlerin gцrьюьnь de юцyle deрerlendirmektedir:

“Peygamberimizin amcasэ ile tevessьl ediyoruz /بعم نبينا ” cьmlesinde Peygamberimizin amcasэnэn duвsэ ile بدعاء عم نبينا юeklinde mahzuf bir muzaf olduрunu iddia etmek, herhangi bir delile dayanmaksэzэn konuюmak ve hakikati цrtbas etmek demektir. “Peygamberimizin amcasэ ile” tarzэn­daki tevessьl, Abbвs’эn Peygamber Efendimize sallallahu aleyhi ve sellem olan yakэnlэрэ ve onun yanэndaki konumuyla tevessьl manasэna gelir. Bцyle­likle bu tevessьl, aynэ zamanda Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ile tevessьl demek olur.” [518]

Эbn Цmer radэyallahu anh, Ebы Talib’in, Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’i цven юu юiirini terennьm eder ve юцyle derdi:

(Ve hiзbir kavim), yьzьyle (veya zatэyla) bulutlardan (insanlar tara­fэndan Allah’эn) yaрmur (yaрdэrmasэ) istenen hiзbir beyaz (zat)’э (geriye bэrakmadэ.[519]) [520]

يستسقى الغمام بوجهه / Yьsteskвl-рamemu bi vechihi)’deki “وجه” (vech) yьz, Arap dilinde, (zat)’tan kinaye olarakta kullanэlэr. Buna gцre, (zatэyla bulutlardan yardэm istenen, her bakэmdan ak ve pak bir insan)dan sцz ediliyor.

Эsteyen tevile gitmeyip, “zatэyla deрil, yьzь iledir” de diyebilir.

Mьmin olmayan Ebы Talib’in юu sцzь, Mьminleri nasэl baрlar? diyebile­cek akэl dвneler зэkabilir. Burada mьhim olan nokta, Эbnь Цmer’in onu terennьm etmesi ve Эmвm Buhвrо’nin onu Sahih’ine almasэdэr. Ьstelik Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in duвsэyla deрil, zatэ ile tevessьl etmek sыretiyle yaрmur istemek vardэr.

Юevkвnо’de юцyle demektedir: “Gerзekten Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ile hayatэnda tevessьl sabit olmuюtur. Ayrэca vefatэndan sonra, ondan baюkasэ ile de sahвbenin sukuti icmaэ ile tevessьl sabit olmuю­tur. Зьnkь sahвbeden hiзbiri, Hazreti Цmer’in Abbвs radэyallahu anh ile tevessьlьnь yadэrgamamэюtэr.

Bana gцre, Эzzeddin b. Abdьsselвm’эn iddia ettiрi gibi, tevessьlьn ce­vazэnэ yalnэz Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’e tahsis etmenin, юu iki sebepten dolayэ bir manasэ yoktur:

Birincisi, sцylediрim gibi, sahвbe icmaэ vardэr. Эkincisi ise, ilim ve fa­zilet sahibi bir zat ile tevessьl, gerзekte onun salih amelleri ile ve ьstьn meziyetleri ile tevessьl demektir. Зьnkь fazilet sahibi olan kiюi, ancak amelleri ile faziletli olur. Bu durumda, “Allah’эm! falan вlim ile ben sana tevessьl ediyorum” diyen kimse, onun sahip olduрu ilim ve amel ile teves­sьl etmiю olmaktadэr.” [521]

“Peygamberimizin amcasэ ile” юeklindeki izafet terkibinde, muzaf ola­rak duв lafzэnэ takdir etmek, isabetli gцzьkmemektedir. Gцrebildiрimiz kadarэyla, bu konuda Эbn Teymiyye ve Elbвnо gibi вlimlerin эsrarlэ tutum ve davranэюlarэ, zat ile tevessьlь kabul edenleri pek de ikna edememektedir. Зьnkь Hazreti Цmer radэyallahu anh, Hazreti Abbвs radэyallahu anh’э ya­nэna alэp, onunla tevessьl ve teveccьhte bulunduktan sonra: “Allah’эm! Bulut da, su da senin katэndadэr, bulutu gцnder ve bize yaрmur indir!” [522] diyerek, uzun bir duв yapmэюtэr. Gцzyaюlarэ iзinde ve duygu yьklь bir ik­limde gerзekleюen bu uzun duвdan sonra Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn: “Vallahi bu, (Abbвs) Allah’a (Celle Celвluhы) vesiledir [523] ve onun nezdindeki yeridir/itibarэdэr!”

Hasan b. Sвbit’te bunun ьzerine юu юiiri sцylemiюtir:

Reisimiz Цmer duв etti kэtlэkta

Bulutlar yaрmur verdi, Abbвs’эn hьrmetine

O Peygamber amcasэ ve baba yarэsэdэr.

Эюte bu yьzden, o vesile edildi sadece

Allah onun hьrmetine diriltti her tarafэ

Yemyeюil oldu her yer, o umutsuzluktan sonra

Эbn Abdilberr, “ el-Эstiвb ” adlэ eserinde Hazreti Abbвs’эn tercьme-i hвlini verirken, bu kэssayэ aynen nakletmiюtir. [524] Doрrudan zat ile (yani onun Allah nezdindeki mertebesi ile tevessьlь kabul edenlerin gцrьюьnь destekler mahiyettedir. Ayrэca, Эbn Abdilberr’e gцre, birзok tarikten gelen юu rivвyet de, bu noktada aydэnlatэcэ rol oynamaktadэr.

Hazreti Цmer radэyallahu anh, istiskada bulunmak ьzere Hazreti Abbвs radэyallahu anh’э da yanэna alarak (musallaya) зэktэ ve юцyle dedi:

“Allah’эm! Biz, Peygamberimizin amcasэ ile sana yaklaюэyor (tekarrub) ve onun юefвatзi olmasэnэ diliyoruz (istiюfa). Peygamberin iзin onu gцzet! Nitekim sen, ana babasэnэn iyilik ve salahэ yьzьnden iki (yetim) зocuрu gцzetmiюtin.[525]

(Cвbir b. Abdullah radэyallahu anh’tan rivвyetle, Resыllullah sallallahu aleyhi ve sellem юцyle buyurmuюtur:

“Muhakkak Allah, sвlih bir adamэn sвlihliрinden dolayэ, зocuрunu ve зocuрunun зocuрunu, beldesini ve зevresindeki beldeleri de salaha erdirir. Ve o aralarэnda bulunduрu sьrece onlarэ muhafaza eder.[526]

Эbn Цmer radэyallahu anh’den naklen, Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem юцyle buyurmuюtur:

إن الله ليدفع بالمسلم الصالح عن مائة أهل بيت من جيرانه البلاء.

“Muhakkak ki Allah, bir sвlih kul vesilesi ile komюularэndan yьz evden musibet ve belвyэ def eder.” [527]

“Biz, istiрfar ve istiюfa’ ederek sana geldik!” Sonra Hazreti Цmer radэyallahu anh, insanlara yцnelerek юцyle seslendi:

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَيُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهَارً

“Rabbinizden maрfiret dileyin. Зьnkь O зok baрэюlayэcэdэr. (Maр-firet dileyin ki) ьzerinize bol bol yaрmur indirsin, mallarэnэzэ ve oрullarэ­nэzэ зoрaltsэn, size bahзeler ihsan etsin, sizin iзin эrmaklar akэtsэn!” [528]

Sonra da Hazreti Abbвs radэyallahu anh, ayaрa kalkarak duв etti. Haz-reti Abbвs’эn gцzleri pэnar gibi yaю akэtэyordu. (Bu vesile ile Allah’эn yaрmur ihsan etmesinden sonra) halk: “Seni tebrik ediyoruz, ey Harameyn sвkisi!” diyerek, Hazreti Abbвs radэyallahu anh’a dokunmaya baюladэ. [529]

Netice itibariyle Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn, dilimizde “Peygam-berimizin amcasэ hьrmetine” diye duв etmek юeklinde ifвdesini bulan Haz­reti Abbвs radэyallahu anh ile tevessьlьnьn, цncelikle onun zatэ yani, Pey­gamber sallallahu aleyhi ve sellem’e olan yakэnlэрэ sebebiyle Allah katэn­daki mertebesi; deрer ve konumu ile tevessьl manasэna geldiрi anlaюэlmak­tadэr.[530]

Birden fazla vuku bulan [531] sцz konusu vakэadan, Hazreti Abbвs radэyallahu anh’эn fazileti, Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn tevazu ahlakэ, Ehl-i Beyt ve sвlih zatlarla istiska ve istiюfa’эn mьstehap oluюu [532] gibi hьkьm­ler зэkarэlmэю bulunmaktadэr. [533]

Baюka bir rivвyette Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir зocuрun babasэnэ sevdiрi gibi amcasэ Hazreti Abbвs’э sever ve ona hьrmet gцsterir ve onun yeminini kendi yemini sayardэ.

Ey insanlar! Amcasэ Hazreti Abbвs radэyallahu anh hakkэnda Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in gцsterdiрi bu saygэ ve hьrmete, sizde riвyet edin. Onu baюэnэza gelen her tьrlь musibette Allah’a (duвlarэnэzda) vesile edinin! [534]

Sвlih zatlarэn, Allah (Celle Celвluhы) nezdindeki mertebesi ile teves­sьlde bulunmanэn cвiz olduрunu savunanlardan Muhammed Zвhid Kevserо, bu hadisin gцrьюlerini desteklediрini ileri sьrerek юцyle demektedir:

Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn bu uygulamasэ, Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in hayatta olan hэsэm ve akrabasэyla tevessьlde bulunma­nэn cevazэna delil teюkil etmektedir. Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn Haz­reti Abbвs radэyallahu anh iзin:

“Baюэnэza gelen bu (kuraklэk) musibet iзin Hazreti Abbвs’э Allah’a karюэ vesile ediniz!” ifвdesi “ondan duв isteyiniz” manasэna gelmez. Зьnkь Hazreti Цmer radэyallahu anh, bu cьmleyi, Hazreti Abbвs radэyallahu anh’dan duв etmesini istedikten sonra halka sцylemiюtir. [535]

Эbn Hacer ve Эbn Ruюeyd, Hazreti Abbвs’эn “vesile edinin” ifвdesini “duв isteyin” manasэnda olmadэрэnэ ifвde etmiюlerdir.[536] Burada ancak юцyle bir itiraz gelebilir. Юu anda kэtlэk musibeti dэюэnda baюэnэza gelecek olan musibetlerde Hazreti Abbвs’э, duвnэzda vesile kэlэn, kastedildiрi sцyle­nebilir. Hвlbuki burada sцylenen sцzde: “fо mв nezele aleykьm” geзmiю zaman bildirir. Gelecek zaman bildirmez. Bundan da anlaюэlэyor ki, Hazreti Цmer, o an yaрmur duвsэnda bulunan sahвbeye: “Siz de duв edin, duвnэzda Hazreti Abbвs’э vesile kэlэn!” demiюtir.

Eрer baюэnэza gelecek musibetler kastedilmiю olsaydэ, “fоmв yenzilь aleykьm” denmiю olmalэydэ. Burada Hazreti Abbвs’эn zatэyla tevessьl ol­duрu gibi, duвsэ ile de vesile kэlэnmэюtэr.

Юimdi, Elbвnо’nin “bu hadiste duв ile tevessьl kastediliyor” demesinin yanlэю olduрunu, esas kastedilenin Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn dediрi gibi, bu iki yetimi babalarэnэn salih olmasэndan dolayэ korudun. “Peygam­berin iзin onu gцzet. Zira onu vesile edinerek sana yaklaюэyoruz” sцzь, ay­rэca Hazreti Abbвs’эn da, “bu insanlar Nebisine yakэnlэрэmdan dolayэ bana tevessьlde bulunuyorlar” sцzь, ayrэca Hazreti Цmer’in halka: “Abbвs radэyallahu anh’э, Allah Celle Celвluhы’ya karюэ vesile edinin!” sцzlerinden dolayэ, bu hadiste Hazreti Abbвs’эn zatэ ile tevessьl olduрu anlaюэlэr.

Kevserо, Hazreti Цmer radэyallahu anh’эn, Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in zatэ ile tevessьlь terk edip, Abbвs radэyallahu anh’эn zatэ ile tevessьlde bulunuюunu “Bu olay, daha faziletli biri mevcut olduрu halde, ondan daha az faziletli biriyle tevessьl etmenin cвiz olduрunu gцsterir.” demiюtir.

Hazreti Цmer’in, Hazreti Abbвs ile tevessьlde bulunmasэn sebeplerin­den biri de, Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in Hazreti Abbвs radэyallahu anh’a olan hьrmetine kendisinin de riвyet etmesinden kaynak­lanmэюtэr.

b) Bu rivвyeti, Zьbeyr b. Bekkвr yoluyla, Hвkim (v. 405/1014) de, Mьstedrek’inde yapmэюtэr.

Hвkim, Ebы Zekeriyya Yahya b. Muhammed el-Anberi’den, o da, Ha­san b. Alо b. Nasr’dan, o da Zьbeyr b. Bekkвr’dan, o da, Saоde b. Ubeydillah el-Mьzenо’den, o da, Dвvыd b. Ata’ el-Medenо’den, o da, Zeyd b. Eslem’den, o da, Эbn Цmer’den rivвyet etti. Hвkim, bu rivвyeti yapar ve susar. Bir юey demez. Bu haberde geзen, Эbn Abbвs’эn duвsэnэn sэfatэnэ Zьbeyr b. Bekkвr aзэkladэ. Zьbeyr b. Bekkвr, bunu yine Dвvыd yoluyla, Ata’dan, o da, Zeyd b. Eslem’den, o da, Эbn Цmer’den rivвyet etti… Цmer (radэyallahu anh) onlara: “O’nu Allah’a vesile ediniz!” dedi.

et-Takrib ’de rвvоlerden Dвvыd iзin “zayэftэr” denilmektedir. Doрru, fakat, Alauddin Muрlatay, “ Эkmalь Tehzibi’l-Kemal ”de, “Dвvыd’un hadisini, Hвkim “юahid(rivвyet)ler”de, rivвyet etmektedir” demektedir. Demek ki, Hвkim bu rivвyeti, bilmeden, kendi “sahihlik” юartэyla зeliюerek yapmadэ. Aksine, diрer sahih rivвyetleri pekiюtirmek iзin yaptэ.

Юahitlerde her zaman sэhhat юartэ aranmaz. Nitekim Buhвrо ve Mьs­lim’de “юahid” olarak yapэlan birзok rivвyetin senedinde, kendinde “(юid­detli olmayan) zayэflэk” bulunan rвvоler vardэr. Ancak her zayэf rвvо юahid ve mutвbi’ olmaрa elveriюli deрildir.[537] Ve her zayэflэkla suзlanan rвvо, ha­disi zayэf yapmaz.

Zehebо, “Dвvыd terk edilen biridir” dediрi yerde, baюka юeyler de de­miюse de, Elbвnо, iddiasэnэ zayэflatacaрэnэ dьюьnmью olmalэ ki, Zehebо’nin sцzьnьn baюэndaki kэsmэnэ yazmayэp sonundaki Dвvыd terk edilen biridir sцzьnь yazmэюtэr. Zehebо’nin юu sцzьnьn baюэndan makaslamэюtэr. Zehebо юцyle diyordu: Bu rivвyet Banyasо’nin Cьz’ь ’nde вlо rвvоleri daha az ve en az diрerinin rвvоleri kadar deрerli veya onlardan daha kэymetli bir isnadla mevcuttur.

Benzeri bir rivвyet, Эbn Abbвs’dan sahih olarak gelmiюtir. Dвvыd ise metrьktьr (kendisinden rivвyet terk edilen birisidir).[538] Elbвnо’nin bunu sцylememesine ne demeli.

Elbвnо, Zьbeyr b. Bekkвr ile Belazьrо’nin senetlerindeki farklэlэрэ, ye­rini gцstermeden, sanki kendisi bulmuю gibi, Fethu’l-Barо ’den alэp hemen “зeliюki” yani “эzdэrab”э gцrdь ve keюfediverdi. Ama Эbn Hacer’in: “Zeyd’in iki юeyhi olabilir” dediрini sцylemedi!

Belazьrо, bunu Hiюam b. Sa’d’dan, Zeyd b. Eslem’den, o da, Эbn Цmer yerine babasэ (Eslem)’den rivвyet etti. Muhtemeldir ki, Zeyd (b. Eslem)’in iki юeyhi vardэr; (Эbn Цmer ve babasэ Eslem). Цyle ya, olabilir ki, цnce ba­basэndan almэюtэr, sonra Эbn Цmer’den almak юerefine kavuюmuюtur. Veya aynэ hadiseye юahid olan babasэnэ ve Эbn Цmer’i dinlemiюtir.

Engel ne, hevвnэn esiri olmak mэ? Rвvоyi veya senedi, “Saрlam” veya “zayэf” bulmak, bьyьk цlзьde ictihatla alakalэ bir mesele olduрundan ve de “zayэftэr” diyenlere vahiy gelmediрine gцre, belki Dвvыd, Hвkim’e gцre “saрlam”dэr, ne bildiniz?

Kaldэ ki, “teaddьdьdturuk (bir rivвyetin senedinin birden зok oluюu) ile zayэf rivвyet, hasen mertebesine зэkar.” Yani, aynэ meselede zayэflэрэ юiddetli olmayan, deрiюik zayэf isnadlarla gelen aynэ haber, yollarэn birden fazla olmasэyla hasen mertebesine зэkar. “Hasen li рayrihо olur” ve sцz birliрi ile delil olur.Burada yollar birden зok. Dolayэsэyla, Hвkim’in bu rivвyetinin baюka bir rivвyete “ювhid” olmadэрэnэ farzetsek bile, baюlэ ba­юэna delil olurdu.

 

HADЭS

 

 

Enes b. Mвlik radэyallahu anh юцyle demiюtir:

“Hazreti Alо’nin annesi Fatma binti Esed vefat ettiрinde, kabrine def­nedilirken, Allah Resыlь aleyhisselвtь vesselвm gelir ve iзinde yan yatarak юцyle duв etmeye baюlar:

الله الذى يحيى ويميت وهو حى لا يموت اغفر لأمي فاطمة بنت أسد ولقنها حجتها ووسع عليها مدخلها بحق نبيك والأنبياء الذين من قبلى فإنك أرحم الراحمين.”

“Allah, yaюatan ve цldьrendir. O, цlьmsьz bir hayata sahiptir. Annem Fatma binti Esed’in gьnahlarэnэ affet, ufkunu aз! Nebi’nin ve benden цn­ceki enbiyanэn hatэrэ iзin kabrini geniюlet. Зьnkь muhakkak Sen merhamet edenlerin en merhametlisisin.” [539]

Hadise Zayэf Diyenlerin Gцrьюь:

Elbвnо, bu hadis hakkэnda юцyle diyor: Ebы Nuaym, (v. 430/1039) et-Taberвnо yoluyla Hilyetь’l-Evliya ’da (III, 121) rivвyet eder, ikisine gцre de onun isnadэ zayэftэr. Zira isnadэndaki Ravh b. Salah tek baюэna bunu rivвyet ettiрi iзin mьnker hadistir. Эbn Adiy’de Ravh’э zayэf gцrьr.

Elbвnо Ravh b. Salah iзin Dвrвkutnо dedi ki, “hadiste zayэf” olduрunu sцyler; cerh mьbhem olduрu takdirde bile, iki sцzь arasэnda tezat sцz ko­nusu olunca, цlзь olarak kabul edilemez. Buradaki gibi hadis aзэktan cerh olmuюsa hiз kabul edilemez.

Эbn Hibbвn (v. 354/965) ve Hвkim’in Ravh’э tevsik ettiklerine baka­rak, bazэlarэ bu hadisi takviye etmek istemiюlerdir.[540]

Hadise Sahih Diyenlerin Gцrьюь:

Heysemо hadisin senedi hakkэnda юцyle demektedir:

Rвvоlerden Ravh b. Salah, Эbn Hibbвn ve Hвkim tarafэndan sika gцrьl­mью­tьr. Ne var ki, onda zayэflэk vardэr. Diрer rвvоler ise Sahih’in ricali­dir.”[541]

Ayrэca o, Эbn Hibbвn ve Hвkim’in rвvо Ravh b. Salah’э tevsik etmele­rini yeterli bulmamakta ve onlarэn bu noktada tesahьllerinin maruf oldu­рunu da ifвde etmektedir.[542] Ancak biz Elbвnо’nin: “Hadisin isnadэ Taberвnо ve Ebы Nuaym’a gцre zayэftэr” юeklindeki ifвdesini, pek de objektif bula­mamakta ve bunun yanlэю anlamaya mьsait olduрunu gцrmekteyiz. Зьnkь bu ifвde tarzэndan, Taberвnо ve Ebы Nuaym’эn hadisi zayэf gцrdьkleri ma­nasэ зэkmaktadэr. Hвlbuki her iki hadisзiden de, bцyle aзэk bir beyan mev­cut deрildir.

Mesela Ebы Nuaym[543] hadisin garip olduрunu ve sadece teferrьdde bulu­nan Ravh b. Salah vasэtasэyla hadisi kaydettiрini sцylemekte, rвvо veya hadisin zayэf olup olmadэрэ hakkэnda bir kanat belirtmemektedir.

Hвfэz Рumвrо, юцyle diyor: Hвfэz Nыruddоn el-Heysemо, Mecma'u'z-Zevвid de юцyle demektedir: Ravh Эbnь Salвh'эn dэюэndaki rвvileri Sahоh'in rвvоleridir. O'nu (Ravh'э) da Эbnь Hibbвn ve Hвkim sika/saрlam ve gьvenilir bulmuюlardэr. (وفيه ضعف)/(Ve fоhi da'fun) /onda bir parзa zayэflэk da vardэr. (Heysemо'nin sцzь bitti.)

Ben (Рumвrо) de derim ki; Ravh Эbnь Salвh, Эbnь Seyyвbe Эbnь Amr el-Hвrisо'dir. Ebы'l-Hars diye kьnyelenir. Эbnь Yыnus O'nu Tвrоhu ' l - Рurebв ’da zikreder ve юцyle der: Mavsэl'dan olup Mэsэr'a gelmiю ve orada hadоs rivвyet etmiюtir. Ondan mьnker rivвyet edilmiю­tir. Эbn-i Adiy O'nu el-Kвmil'de zikretmiю, O'ndan iki hadоs rivвyet et­miю ve “hadоsleri зok olup bazэlarэnda mьnkerlik vardэr”, demiюtir.

Dвrekutnо, O, hadоsde zayэftэr demiюtir. Эbn-i Hibbвn O’nu es-Sikвt (isimli kitвb)da zikretmiюtir. Hвkim, sika ve emniyet edile­cek birisidir, dedi. Эkiyьz otuz ьзte vefвt etti.

Юu hвlde hadоs, Эbnь Hibbвn ve Hвkim' in gцrьюlerine gцre Sahоh dir. Зьnki onlarэn юartlarэna gцredir. Dвrekutnо ve Эbn-i Adiyy'in gцrьюlerine gцre ise zayэftэr. Lвkin zayэflэрэ (saрlamlэрa) yakэn ve kat­lanэlabilecek bir zayэflэk olup юэddetli bir zayэflэk deрildir. Зьnki onlar Ravh'э, rivвyetini terk etmeyi оcвb ettirecek bir zayэflэkla suзlamadэlar. Aksine O'nu zayэf bulmaktaki ibвreleri, cerh 'de hafоf olan ibвrelerden kabыl edilirler. Bu dediрimizi, цn­ceden Heysemо'den nakletmiю oldu­рumuz O'nda bir parзa zayэflэk da vardэr sцzь dahо te'yоd etmekte­dir. Zоrв bu ibвre, hadоs ve ricвl kitвblarэndan da bilineceрi gibi, zayэf­lэрэn azlэрэ ve hafоfliрini ifвde eder.

El-hвsэl bu hadоs, zayэflэрэ hьkmьne raрmen (mьctehid) imвmlarэn ah­kвm husыsunda delоl getirdiрi zayэf hadоslerin birзoрundan daha gьzel ve daha kuvvetlidir. Nitekim bununla юu hadоsler tartэldэрэnda bu dediрimiz bilinecektir…

Юaюэlacak bir husыstur ki, (zayэftэr iddiвsэyla bu hadоsi karalamaya зa­lэюan) юu tвifenin kendisi, murвdlarэna uyduрu vakit zayэf hadоsle amel edebiliyor ve onu sahоh hadоsin цnьne geзirebiliyor. Nitekim, bid'atlarэ ve sapэklэklarэ iзin delоl getirdikleri hadоslere vвkэf olundukta bu (dediрimiz) bilinecektir. Bu ise, (hadоslerle), gazвbэ оcвb ettiren bir oynamadэr. (Рumвrоnin sцzь bitti.)

Taberвnо 'nin el-Kebоr 'inin muhakkiki(!) ve nвюiri de юцyle sцylь­yor:

Bu hadоsi Musannif (Taberвnо) el-Evsat 'ta (356-357, Mecmau'l-Bah­reyn) dahо rivвyet etti ve bunu Вsэm'dan sвdece Sьfyвn rivвyet etti. Bu hadоsle Ravh Эbn-i Salвh teferrьd etti/tek kaldэ. Heysemо el-Mecma (9/257)'de, O(nun isnвdэ)nda Ravh Эbn Salвh vardэr. Эbnь Hibbвn ve Hвkim onu saрlam bulmuюlardэr. O'nda bir parзa zayэflэk da vardэr, demiю­tir. Bunu Musannif yoluyla Ebы Nьaym da el-Hilye(3/121)'de rivвyet etmiю­tir.

Rвvо bazen nisbо bir zayэflэk sahibi olur. Yani o, kimi zaman zayэf olur ama bazэ isnadlarda zayэf olmaz. Bazen sika olur ama bazэ isnadlarda zayэf olur. Bazen de zayэf bir ravinin bulunduрu bir isnad bu zayэflэрэ telafi ede­bilecek baюka sebeb veya sebeblerle zayэf olmaktan kurtulabilir

Burada цnьmьzde bir takэm imamlarэn sahih olduрunu sцylediрi bir rivвyet var. O bakэmdan baюka bir takэm imamlar tarafэndan zayэflэkla suз­lanan bir ravi yьzьnden bunlarэ sцzlerinin hemen heder edilemeyeceрi ve зizilemeyeceрi, o yьzden son derece temkinli davranmak gerektiрi size hatэrlatэlэyor. Yoksa Elbвnо aзэkзa bцyle dedi diyen yok

O raviyi zayэf olmakla suзlayan sцzь edilen imamlarэn bu metnin zayэf olduрuna dair sцzleri yoktur

Hasen rivвyetlerin rвvоleri, elbette mьfesser/sebebi aзэklanmэю bir cerh ile Sahih ’in rвvоsi olmaktan dьюerler. Durup dururken dьюmezler. Bu mьfesser olan cerh sebebiyle, юu hadise hasen denilmiюtir. Yoksa mьbhem olan cerh belli юartlarla rвvоnin saрlamlэрэna zarar vermezdi.

Rвvоnin sikalэрэ (gьvenirliрi) mьnakaюalэ olduрu gibi, zayэflэрэ da tartэlэyosa, bцyle bir rвvоnin rivвyeti hasen olur.

Bilenler bilir ki: Cerh-Ta‘dil usыlьnde (sikadэr, gьvenilirdir demek) mьfesser olma (neden gьvenilir olduрunu tefsir edip aзэklama ve isbat) юartэ olmadэрэ halde, cerhde (zayэftэr demekte) bu юart vardэr.

“Cerhin ta’dilden цnce gelmesi” yani hakkэnda hem zayэf, hem de gь­venilir denilen rвvоnin zayэf olmasэnэn цne geзeceрi mutlak olmayэp, cerhin mьfesser olmasэ юartэyla sэnэrlэdэr.

Oysa bu rвvоdeki cerh mьfesser olmayэp (sebebi aзэklanэp izah edil­meyip), mьbhemdir. Mьbhem cerh ise, muteber deрildir. Ancak bьyьk ve meюhur hafэzlarэnэn mьbhem cerhi, makbul ise de, bu ihtilaflэ olmayan nok­talardadэr.[544]

Hвlbuki bu rвvimizin zayэflэрэ ve gьvenilirliрi ihtilaflэ ve tartэюmalэdэr. Ьstelik zayэflэk adaletle deрil de, zabt (hafэzada tutmak ve unutmamak) ile ve az olduрu zaman, hadisin derecesi sadece hasenlik mertebesine dьюer.

Elbвnо: Silsiletь'd-Daоfe (rakam:23)'de Heysemо'nin el-Mecma 'daki di­рer rвvоleri sahоh'in rвvоleridir sцzьne, Ahmed Эbnь Hammвd her ne ka­dar saрlam birisiyse de, Sahоh sвhibleri ondan rivвyet etmediler, Ondan sвdece Nesво rivвyet etti diye­rek i'tirвz etti.

Ravh Эbnь Salвh 'a gelince. Her ne kadar Эbnь Hibbвn ve Hвkim O'nu saрlam buldularsa da, bu ikisi tesвhьl/gevюeklik ile tanэnan kim­selerdir… Oysa, O'nu zayэf bulanlarэn cerh'i юu tenkоd imвmlarэndan mьfesser/ aзэklanmэю bir cerhdir. O da mьnkerleri rivвyet etmesi dir. Bцy­lesi bir rвvо hadоsi rivвyette yalnэz kalэrsa o rivвyet ile hьccet ileri sьrьl­mez. Юu hвlde hadоs zayэftэr.

Deriz ki; Aslэnda Allвme Рumвrо, derin bir vukыfla sцylenilecek olan­larэ sцyledi. Lвkin biz ilmi ve idrвki ma’lыm muhвtablarэn seviyele­rini he­saba katarak, sцzь fвideli uzatmak manasэnda olan эtnвb yo­luyla biraz daha uzatэyor ve diyoruz ki;

Юu tenkidзilerin tenkidinin, hafif cerh olduрu ve bunun rвvоyi en fazla hasenlik mertebesine dьюьrebileceрi gцsterildikten sonra, bu зokbilmiюзe uzatmalar hepten lьzumsuz olur.

Mьtekaddim muhaddislerin yani, цnceki hadisзilerin dilinde “mьnker” tabirinin rвvо tarafэndan “teferrьd edilen garоb” manasэnda kullanэldэрэ erbabэnca bilinen bir husustur.[545]

Nitekim Ravh, bunu rivвyet etmekte tek kaldэ, ifвdesi de юu dediрi­mizi teyid etmektedir. Muteahhir muhaddislere/sonraki hadisзilere gцre эstэlah edinilen mьnker, zayэflэk sebebi ise de, teferrьd ve рarabet, mutlak olarak zayэflэk sebebi deрildir. Dolayэsэyla Ravh’эn mьnker rivвyetleri de­mek, rivвyette tek kaldэрэ haberler demek olabilir ki, bu, rivвyetinin her halь kвrda zayэflэрэnэ icab ettirmez.

Эbn Hibbвn ve Hвkim’in, sцzь edilen tesвhьlь/gevюekliрi mutlak ol­saydэ, eserleri sahih ismine lвyэk gцrьlmezdi. Aksine, tahkik odur ki, onlar, haseni de sahihin mertebelerinden bir mertebe kabыl etmiюlerdir ve bu onlara gцre bir эstэlвhtэr.

Dolayэsэyla bu husыsta onlara itirвz edilmez. Hasen, ister sahihin bir kэsmэ manasэnda nevi/зeюidi olarak, isterse onun kasоmi/mukвbili ve karюэtэ olarak kabыl edilsin, hadis вlimlerinin зoрuna gцre makbыl bir delildir.

Эbn Adiyy ile Dвrekutnо cerh ve ta‘dil imвmэdэr da, Эbn Hibbвn ile Hв­kim tenkitзi imвmlardan deрil midir? Elbette onlar da cerh ve ta’dilde ictihвdlarэna mьrвcaat edilecek nьkkвddan/tenkidзilerdendirler. Nitekim bu, cerh ve ta‘dil kitaplarэna вюina olanlarca malыmdur. Цyleyse iюinize geldiрi yerde cerh ve ta’dil imвmlarэnэn bir kэsmэnэ silip atmak ve canэnэz istediрi kimselerin anlamadэрэnэz ifвdelerine sarэlmak da ne oluyor?

Hьccet olmamak, hiзbir iюe yaramamak demek deрildir. Bazen baюka delillerin ve meselenin teyid ve takviyesine yaramasэ da yeterlidir.

Ьstelik bir hadоs, hasen li gayrihо bile olsa, cumhыra gцre tek baюэna delil olmaya yeterlidir. Kaldэ ki, bu rivвyet юu kadar da aюaрэ dьюmez. Ak­sine, bir gцrьюe gцre sahih, baюka bir gцrьюe gцre de hasendir.

Sahih ’in rвvоsi demek, her zaman sahih ismi verilen Buhвrо mi veya onun gibi sahih olan belli kitaplarэn bir rвvisi mi demekdir? Yoksa bazen sikalэрэ bir rivвyeti sahih yapmaya yetecek seviyede olana da ювmil midir, deрil midir? Belki Heysemо kendine ait bir эstэlвh olarak geniю yelpazeli bir manayэ kastetmiюtir? Bьtьn bunlarэ kesin hatlarэyla bilip zaptetmeden Heysemо’ye itirвz edilmez. Hem, rвvо sika/saрlam oldukdan sonra, asэl me­seleye nispetle bцylesi bir tвli noktadaki itirвz, sadece meseleyle alвkasэz faydasэ olmayan bir malыmвtfuruюluk ve sцzь uzatmak olur.

Эbn Adiyy (v. 365/975) ile Dвrekutni, sadece юu isnatta geзen bir rвvо iзin zayэftэr, dediler; rвvi bu rivвyette olmasэ bakэmэnda zayэftэr demedik­leri gibi, bu rivвyet iзinde zayэftэr demediler. Ьstelik rвvоdeki zayэflэk da birзok yanэyla ictihadi bir husus olduрu gibi, bu zayэflэрэn, isnadэ zayэf yapэp yapmayacaрэ dahi ictihat ile alakalэ bir husustur.

Hem de rвvideki zayэflэk, tek baюэna olarak isnadэ zayэf yapmaya her zaman yetmeyebilir. Veya юu isnad, baюka bir takэm telafiler ile zayэf ol­maktan kurtulabilir. Dolayэsэyla, юu iki imвmэn bu isnatla alakalэ olmaksэzэn, ьzerinde konuюulan rвvо hakkэndaki hьkьmlerinden kalkarak, sadedinde olduрumuz isnada zayэflэk damgasэ vurmak, ehil olmayanlarca yapэlan doрru olmayan yeni bir юeydir.

Эbn Abdilberr, Эbn Abbвs’tan, Эbn Ebо Юeybe de Cabir’den bu hadisi nakletmiю, Deylemо ve Ebы Nuaym da ayrэ rivвyetlerde bulunmuюlardэr. Netice olarak baюka baюka senetlerle rivвyet edilen bu hadisler, birbirlerini kuvvetlendirmektedir. [546]

Bir an tenezzьl edip, rivвyetin zayэf olduрunu kabыl edelim ve sora­lэm: Bu zayэf hadis, sizin o zayэf aklэnэzэn gцrebildiрi mьcerred reyinizden de mi zayэftэr? Zayэf hadis, hadisзilere gцre, en kuvvetli mьcerred/salt gцrьюten daha kuvvetlidir.

Ahmed b. Hanbel ve Ebы Dвvыd es-Sicistanо’ye izafe edilen gцrьюe gцre; “Baюka hadis bulunmadэрэ takdirde ahkвma ait meselelerde zayэf hadislerle amel edilir”. [547]

Hвsэlэ, bu hadis sahih veya en azэndan hasendir. Bundan aюaрэ dью­mez. Nitekim Allвme Hвfэz Abdullah el-Рumвrо bцyle demiюtir.[548]

Burada dikkat edilmesi gereken bir юey daha vardэr. Bu ve diрer rivвyetlerde Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in Allah’a tevessьl ettiрi Peygamberlerin hepsi vefat etmiюlerdir.

Bu rivвyetin ortaya koyduрuna gцre, “onun hakkэ iзin” ya da “hak eh­linden olan kimseler hьrmetine” diyerek duв etmek cвizdir. Ьstelik bu zatlarэn vefat etmiю olmalarэ, onlarla tevessьl edilmesine engel deрildir.

Buraya kadar olan aзэklamalar Hьseyin avni hoca dan alэnmaydэ.

Bu hadis hakkэnda

Birde Mahmыd Saоd Memdыh'un nakiline bakalэm:

Ben (M. Saоd) derim ki;

Taberвnо 'nin Юeyhi Ahmed Эbnu Hammвd Эbni Zuрbe sika bir ravо olup Nesво 'nin юeyhlerindendir ve O'ndan Sahоh'de rivayet yapэlmamэюtэr.

Ravh Эbnu Salвh 'a gelince…

Hakkэnda ihtilaf edilmiюtir; O'nu bazэlarэ sika bazэlarэ da zayэf gцr­mьюlerdir. O halde O'nun gibi bir rвvоnin hвlini aзэklamak iзin ictihada ihti­yaз vardэr.

" Suвlвtь's-Siczо "de yazэldэрэna gцre Hвkim, Onun hakkэnda " Sika­dэr, me'mыn'dur " demiю. Эbnu Hibbвn O'nu " es-Sikat "ta (8/244) zik­retmiюtir. Ya'kыb Эbnu Sьfyвn el-Fesevо, "el-Ma'rife ve't-Tвrоh"de (3/406) O'ndan rivвyet yapmiюtэr ki bu zat O'na gцre sikadэr. Fesevо, (et-Tehzоb:11/378) " Ben bin kьssьr юeyh'den hadоs yazdэm hepsi sika zat­lardэr " dedi.

O'nu cerhedene (zayэflэkla suзlayana) gelince …

O, cerhinin sebebini sцylememiю ve onu aзэklamamэюtэr.

Dвrekutnо, "el-Mь'telif ve'l-Muhtelif"inde (3/1377) " Ravh Эbnu Salвh es-Seyyвbe, Эbnu Lahо'a'dan, Sevrо'den ve baюkalarэndan rivвyet yap­maktadэr; hadоsde zayэf idi ve Mэsэr'da otururdu " demiюtir. Benzerini Эbnu Mвkьlв "el-Эkmвl"de (5/15) ve Эbnu Adiyy "el-Kвmil"de (3/1005) sцy­lemiюtir.

Bu, mьbhem ve tefsоr edilmeyen bir cerh olup ondan цnce zikredilen ta'dоl karюэsэnda reddedilir. Nitekim (Usыl-i Hadоsde) bцyle mukarrerdir. Bunun misвli Hвfэz'эn "el-Feth"in Mukaddimesinde (sh:437) Muhammed Эbnu Beюювr Эbni Bundв r'эn tercьmesindeki юu sцzьdьr:

" Amr Эbnu Alо el-Fellвs zayэf olduрunu sцylemiюtir; ama bunun sebe­bini zikretmemiюtir. Bu yьzden (tenkэdзiler) O'nun cerhine iltifat etme­miюlerdir." (Hвfэz'эn Sцzь Bitti.)

Elbвnо юu iddialarda bulundu:

1- Ravh Эbnu Salah hakkэndaki cerh, Эbnu Yыnus'un " O'ndan mьnker rivвyetler yapэldэ " sцzь ve Эbnu Adiyy 'in el-Kвmil'de " Hadоslerininba­zэsэnda mьnkerlik vardэr " kavli ile mьfesserdir.

Ben derim ki; Elbвnо'nin bu sцzь aюaрэda gelecek iki vecihde gцrьle­cek bir sцz kaldэrэr:

Birincisi: Эbnu Yыnus ve Эbnu Adiyy'in iki ibвresi cerhe delalet etmez.

Эbnu Dakоk el-Оd, Nasbu'r-Rвye (1/179) ve Fethu'l-Muроs'de (1/347) ya­zэldэрэna gцre " Юerhu'l-Эlmвm "da юцyle dedi:

"Bir rвvоnin rivвyetlerindeki mьnker haberler зok olmadэkзa ve iю hak­kэnda 'Mьnkeru'l-hadоs ' denilmesine varmadэkзa onun iзin Onlarэn (cerh ve ta'dоlcilerin ) 'Revв menвkоre / bir takэm mьnker haberler rivвyet etti ' sцzleri tek baюэna rivвyetinin terkedilmesini gerektirmez. Зьnki 'Mьnkeru'l-Hadоs ' rвvоde bir vasэftэr ki onunla hadоsi terkedilmeyi hakeder." (Э. D. El-Оd'in Sцzь Son Buldu.)

Эkincisi:

Onlarэn (cerh ve ta'dоlcilerin) " Revв'l-Menвkоre / mьnker haberleri rivвyet etti " veya " Ruviyet anhu'l-menвkоru / ondan mьnker haberleri rivвyet edildi " sцzlerinin de cerh ile alakasэ yoktur. Zоrв bu mьnker rivвyetler, onun юeyhlerinden veya ondan rivвyet edenlerden olmuю ve O sadece bunu (mьnker haberi) taюэmakta olan bir юey rivвyet etmiю olabilir.

Hвkim, Dвrekutnо 'ye (Suвlвt:217-218) Sьleymвn Эbnu Юurahbоl 'in hakkэnda sordu; O da " Sikadэr " dedi. Ben (Hвkim) de " Yanэnda mьnker rivвyetler yok mu?" dedim. O da " Onlarэ zayэf olan rвvоlerden rivвyet etmektedir " dedi. (Hвkim'in Sцzь Bitti.)

O halde mьnker haberleri rivвyet eden her rвvо hadоs вlimlerine gцre " zayэf " deрildir.

Эbnu Adiyy, Kвmil'inde (3/1005-1006) Ravh Эbnu Salвh'эn hвl tercemesini yazarken Ondan iki hвdоs rivвyet etti ki, bu iki hadоsteki вfet ve haml/yьklenme Ravh Эbnu Salвh'dan rivвyet eden rвvоdendir.

Эbnu Adiyy 'in el-Kвmil'indeki вdeti -Hвfэz'эn el-Feth Mukaddime'­sinde (Sh:429) anlattэрэ gibi- sikaya veya sika olmayana inkвr edilen hadоsleri rivayet etmesidir. O yьzden юayet Эbnu Adiyy, Ravh Эbnu Salвh'a inkвr edi­len bir юey bulsaydэ tercemesinde onu elbette getirirdi. Lвkin O, onun tahdоs ettiрini tahrоc etti ve bu rivвyet mьnker idi; fakat bu, O'ndan baюka­sэna yьklenen bir юeydi. Artэk iyi dьюьn…

Fвide:

Elbвnо, zikri geзen hadоsin zayэf olduрunu anlatmak istedi ve Эbnu Yыnus 'un Ravh Эbnu Salвh hakkэndaki " Rьviyet anhu'l-menвkоru / ondan bair takэm mьnker hadоsler rivвyet edildi " sцzьnь, kendisiyle rвvоnin zayэf kabыl edeceрi mьfesser cerh'den kabыl etti. O, bir yandan bцyle der­ken tenakuza dьюtь ve cerh ve tadilcilerin bir baюka rвvо hakkэnda " Lehы menвkоru " sцzlerinin mutlak manada cerh olmadэрэnэ itibar/kabыl etti. Bu, Onun Юeyh el-Bыtо'ye yaptэрэ reddiyesidedir. (Sh:66-67) Bundan da fazlasэ, O, " Mьnkeru'l-Hadоs " ifadesini mьfesser olmamasэ gerekзesiyle kabыl edilmeyecek olan bir cerh olarak itibar etti. Es-Sahоha'sinda (1/769) bцyle geзmektedir.

Sen gцrьyorsun ki iki sцz arasэnda hiзbir fark yok; ama Elbвnо'nin yap­tэрэ iki iю arasэnda bir fark var; doрru gцrdьрьnь mьdafaa iзin hadоs usыlь kaidelerinden uzaklaюmakta, gцrьюьne gцre yьrьmektedir. Fellahu'l-mьsteвn…

Fasl:

Elbвnо, Эbnu Hibbвn ve talebesi Hвkim'in Ravh Эbnu Salвh'э sika gцr­melerini reddederken юu sцzleri (Zaоfe'si:1/32) sцylemektedir:

"Эbnu Hibbвn sikadэr hьkmь vermekte gevюek birisidir. Zоrв O, mechыl olan rвvоlerden bir зoрunun sika olduрunu sцylemektedir… Hвkim de tesвhьlde onun gibidir. Nitekim bu teracim ve rical ilminde mutazalli (mь­tehassis) olana gizli deрildir. O halde tearuz anэnda onlarэn sцzьnьn hiзbir aрэrlэрэ yoktur. O kadar ki, cerh, sebebi zikredilmeyen mьbhem bir cerh bile olsa bu bцyledir." (Elbвnо'nin Sцzь Bitti.)

Ben (M. S. Memdыh) derim ki;

Bu, -meюрыliyyetine raрmen- Эbnu Hibbвn'эn tevsikэnэ anlamayan, O'­nun " es-Sikвt "эna iyi bakmayan ve tevsikэnэ reddetmede acele eden bir kimsenin sцzьdьr. Halbuki en iyi olan, tafsоle gitmektir, iюi ayэrmaktэr. Эbnu Hibbвn 'эn tevsikэ iki kэsma ayrэlэr ki bunu O, " Sikвt "эnэn mukad­dimesinde (1/13) aзэkзa ifade etmiюtir:

Birincisi: Hakkэnda cerh ve tadil вlimlerinin ihtilaf ettiрi kimse. Ювyet bu kiюinin O'na gцre sika olduрu sьbut bulursa onu " Sikвt "эna, deрilse onu bir baюka kitabэna koyar.

Эkincisi: Ne bir cerh ile ve ne de bir tadil ile tanэnmayan, юeyhi ve kendinden rivвyet eden sika olan ve mьnker bir hadоs getirmeyen kimse… Bu O'na gцre sikadэr. Эbnu Hibbвn bu mezhebte tek baюэna de­рildir. Lвkin bu зeюit ravоler cumhыr'a gцre " mechыlь'l-hal / hвli bilinme­yen bir rвvо "dir.[549]

O'na tesahulьn (gevюekliрin) nisbet edilmesi sadece ikinci зeюite gцre­dir. O halde Эbnu Hibbвn'эn sika bulmasэnэ mutlak olarak heder etmek hata­dэr; O'na mutlak olarak/her bakэmdan tesвhьl nisbet etmek doрru de­рildir. O ancak rвvоlerin belli bir зeюitindedir ki ikinci kэsэmdэr. Birinci kэsэma ge­lince… Birinci kэsэm rвvоler hakkэndaki tevsоkэ diрer imamlarэn tevsоkэnden aюaрэ deрildir. Bu bilinince… Эbnu Hibbвn'эn Ravh Эbnu Sa­lвh'э tevsik etmesi­nin reddedilmesi kesinlikle aзэk bir sцz kaldэrэr.

Ravh Эbnu Salah 'dan Hвfэz Ya'kыb Эbnu Sьfyвn, Fakоh ve Hвfэz Muhammed Эbnu Эbrвhоm el-Bыюencо, Nesво'nin arkadaюэ sika hadоsзi Ahmed Эbnu Hammвd Эbnu Zaрbe, Ahmed Эbnu Riюdоn ile oрlu Abdurrahmвn ve mьezzin Оsв Эbnu Sвlih rivвyet yapmэюlardэr. Hak­kэnda cerh ve ta'dоl vardэr. Эbnu Yыnыs gibi bazэlarэ Эbnu Hibbвn'dan ev­vel ьze­rinde konuюlardэr.

Hвkim 'in " sikadэr " demesine gelince…

Bu tevsоkэ tesвhul (gevюeklik) iddiasэyla reddetmek aзэk bir hatadэr. Zоrв вlimler onun sikadэr demesini nakl edegelmiюler ve buna itimad et­miюlerdir. Ricвl kitablarэ bununla doludur ve onlar цnьmьzdedirler. Hв­kim hadоsde zamanэnэn insanlarэnэn imamэ idi. Cerh, ta'dоl, ilel ve hadоs ilimle­rinin hepsinde tam bir marifeti (teferrutlu bilgisi) vardэ. Rвvоler hakkэnda sцz sцylemekte meюayэhэna mьrвcaat ederdi. Dвrekutnо -ki O, Hвkim'in meюayэhэndandэ- Эbnu Mende'den цnde tutardэ. Hвfэz Ebы Hвzim el-Abdыy(о), " Юeyhlerimizi юцyle derken iюittim " dedi: " Ebы Bekr Эbnu Эshвk ve Ebы'l-Velоd en-Neysвbыrо cerh, ta'dоl, hadоs illetleri, sahоh'i ve zayэfэ hakkэnda soru sormak ьzere Ebы Abdillвh el-Hвkim'e murвcaat ederlerdi. "

(Hвfэz el-Abdыy[о]) юцyle dedi: Юeyh Ebы Abdillah el-Usmо 'nin ya­nэnda ьз seneye yakэn bulundum. Юeyhlerimizin tamamэ iзinde O'ndan daha takvв sahibi ve daha зok araюtэran birini gцrmedim. Bir юey O'na mьюkil/iзinden зэkэlmasэ zor gцrьndьрь zaman bana Ebы Abdillah el-Hв­kim'e mektыb yaz­mamэ emreder, cevвbэ gelince onunla hьkmeder ve sц­zьyle kesin hьkьm verirdi. Meюayэha elli sene reis kэlэndэ. (Sцzь Bitti.) Tabakatь'ю-Ювfiiyye 'de (4/158) bцyle yazэlmэюtэr.

Evet.. Zehebо, " Cerh ve ta'dоlde sцzьne itimad edilecek kimseler " me­alindeki cьzьnde (172) Hвkim'i zikretmiю ve O'nun Tirmizо gibi tesвhьl sahibi kimselerden olduрunu sцylemiюtir.

Ben (M. S. Memdыh) derim ki;

Hвkim'in tesвhulь el-Mьstedrek'teki[550] hadоsler iзin verdiрi hьkьmlere hastэr. Zоra bu eserin tamamэnэ ayэklayamadan цlьm onu yakalamэюtэr. Ni­tekim bu yerinde ma'lьm olan bir husustur. Ravh Эbnu Salвh 'э sika bulmasэ da el-Mьstedrek'in dэюэnda olup " Sьвlвtь's-Siczо "dedir. Mьtesвhil olduрu iddiassэnэ kuvvetlendiren юeylerden biri de Ali aleyhisselвm'эn fazоleti hak­kэndaki hadоsleri sahih hьkmьnь vermesi ve o hadisler yьzden юiddetle kэ­nanmasэdэr. [551] Hadоs ilmi kaideleri tatbоk edil­diрi zaman sцz O'nun sцzьdьr ve hak O'nunla beraberdir. Bunun uzunca anlatэlmasэnэn baюka bir yeri var­dэr.

O'nu el-Mьstedrek dэюэndaki hьkьmleri ise, onlar diрer tenkэdзi imamlarэn hьkьmleri gibidir. Hattв sen onu bazэ zamanlar teюeddьt gцste­rip Эbnu Kuteybe'yi yalancэlэkla suзlarken gцrьrsьn. Nitekim el-Mоzвn'da bцyle yazэlэdэr. (2/503)

Muhammed Эbnu'l-Ferec el-Ezrak'эn tercemesinde (4/4) Zehebо юцyle dedi: Hakkэnda, sэrf Huseyin el-Kerвbоsо ile arkadaю olduрu iзin Hвkim (ceh ile) konuюtu. Bu fazla bir teannьttьr. (Zehebо'nin Sцzь Bitti.)

Hвkim, nice kez Buhвrо ve Mьslim'i rвvоleri hakkэnda konuюulan hadоsi rivвyet ettikleri iзin ayэblamэюtэr. Tamam… Hвkim dedikleri gibi mьte­sвhildir; Ravh Эbnu Salвh hakkэnda " sikadэr, me'mыndur " dedi. O halde bu rвvо O'na gцre kabыl ve tevsоk derecelerinin en ьstьndedir. Bu sцzь tamamiyle geзersiz saymak, Allah'эn bize ikame etmeyi emrettiрi adaletten olmayэp aksine " O, sikadэr " dememiz adвlettir... Ювyet son de­rece katэ davranacak olursak, bu rвvо kesinlikle sadыktur (deriz).

Bu tevsоk Эbnu Hibbвn'эn tevsоkэne katэlэrsa ve sen teannьtьn (illa da dediрim olacak inadэnэn) en ьst basamaрэndaysan bu rвvоyi tevsikten ay­rэlma imkвnэn yoktur. Эbnu Hibbвn ve Hвkim'in bu tevsоkэnэ Ya'kыb Эbnu Sьfyвn el-Fesevо'nin zэmnо tevоkэ de kuvvetlendirmektedir; зьnki O, meюayэhэndandэr. Юu halde bu rвvоnin hadоsi hasen olmaktan aюaрэ dью­mez. Doрruyu en iyi bilen Allah’tэr.

Elbвnо'nin " Эbnu Hibbвn ve Hвkim'in tearuz anэndaki (baюka tenkэdзilerin sцzьyle зeliюen) sцzlerinin ise, -cerh sebebi zikredilmeyen mьbhem bir cerh bile olsa- hiзbir aрэrlэрэ (deрeri) yoktur " [552] sцzьne ge­lince…

Bilemiyorum Ya'kыb Эbnu Sьfyвn el-Fesevо, Hвkim ve юeyhi Эbnu Hibbвn hadоs talebesinden midir, yoksa hadоs imamlarэndan mэdэr veya dok­tora sahiblerinden midir? O halde bu gцrmezden gelme nedendir?... Bu tehvоl ne iзindir? Elbвnо'nin bu sцzьnde bu iki imвmэn tevsоkэnэn hepten heder edilmesi (tamamen atэlmasэ) vardэr. Bu цyle bir hьkьmdьr ki, sцz kaldэrэr ve dinlenilmeye deрdeрmez. Зьnki o gerзeрe muhвliftir ve onda цvьlemeyecek bir cьret vardэr.. Sonra зamurun suyunu daha da artэrarak " Hattв cerh, sebebi zikredilmeyen mьbhem bir cerh bile olsa " dedi.

Ben (M. S. Memdыh) derim ki; юiddeti ve hayэrsэzlэрэ iyice artэrdэn. Bu цyle bir sцze misaldir ki, biz hadоsle meюрыl olan herkesi bцyle bir heze­yan yapmaktan daha bьyьk gцrьrьz. (Ona bunu yakэюtэrmayэz) ve onun iзin (bu hezeyanэ sebebiyle) haya ederiz.[553] Kendinden yardэm istenilecek olan Allahdэr…

Geзmiю bilgilerin цzь, Ravh Эbnu Salвh " sadыk ", hadоsin isnвdэ da hasendir. Allah en iyi bilir. (M. S. Memdыh'dan nakil bitti.)

Kabirden Faydalanma Юekilleri

Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e atfedilen, “Dьnya iюlerinde юaюэrэp, hayrete dьюtьрьnьz zaman, kabir ehlinden yardэm isteyiniz!” [554] Bu sцzden daha saрlam delillerimiz varken, bu delil yerine aюaрэdaki deliller yeterli olur.

Allah dostu, evliyв olarak bilinen insanlarэn kabirlerinden “bana зo­cuk, ev, eю ver!” юeklinde istekte bulunmak, kabirlere зaput baрlamak, kurban kesmek, kabire karюэ secde etmek, elbette sakэncalэ ve yanlэюtэr. Bцyle tutumlar, insanэ юirke dьюьrьr. Yapэlmasэ gereken, Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in ve Sahabe-i Kirвm’эn yaptэрэ юekilde yapmak­tэr.

Aracэ kэlэnan kabirde yatan kiюinin, Allah’эn dilemesi olmadan hiз bir юey yapmaya gьзь olmayacaрэnэ bilmek lazэmdэr. Bu юirktir, sapэk kabirciler denilirse, buna юirk diyen kiюi farkэnda olmadan aюaрэda gцrьleceрi gibi, bu юekilde dua eden Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i ve sahabeyi юirk ile itham etmiю olur. O zaman caiz olan юekli nasэl olmalэ?

Kabirlerden Faydalanma Эki Юekilde Olur

1. Kabirdeki Peygamberimizden veya bir Allah dostunun ruhundan bi­zim iзin Allah’a duв etmesini isteyerek yardэm istemektir.

2. Diрer usulьne uygun isteme ve faydalanma юekli de юцyledir: “Allah’эm! Peygamberlerin (veya) bu mezarda yatan dostunun hatэrэna bize yardэm et!”

Geride tahrici yapэlan 4. hadiste; Enes b. Mвlik юцyle demiюtir: “Haz­reti Ali’nin annesi Fвtэma binti Esed vefat ettiрinde, kabrine defnedilirken Allah Resыlь gelir ve iзinde yan yatarak юцyle duв etmeye baюlar:

الله الذى يحيى ويميت وهو حي لا يموت اغفر لأمى فاطمة بنت أسد ولقنها حجتها ووسع عليها مدخلها بحق نبيك والأنبياء الذين من قبلي فإنك أرحم الراحمين.

Allah, yaюatan ve цldьrendir. O, цlьmsьz bir hayata sahiptir.

Annem Fвtэma binti Esed’in gьnahlarэnэ affet, ufkunu aз, Nebi’nin ve benden цnceki enbiyanэn hatэrэ iзin kabrini geniюlet, зьnkь ancak sen mer­hamet edenlerin en merhametlisisin.” [555]

Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem bile Allah’tan isterken, цl­mью peygamberleri aracэ kэlэp, onlarэn faydasэnэ umuyor. Biz peygamberden daha yьce, masum muyuz ki, baюkasэna ihtiyacэmэz olmasэn? Peygamberimiz buyuruyor ki: “Benim цlьmьm de sizin iзin faydalэdэr.” [556] Ashab-э Kirвm, bunun ne demek olduрunu bizden daha iyi bildiрi halde, gidip mьbarek kabrinden, onu aracэ kэlmэюken, ben neden yapamam ki? Ben kabirdeki kiюi­den istemiyorum. Allah’tan istiyorum. Kabirdeki benim iзin dua eder. Allah dilerse duasэnэ kabul eder, dilemezse etmez. Fakat bunlarэ Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem, Sahabe yapmэю, ben de yaparэm. Bцyle yapэla­bileceрine dair elimizde deliller vardэr.

Resыlullвh sallallahu aleyhi ve sellem’эn юu sцzьdьr:

عن بكر بن عبد الله رضى الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم:

حياتي خير لكم تحدثون ويحدث لكم، فإذا أنا مت كانت وفاتي خيرا لكم، تعرض على أعمالكم فإذا رأيت خيرا حمدت الله وإن رأيت شرا استغفرت الله لكم.

Bekr b. Abdullah radэyallahu anh’dan rivвyet edilen bir hadis-i юerifte, Resыlullah sallallahu aleyhi ve sellem юцyle buyurmuюtur:

“Benim hayatэm sizin iзin hayэrlэdэr, (benim saрlэрэmda bir takэm iюler) yaparsэnэz, size (onlarla ilgili hьkьmler ) bildirilir. Ben цldьрьmde ise vefвtэm sizin iзin hayэrlэ olur, зьnkь amelleriniz bana (kabrimde) arz edilir, hayэr gцrьrsem Allah’a hamdederim, юer gцrьrsem Allah’tan sizin iзin af dilerim” hadis-i юerifidir. [557]

Yaptэрэnэz iюler, mezardaki yakэnlarэnэza ve tanэdэklarэna gцsterilir. Эюleriniz iyi ise sevinirler, iyi deрilse ya Rabbi! Эyi iюler yapmalarэ iзin kalplerine ilham eyle, derler. [558]

ЭTЭRAZ:

Yaюayan, karюэmэzda hazэr olan ve istediрimiz юeye sahip olan bir kim­seden bile her юeyi isteyebilmek, her halьkarda caiz deрilken,

Nebi aleyhisselam ve цlmью olan salihlerden, dua edebiliyorlar diye bunu taleb etmek caiz ve meюru derken,mezardaki цlmью herhangi bir ak­rabamэzdan seslenerek bizim iзin dua etmesini isteyebilir miyiz?

Эstenebileceрinin caiz olduрu hangi delile dayanmaktadэr?!

Meleklerin bizim iзin dua ve istiрfar ettikleri, Kur’an ve sahih sьn­nette sabittir. Bizim iзin istiрfar ediyorlar diye “Ey arюэ taюэyan melekler, gьnahlarэm iзin Allah’tan affolunmamэ dileyin.” diye seslenmek de meюru mudur?

CEVAP:

Evet цlmью bir akrabamэzэn kabri baюэnda ona seslenerek bizim iзin dua etmesini isteyebiliriz. Aюaрэda geniю bir юekilde aзэklanan 5 hadisteki Sahabenin Resulullahэn kabrinden Resulullaha seslenerek ьmmeti iзin dua etmesini istemesi delilimizdir.

 

HADЭS

 

 

Kimin Hadis Ehli Kimin Hadis Zayi Eden Olduрunun Anlaюэldэрэ Hadis

1. Kabirdeki Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem’den veya bir Allah dostunun ruhundan bizim iзin Allah’a duв etmesine dair delil.

Mвlik ed-Dвr anlatэyor:

“Hazreti Цmer radэyallahu anh devrinde halk юiddetli bir kэtlэрa maruz kalmэюtэ. Derken bir adam Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in kabrine gelerek:

— Ya Resыlullah! Ьmmetin iзin yaрmur yaрmasэnэ iste! Zira onlar he­lak oldular! dedi. Bunun ьzerine rьyasэnda adama юцyle denildi: Цmer’e git, ona selвm gцtьr, halkэn suya kavuюacaрэnэ haber ver ve ona юunu sцyle:

“Senin vazifen, iyi muamelede bulunmak, dengeli ve gьzel hareket etmektir.” Adam derhal giderek durumu Hazreti Цmer’e bildirdi. Bunun ьzerine Цmer radэyallahu anh aрladэ ve sonra da:

Rabbim! Ьstesinden gelemediрim юeyler hariз, зaba sarfetmekten geri durmuyor ve elimden geleni yapэyorum!” dedi. [559]

Bu Rivвyeti Yapan Эmвmlar

Bu haberi bu юekilde,

(Bir): Buhвrо, Tвrоh’inde [560] ve bu vecihden uzun olarak,

(Эki): Эmвm Beyhakо, [561] Beyhekо yoluyla

(Ьз): Эmвm Sьbkо, [562] Ayrэca, kэsaltэlmэю olarak,

(Dцrt): Эbnь Ebо Hayseme ki bu zвt, Hвfэz, Hьccet ve sika biridir.

(Beю): Эbnь Ebi Юeybe, el- Musannef ’de[563] Ebы Sвlih Zekvвn’dan rivвyet etmiюlerdir. Эbn Asвkir (v. 571/1175) [564] tarafэndan da rivвyet edil­mektedir.

 

Hadise Zayэf Diyenlerin Gцrьюь

 

Elbвnо, hem metin hem de isnad bakэmэndan rivвyetin sahih olmadэ­рэnэ sцylemektedir. Bu hususta onun ileri sьrdьрь ьз gerekзeyi burada nakletmek ve sonunda bir deрerlendirme yapmak uygun olacaktэr:

a) Rвvо Mвlik ed-Dвr’эn zabt ve adaleti maruf deрildir; o meзhul bir rвvоdir. Эbn Ebо Hвtim,[565] senette adэ geзen Ebы Salih’in dэюэnda, ondan rivвyette bulunan bir rвvо zikretmemiюtir. Bu da onun meзhul olduрunu gцstermektedir. Ayrэca hadis ilminde otorite olan Эbn Ebо Hatim’in, onun hakkэnda bir tevsik ifвdesi nakletmemesi de bunu desteklemektedir. O halde rвvо Mвlik ed-Dвr meзhul kalmaktadэr. Hafэz Эbn Hacer’in, “Ebы Salih es-Semmвn’эn Mвlik ed-Dвr’dan sahih bir isnad ile…” tarzэndaki ifвdesi, bizim tespitimizle зeliюmez. Зьnkь biz Эbn Hacer’in sцz konusu ifвdesinin, senedin tamamэnэn sahih olduрu konusunda deрil, yalnэz Ebы Salih’e kadar olan kэsmэ hakkэnda bir aзэklama olduрunu kabul ediyoruz. Aksi halde o, isnada Ebы Salih’ten itibaren baюlamaz ve doрrudan “Mвlik ed-Dвr’dan… ve isnadэ sahihtir” derdi. Bцyle yapmakla Эbn Hacer, rвvо Mвlik’in durumu kar­юэsэnda dikkatli olunmasэ gerektiрine veya onun meзhul olduрuna iювret etmektedir.

b) Hadisin metni, юeriatta mьstehap olarak sabit olan istiska nama­zэna, hatta юu gibi вyetlerin ifвde ettiрi duв ve istiрfara aykэrэ dьюmektedir:

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّار&

⇐ Предыдущая12131415161718192021Следующая ⇒

Поделиться:

Воспользуйтесь поиском по сайту: