Главная | Обратная связь | Поможем написать вашу работу!

Темп (ылдамдык), метр (ченем) жана ритмдин (ыргактын) музыкадагы мааниси

Ылдамдыктын (темптин), ченемдин (метрдин) жана ыргактын (ритмдин) музыкалык чыгармачылык чөйрөсүндө мааниси өтө чоң, анткени алар музыканын мүнөзүн, кыймылын, уюшулушун аныктайт.

Мисалы: музыканын түрдүү ыргактык (ритмикалык) жана ченемдик (метрдик) жактарын карап көрсөк, аларгамузыка жанрларынын: марш, мазурка,полька, вальс ж.б.кирет.

а) вальстын ритмикасы:

б) мазурканын ритмикасы:

в) польканын ритмикасы:

г) марштын ритмикасы:

Музыкада ылдамдыктын (темптин) орду өтө чоң, туура эмес алынган музыкалык ылдамдык темп, музыкалык чыгарманын маанисин өзгөртөт.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Мисалдарды чыгаруу:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Төртүнчү бап.

Аралык (Интервал)

Музыкада эки үндүн же добуштун бир учурда же бири-бирине улай алынышы аралык (интервал) деп аталат.

Латын тилинен алынган “intervalum” – аралык деп которулат, музыкада – бул эки добуштун аралыгы. Андыктан ал музыкалык аралык деп эсептелинет.

Бири-бирине улай алынган эки үндүн аралыгын обондуу (мелодиялык) интервал, ал эми бир учурда чогуу алынган эки үндүн аралыгын гармониялык интервал деп аталат.

Интервалдын төмөнкү үнү негизи, ал эми жогорку үнү интервалдын жогорку баскычы деп аталат. Интервалдар жогору жана төмөн көздөй обондук кыймылды пайда кылат.

Обондуу интервалдардын “до” добушунан түзүлүшү:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Гармониялык интервалдын “до” добушунан түшүлүшү:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Гармониялык интервалдар жана жогору түзүлгөн обондуу интервалдардын саналышы негизги үндөн жогору карай, ал эми жогорудан төмөн карай кеткен обондуу интервалдар ылдыйлап окулат жана ырдалат.

§ 25. Жөнөкөй аралыктар (интервалдар).

Интервалдардын саны жана сапаты.

Диатоникалык интервалдар.

Октаванын чегинде түзүлгөн интервалдар (аралыктар) жөнөкөй интервалдар деп аталат. Бардыгы сегиз жөнөкөй интервалдар (аралыктар) бар. Интервалдардын (аралыктардын) аталыштары аларды курчаган баскычтарынын санынан аталып, латын тилинде үн ирээттик сан атооч түрүндө колдонулат. Бул сан ирээти үндүн аралыктарынын эсеби боюнча канчанчы экенин белгилеп, аталыштарын кыскартуу максатында сандык белгилер менен колдонулат.

Прима - 1, биринчи (эки үндүн бир баскычта аткарылышы)

Секунда - 2, экинчи

Терция - 3, үчүнчү

Кварта - 4, төртүнчү

Квинта - 5, бешинчи

Секста - 6, алтынчы

Септима - 7, жетинчи

Октава - 8, сегизинчи

Интервалдардын октава ичинде жогору жана төмөн көздөй түзүлүшү:

Обондуу интервалдардын жазылышына мисал келтиребиз:

§ 26. Интервалдардын сан жана сапаттык көлөмү

Ар бир интервал (аралык) эки көлөм менен аныкталат: саны жана сапаты менен.

Интервалдын сандык көлөмү – үнаралыгындагы баскычтык санын көрсөтөт.

Интервалдын сапаты – үн аралыгындагы канча тон жана жарым тондорунун көлөмүн аныктайт.

Интервалдын сапаттуу көлөмү тектеш (бир түрдүү) үндөрдүн айырмасын аныктайт жана төмөнкү сөздөр менен белгиленет: кичине, чоӊ, таза, кеңейтилген жана кемитилген деп.

Үн ирээтинин негизги баскычтар ортосунда (октаванын ичинде) төмөнкү аралыктар пайда болот:

№	Кыскар-тылган белгиси	Аталышы	Тондук саны	Баскыч-тардын саны
1.	т.1	Таза прималар	0 т.
2.	к.2.	Кичине секундалар	т.
3.	ч.2	Чоӊ секундалар	1 т.
4.	к.3.	Кичине терциялар	1 т.
5.	ч.3.	Чоӊ терциялар	2 т
6.	т.4	Таза кварталар	2 т
7.	көң.4	Кеңейтилген кварта	3 т.
8.	кем. 5	Кемитилген квинта	3 т
9.	т.5	Таза квинталар	3 т.
10.	к.6.	Кичине сексталар	4 т.
11.	ч.6.	Чоӊ сексталар	4 т
12.	к.7.	Кичине септималар	5 т.
13.	ч.7.	Чоӊ септималар	5 т.
14.	т.8	Таза октавалар	6 т.

Негизги интервалдардын таблицасы жана түзүлүшү:

Интервалдардын аталышы	Сапаттык көлөмү	Сандык көлөмү	Түзүлүшү
Таза прима	0 тон (бир нотанын эки жолу кайталанышы)	1 баскыч
Кичине секунда	1/2 тон (жарым тон)	2 баскыч
Чоң секунда	1 тон	2 баскыч
Кичине терция	1.5 тон	3 баскыч
Чоң терция	2 тон	3 баскыч
Таза кварта	2.5 тон	4 баскыч
Кеңейтилген кварта	3 тон	4 баскыч
Кемитилген квинта	3 тон	5 баскыч
Таза квинта	3.5 тон	5 баскыч
Кичине секста	4 тон	6 баскыч
Чоң секста	4.5 тон	6 баскыч
Кичине септима	5 тонов	7 баскыч
Чоң септима	5.5 тон	7 баскыч
Таза октава	6 тон	8 баскыч

Берилген интервалдардын бардыгы (нукура) натуралдык мажордогу жана минордогу баскычтардын ортосунда түзүлгөндүктөн аларды диатоникалык интервалдар же негизги интервалдар деп атайбыз.

Диатоникалык интервалдар жогору жана төмөн карай, болгон негизги же туунду баскычтардан түзүлүшү мүмкүн.

Интервалдардын түзүлүшүнө мисалдарды келтиребиз:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1. Берилген ноталардан болгон жөнөкөй интервалдарды жогору көздөй түзүү: ре, ми, фа, соль, ля, си.

2. Берилген ноталардан болгон жөнөкөй интервалдарды жогору көздөй түзүү: до ,ре , ми , фа , соль , ля ,си .

3. Берилген ноталардан болгон жөнөкөй интервалдарды жогору көздөй түзүү: до ,ре , ми, фа , соль , ля ,си .

4. Төмөнкү берилген нотадагы интервалдарды жогору жана төмөн көздөй түзүп көр:

5. Төмөнкү жазылган интервалдарды таап, фортепианодо ойноп көр:

Берилген интервалдардын санын жана сапатын эсептеп чыгуу:

а) ; ; .

б) ; ;

в) ; ; .

§ 27. Кеңейтилген жана кемтилген интервалдар

(Увеличенные и уменьшенные интервалы)

Интервалдардын энгармоникалык теӊдештиги.

Хроматикалык интервалдар.

Ар бир диатоникалык интервалдардын бир баскычында хроматикалык жарым тон аркылуу жогорулоо жана төмөндөөсүнүн жардамы менен аларды кемитүүгө жана кеңейтүүгө болот. Бул учурда кеңейтилген интервалдар таза жана чоң интервалдардан, ал эми кемиттилген интервалдар таза жана кичине интервалдардын түзүлүшүнөн келип чыгат. Эске салып коюш керек таза приманы кемитүүгө болбойт.

Мындай жол менен түзүлгөн интервалдарды хроматикалык интервалдар деп атайбыз.

Диатоникалык интервалдарга кирген кеңейтилген кварта менен кемитилген квинтаны (тритон, үч тондук) хроматикалык интервалдарга аралаштырууга болбойт.

Кеңейтилген интервалдарга мисал келтиребиз:

1. Жогорку баскычты жогорулатуу:

2. Төмөнкү баскычты төмөндөтүү:

Кемитилген интервалдарга мисалдар:

1. Жогорку баскычты төмөндөтүү:

2. Негизги баскычты жогорулатуу:

Ар башка көлөмдүү чоӊдуктагы, бирок аткарылышы бирдей, үндөрү окшош аралыктар энгармоникалык теӊдеш интервалдар (аралыктар) деп аталат. Мисал келтиребиз:

Көнүгүүлөрдү чыгаруу:

а) берилген үндөрдөн жогору жана төмөн көздөй кеңейтилген жана кемитилген интервалдарды (аралыктарды) чыгаруу: ля, ми, до , ля , ре, фа си , соль, до, фа, соль ,си.

б) жазылган үндөрдөн жогору жана төмөн көздөй интервалдарды түзүп чыгуу:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Интервалдардын айлануусу

(Обращение интервалов)

Интервалдардын айлануусу деп – аралыктагы негизги үндүн октавага жогорулашы же жогорку үндүн октавага төмөн которулушун айтабыз.

Интервалдардын айлануусу эки жол менен жүргүзүлөт:

1. Интервалдын негизги (төмөнкү) үнүн октавага жогору көтөрүп жайгаштыруу;

2. Интервалдын жогорку үнүн октавага төмөн түшүрүп жайгаштыруу. Мисалы:

Интервалдардын айлануусунун жыйынтыгында жаңы интервалдар келип чыгат. Көрүп тургандай эреже боюнча чоң интервалдар - кичине интервалдарга, кичине интервалдар – чоң интервалдарга, кеңейтилген интервалдар – кемитилген интервалдарга жана кемитилген интервалдар – кеңейтилген интервалдардын түзүлүшүн пайда кылат. (Эске салып коюш керек, эреже боюнча кеңейтилген октаванын айлануусу болбойт).

Интервалдардын айлануусу:

Прима 1 (т.1) Октава 8 (т.8)

Секунда 2 (к.2, ч.2) Септима 7 (к.7, ч.7)

Терция 3 (к.3, ч.3) Секста 6 (к.6, ч.6)

Кварта 4 (т.4) Квинта 5 (т.5)

Мисалдарды чыгаруу:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 9 10 Следующая ⇒

Воспользуйтесь поиском по сайту: