 |
Ноталарга коюулуучу кошумча белгилер.
|
|
|
|
Үндөрдүн созулушун узартуучу белгилер.
Негизги нота созулуштарына ноталык жазууда, үндөрдүн созулушун узартуучу белгилер колдонулат.
Аларга төмөнкүлөр кирет:
· Учурдагы нота созулушун, анын жарымына узартуучу белги чекит деп аталат,ал нотанын жанына коюлат, мисалы:
· Учурдагы нота созулушун анын жарымына жана төрттөн бир бөлүгүнөузартуучу белги эки чекит деп аталат, ал да нотанын жанына коюулат, мисалы:
· Лига, жанаша турган бийиктиги бирдей болгон ноталык созулушту бириктирип турган кайкы сызык, ошол сызыкча бириккен ноталык созулуштар кошулуп узарып саналат, мисалы:
· Фермата созулушту мезгилсиз узартуучу белги. Фермата – ортосунда чекити бар жарым тегерек.
Фермата нотанын үстүнө жана алдына коюлат, мисалы:
Нота созулуштарынын туура бөлүнүүсү:
Тапшырмаларды чыгаруу:
Динамикалык кубаттулук белгилери
Музыканын даана аткаруусунун маанилүү шарттарынын бири болуп динамикалык өзгөртүүлөр эсептелет.
Үндүн катуулугун өзгөртүү белгилерин динамикалык кубаттулук деп аталат.
Үндүн күчү болгон динамика же нюанстар, темптер өңдүү эле италия сөздөрү менен аталып жана кыскартылган тамгалар менен белгиленет.
Piano (пиано) p - акырын
Pianissimo (пианиссимо) pp - абдан акырын, эң акырын
Mezzo piano (меццо-пиано) mp - өтө акырын эмес
Forte (фортэ) f - катуу
Fortissimo (фортиссимо) ff - абдан катуу, эң катуу
Mezzo forte (меццо-фортэ) mf - өтө катуу эмес
Diminuendo (диминуэндо) - үндү акырындатып
poco a poco diminuendo (поко-а-поко диминуэндо) – акырындап азайтуу
Crescendo (крешендо) - үндү катуулатып
|
|
|
poco a poco crescendo (поко-а-поко крещендо) – акырындык менен күчөтүү
Sfozzando (сфорцандо) sf - үндү кокусунан катуулатуу
Subito piano (субито пиано) sp – үндү кокусунан акырындатуу
Музыкалык чыгарманын мазмунун, аны таасирдүү аткарууда динамикалык түстөрүнүн же нюанстарынын мааниси өтө зор.
Музыкалык аспаптарга ылайык динамикалык өзгөртүүнүн белгилери ноталык стандын астына жазылат, ал эми акценттердин белгилери ноталык стандын астына да үстүнө да жазылат. Мисалы:
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Темп (Ылдамдык)
Латын тилинен алынган “tempus” – убакыт деп которулат, ал эми музыканы аткаруудагы ылдамдык темп деп аталат. Темп чыгарманын мүнөзү менен байланыш жана ал чыгарманын башында көрсөтүлөт. Темптин белгилери көп учурда италия тилинде берилет. Музыкада темп үч негизги топко бөлүнөт: жай, орто жана тез темптер.
|
|
|
Жай темптер
| Итальялык белгилери | Айтылышы | Мааниси (мазмуну) |
| Largo | ларго | кеӊири (кенен) |
| Lento | ленто | шашпай |
| Adagio | адажио | жай баракат, тынч |
| Grave | граве | оор салмактуу |
Орто темптер
| Andante | анданте | тынч, шашпаган арыш менен |
| Andantino | андантино | андантеге караганда жандуураак |
| Moderato | модерато | орточо |
| Sostenuto | состенуто | сабырдуу, токтоо |
| Allegretto | аллегретто | аллегродон жайыраак |
| Allegro moderato | Аллегро модерато | орточо ылдам |
Тез темпттер
| Allegro | аллегро | ылдам, тез, бат |
| Vivo | виво | бат, жандуу |
| Presto | престо | абдан ылдам, тез |
| Prestissimo | престиссимо | абдан тез, эң ылдам |
Темптердин аталыштарына коюлучу кошумча сөздөр:
| molto | мольто | абдан |
| сon moto | кон мото | кыймылдуу |
| commodo | коммодо | ыӊгайлуу |
| assai | ассаи | аябай (өтө эле) |
| non troppo | нон троппо | анча эмес |
| accelerando | аччелерандо | тездетүү |
| ritenuto | ритенуто | токтотуу |
| ritardando | ритардандо | кечиктирүү |
| meno mosso | мено моссо | азыраак кыймылда |
| piu mosso | пью моссо | көбүрөөк кыймылда |
| dolce | дольче | жумшак, назик |
| energico | энерджико | кайраттуу |
| cantabile | кантабиле | жумшак, уккулуктуу |
| poco | поко | анча-мынча |
Музыкалык практикада темптин ылдамдыгын так өлчөө үчүн 1816-жылы немец композитору Н.Мельцел метроном деген приборду ойлоп чыгарган, ал “Мельцелдин метроному” деп аталып, кычкача М.М. деп белгилеген. Метроном менен музыкалык темптерди так аныктаса болот. Метроном керектүү сандагы басымды минутада санай билет. Кыймылдагы гирька (тыкылдак) менен анын туура ылдамдыгы аныкталат.
Метрономдун жардамы менен аткаруучу, чыгармадагы автордун көрсөткөн ылдамдыктын тездигин аныктап, көнүгүү учурунда өзүн көзөмөлдөй алат.
Азыркы учурда музыкалык практикада электрондук метрономдор колдонууда.
Метроном грек тилинен μέτροn — мера, nόμος — закон деп которулат ал музыкалык чыгармалардын темпин (ылдамдыгын) туура аныктоо прибору. Мельцелдин Метроном системасынын сүрөтү:
§ 14. Эки үндү жаздыруу. Фортепиано үчүн музыка жаздыруу.
|
|
|
|
|
|
