Главная | Обратная связь | Поможем написать вашу работу!

Жана жарыш (параллель) тоналдуулук (тональностор)

Аталыштары бирдей тоналдуулук деп тоникасы окшош бирок үн тизилиши ар башка болгон тоналдуулукту атайбыз. Мажордун аталышы бирдей тоналдуулугу миндук болот, ал эми минордуку мажордук тоналдуулук болот. Мисалы: до-мажордо тоникасы “до” баскычы, ал эми до-минордо дагы тоникасы “до” баскычы болот, ошондой эле ре-мажорго – ре-минор ж.б.у.с. Мисалы:

Параллель (жарыш) тональносту деп тондору ар башка бирок ачкычтык белгиси менен үндөрү бирдей богон тоналдуулугу эсептелет. Мисалы: до-мажордун параллель (жарыш) тональносту ля минор болот.

Мажордук тоналдуулук анын жарыш минор тоналдуулугу:

Соль – мажор тоналдуулугу анын жарыш тоналдуулугу ми-минор:

Жарыш (параллель) минор тональносту мажордун VI баскычынан түзүлүп жайгашкан (же болбосо мажордон төмөн көздөй кичине терция менен эсептейбиз).

Жарыш (параллель) мажор тональносту минордун III баскычынан түзүлуп жайгашкан (же болбосо минордон жогору көздөй кичине терция менен эсептейбиз).

Транспонировка (транспозиция) – мелодияны же музыкалык чыгарманы бир тоналдуулуктан башка тоналдуулукка көчүрүү.

Транспозиция вокалдык тажрыйбада кенен колдонулат.

Үндүн диапозонуна карап, вокалчылар чыгарманы өздөрүнө ылайык тоналдуулукта аткарышат.

Транспонировкалоого мүмкүн:

1. Бардык баскычты башка тоналдуулукка көчүрүү (до-мажордон Ре-мажорго);

2. Кандайдыр бир жогору же төмөн аралыкка көчүрүү (б2 жогору же төмөн);

3. Ачкычты алмаштыруу (басс ачкычын скрипка ачкычына);

Транспозициялоодо ошол аралыкка тоналдуулук такталат. М: ре-мажорду м 3 жогоруга транспозициялайбыз. Жаӊы тоналдуулугу фа-мажор болот. Ачкычы барда си ъ белгиси коюлат. Бардык ноталар фа-мажорго көчүрүлөт.

Диапозон – бул көлөм. Үндүн диапозону ошол үнгө жеткиликтүү үндөрдүн көлөмүн түшүндүрөт.

Аспаптын же үндүн көлөмү анын диапазону болуп саналат.

Үндүн диапазону ар түрлүү, хордо ал төрт топко бөлүнөт:

1. Сопрано (аялдын бийик үнү) же дискант (бийик жаш баланын үнү) диапозону:

__________________________________________

___________________________________________

__________________________________________

___________________________________________

2. Альттардын диапазону (аялдын жана жаш баланын ичке үнү) бир аз башкача:

__________________________________________

___________________________________________

__________________________________________

___________________________________________

3. Тенордун (эркектин бийик үнү) диапазону:

__________________________________________

___________________________________________

__________________________________________

___________________________________________

4. Басс диапазону (эркектин ичке үнү):

__________________________________________

___________________________________________

__________________________________________

___________________________________________

Эсепти чыгаруу:

1) Кайсыл мажор жана минор тоналдуулуктарда төмөндөгү белгилер ачкычтын жанына коюлат? 5 , 6 ,2 , 4 , 4 , 7 , 3 , 5 , 1 , 3 , 6 ,

1. Берилген тоналдуулуктарды ачкыч белгилерин коюп чыгып, алардын жарыш (кош) тоналдуулугун таап жаз: G-dur, as- moll, D-dur, es-moll, A-dur, b-moll, Es-dur, f-moll, H-dur, c-moll, Fis-dur, g-moll, Cis-dur, d-moll, Fis-dur, fis-moll, Es-dur, eis—moll, D-dur, gis-moll, F-dur, dis-moll

2. Бул тоналдуулуктардын тектештик (окшоштук) тоналдуулугун табуу:

C-dur, b-moll, D-dur, f-moll, B-dur, c-moll

Мисалдар:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Мүнөздүү аралыктар: ув2, ум7, ув5, ум4.

Мүнөздүү аралыктар гармониялык мажордо жана гармониялык минордо гана түзүлөт.

Ув 2 VI баскычтын гармониялык мажордо жана гармониялык минордо түзүлөт, ч4 уруксат берилет.

Ум 7 VII баскычтын гар. Мажордо жана гар.минордо түзүлөт, таза квинтага уруксат берилет.

Ув 5 III баскычтын гар.мажордо VIЬ баскычында, гар. минордо на III баскычта түзүлөт, б 6 уруксат берилет.

Ум 4 гар. Мажордун III баскычында, гар. Минордун VII# баскычына түзүлөт, м 3 уруксат берилет.

До мажор

ля минор

Аккорддор

Аккорд деп бир убакта үч же андан көп үндөрдүн айкалышуусу аталат.

Терция боюнча жайгашкан үч үндөн турган аккорд үч үндүүлүк аккод деп аталат.

Аккорд төмөнкү үндөн жогорку үнгө карай түзүлөт.

Үч үндүүлүк аккорддун түзүлүшүнө кирген терциялар жана анын жайгашуу тартибинен үч үндүүлүк аккордун түрү келип чыгат.

Чоӊ жана кичине терциялардан үч үндүүлүк аккордун төрт түрү пайда болот.

1. Мажордук, же чоӊ, үч үндүүлүк аккорд, ал ч.3 жана к.3 түзүлөт, четки үндөрдүн ортосунда т.5 пайда болот.

2. Минордук, же кичине, үч үндүүлүк аккорд, ал к.3 жана ч.3 түзүлөт, четки үндөрдүн ортосунда т.5 пайда болот.

3. Кеңейтилген үч үндүүлүк аккорд эки ч.3 түзүлөт, четки үндөрдүн ортосунда кең.5 пайда болот.

4. Кемитилген үч үндүүлүк аккорд эки к.3 түзүлөт, четки үндөрдүн ортосунда кем.5 пайда болот.

Мажордук жана минордук үч үндүүлүк аккорддор консананс аккорддору болуп саналат, ал эми кеңейтилген жана кемитилген үч үндүүлүк аккорддор диссонанс аккорддору болуп эсептелет.

Аккорддун үндөрү терция менен жайгашкан болсо, ал негизги аккорд болуп эсептелет.

Аккорддун ар бир үнү өзүнчө аталышка ээ. Бул аталыштар аккорддун жайгашуусунан пайда болгон аралыктардан келип чыгат.

Аккорддун негизги, же төмөнкү добушу прима деп аталат, экинчи же ортоӊкусу – терция деп, үчүнчү жана жогорку добушу- квинта деп аталат.

Үч үндүүлүк аккорддун жайгашуу тартиби төмөнкү үнү терция же квинта болуп өзгөрсө бул үч үндүүлүк аккорддун айландыруусу (кайрылуусу) болот.

Үч үндүүлүк аккорддун айлануусу (кайрылуусу)

- бул алдыӊкы үндү бир октава жогору, же бир октавага төмөн көчүрүү жазуусу.

Үч үндүүлүктүн эки айлануусу (кайрылуусу) бар:

Биринчиси: секстаккорд, приманы бир октавага жогору көчүргөндөн келип чыгат.

Экинчиси: квартсекстаккорд, приманы жана терцияны бир октавага жогору көчүрүүдө пайда болот. Секстаккорддо төмөнкү үн терция болуп калат, ал эми квартсекстаккорддо квинта болуп калат.

Негизги же төмөнкү үч үндүүлүк прима деп аталат

Экинчи жана ортоӊку – терция

Үчүнчү жана үстүӊкү – квинта

Үч үндүүлүктүн эки айлануусу (кайрылуусу) бар:

Биринчиси: секстаккорд

Экинчиси: квартсекстаккорд

Б = м3 + ч4, Б = ч4 + б3,

М = б3 + ч4, М = ч4 + м3.

Негизги баскычтардын үч үндүүлүктөрү жана алардын айлануусу төмөнкү баскычтарда түзүлөт:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Секстаккорд алты деген сан менен белгиленет, анткени бул аккордко секста мүнөздүү. Квартсекстаккорд төрт-алты сандары менен белгиленет.

Бардык үндөрдөн мажордук жана минордук үч үндүүлүктү түзүш үчүн төмөнкүлөрдү билиш керек:

1. Аккорддун жанаша жайгашкан үндөрүнүн арасында кандай аралыктар пайда болот.

2. Секстаккорддожогорку үн прима болуп эсептелет, квартсекстаккорддо ортоӊку үн.

Мажордук жана минордук үч үндүүлүктөрдүн аралык түзүлүшү:

Мажордук секстаккорд м.3 + ч.4;

Минордук секстаккорд б.3 + ч.4;

Мажордук квартсекстаккорд ч.4 + б.3;

Минордук квартсекстаккорд ч.4 + м.3.

Мажордо жана минордо негизги үч үндүүлүктөр.

Негизги үч үндүүлүктөрдүн биригиши

Мажор жана минордун бардык баскычтарында үч үндүүлүктү түзсө болот. Табигый мажордун баскычына түзүү менен биз үчөө теӊ мажордук экенин көрөбүз: I, IV и V баскычтары. Ар бири өз алдынча аталышка ээ.

I б. тоникалык деп аталат –T,

IV б. – субдоминанттык – S,

V б. – доминанттык - D.

Бул үч үндүүлүктөр мажордук болгондуктан, көбүнчө мажордук үн айкалышына мүнөздүү жана негизги үч үндүүлүк деп аталат.

Ал эми минордук үч үндүүлүк мажорго карама – каршы, анын негизи болуп минордук үч үндүүлүк саналат.

Негизги үч үндүүлүктүн мажор жана минордун гармоникалык көрсөткүчтөрүндө табигый көрсөткүчтөрдө түзүлүшү менен айрымаланат.

Мажордо VI баскычтын төмөндөшү минордук субдоминанттык үч үндүүлүктү жаратат, ал эми минордо VII баскычтын жогорулашы мажордук доминанттык үч үндүүлүктү жаратат.

Негизги үч үндүүлүктөр үн айкалыштын гармониялык негизи болуп саналатжана музыкада кеӊири колдонулат.

Аккорддордун биригиши деп алардын үндөрдүн жай кыймылындгы ырааты аталат.

Бир нече аккорддонрдон куралган ырааттуулук, гармоникалык айлануу деп аталат.

Мажор жана минордун кошумча үч үндүүлүктөрү

Табигый жана гармоникалык мажордун жана минордун баскычындагы үч үндүүлүк.

II, III, VI жана VII баскычтарынын үч үндүүлүгү кошумча деп аталат. Негизги үч үндүүлүк менен салыштырмалуу алар үн айкалышында экинчи даражадагы белгилер бар.

Табигый мажордо кошумча болуп үч минордук жана бир төмөндөтүлгөн (VII баскычка) саналат.

Табигый минордо кошумча болуп үч мажордук жана бир төмөндөтүлгөн (II баскычка) саналат.

Гармоникалык мажордо: бир минордук III баскычта, эки төмөндөтүлгөн II жана VII баскычтарында жана бир VI баскычтагы жогорулатылган.

Гармониялык минордо: бир мажордук VI баскычта, эки төмөндөтүлгөн II жана VII баскычтарда жана III баскычка жогорулатылган.

Мисалдар: C-dur табигый

Мажордук үч үндүүлүктөр Минордук үч үндүүлүктөр төмөн. үч үндүүлүктөр

Ошентип, үч үндүүлүктүн жалпы саны:

1. Табигый мажордо жана минордо – 3 мажордук, 3 минордук жана бир төмөндөтүлгөн үч үндүүлүк.

2. Гармониялык мажордо жана минордо – 2 мажордук, 2 минордук, 2 төмөндөтүлгөн жана бир жогорулатылган үч үндүүлүк.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 6 7 8 91011 Следующая ⇒

Воспользуйтесь поиском по сайту: