 |
Эпидемиологиясы. Клиникалық көріністері. Сатысы. Диагностикасы
|
|
|
|
Эпидемиологиясы
ЭОП Грейвс ауруымен сырқ аттанғ ан науқ астардың 50–75%-да дамиды. Тү рлі дә режедегі ЭОП жә не ретробульбарлы тіндердегі минимальды ө згерістерді анық тайтын арнайы ә дістердің кө мегімен (МРТ) ГА кө рініс берген науқ астардың барлығ ында дерлік дамуы мү мкін. Кей мә ліметтер бойынша ЭОП дамығ ан жаң а жағ дайлар жиілігі жылына ә йелдер ү шін 100 000 халық қ а 16 жағ дай, ал ер адамдар ү шін 2, 9: 100 000.
3. 16 сурет. Эндокринді офтальмопатиямен (а, б, в) сырқ аттанғ ан науқ астар
Клиникалық кө ріністері
ЭОП кезінде бірнеше симптомдар топтамасы кө рініс беруі мү мкін. Тиреотоксикоздың кө здік симптомдары тө мендегі 3. 7 кестеде кө рсетілген жә не ол ЭОП-ның кө ріністері болып табылмайтынын айта кеткен жө н, бұ л симптомдар кез келген генезді тиреотоксикозда дамиды. Олардың патогенезі кө з алмасының вегетативті иннервациясының бұ зылуымен байланысты. Бұ л симтомдарғ а бұ рын Қ Б қ ызметін тура бағ алауда гормональды зерттеу жү ргізу қ иындық тар тудырғ анда маң ыздылық қ а ие болғ ан. Уақ ыт ө те, кө птеген кө здік симптомдардың, мысалы кө з жұ мғ анда дамитын қ абақ тың треморы тиреотоксикоз дамымағ ан сау адамдарда да кездесетіні анық талды.
3. 7 кесте. Тиреотоксикоздың кө здік симптомдары
| Симптомдар | Кө ріністері |
| Грефе | Тө мен қ арағ анда нұ рлы қ абық тың жоғ арғ ы қ абақ тан қ алың қ ырауы. |
| Дальримпль | Кө з саң ылауының кең ашылуы |
| Штельваг | Сирек кө зді қ ағ у. |
| Мебиус | Жақ ын қ ашық тық та кө зқ арасты бекіте алмау (конвергенция ә лсіздігі). |
| Кохер | Кө зқ арасты тез ауыстырғ ада дамитын жоғ арғ ы қ абақ тың ретракциясы. |
|
|
|
3. 8 кесте. Эндокринді офтальмопатияның жіктемесі NOSPECS
|
Сатысы | Клиникалық кө ріністері | |
|
0 (N) | Офтальмопатияның дамымауы | |
| 1 (O) | А В С | Жоғ арғ ы қ абақ тың ретракциясы: -болмашы айқ ындылық та -орташа айқ ындылық та -ө те айқ ын |
| 2 (S) | А В С | Кө з шарасының жұ мсақ тіндерінің ө згерісі (ісінуі, конъюнктива инъекциясы): -болмашы айқ ындылық та -орташа айқ ындылық та -ө те айқ ын |
| 3 (P) | А В С | Экзофтальм (кө з алмасының кө з шарасынан шығ ып тұ руы): -болмашы айқ ындылық та (қ алыптыдан 3-4 мм артық ) -орташа айқ ындылық та (қ алыптыдан 5-7 мм артық ) -ө те айқ ын (8 мм-ден артық ) |
| 4 (E) | А В С | Кө з бұ лшық еттерінің зақ ымдалуы: -кө з алмасы қ озғ алысының шектелуінсіз диплопия - кө з алмасы қ озғ алысының шектелуі -фиксацияланғ ан кө з алмасы (біреуі немесе екеуіде) |
| 5 (C) | А В С | Қ асаң қ абық тың зақ ымдалуы: -қ ұ рғ ақ тық -жаралану -лайлану, некроз, перфорация |
| 6 (S) | Кө з жү йкесінің зақ ымдалуы: -болмашы айқ ындалғ ан (кө ру ө ткірлігі 1, 0–0, 3) -орташа айқ ындалғ ан (кө ру ө ткірлігі 0, 3–0, 1) -ө те айқ ындалғ ан (кө ру ө ткірлігі 0, 1) | |
ЭОП-ғ а екі симптомдар топтамасы тә н: біріншісі- орбитаның жұ мсақ тіндерінің ө згерісімен байланысты, екіншісі- кө зқ озғ алтқ ыш бұ лшық еттердің ө згерістерімен байланысты. Ретробульбарлы жә не жартылай периорбитальды тіндердің ө згерісі нә тижесінде жоғ арғ ы қ абақ тың ретракциясының кейін дамуымен сипатталатын экзофтальм кө рініс береді (3. 16 сурет). ЭОП –ның алғ ашқ ы симптомдарына кө зге «қ ұ м тү скендей» сезім, кө зден жас ағ у жә не жарық тан қ орқ у жатады.
|
|
|
3. 17 сурет. УДЗ мә ліметтері бойынша эндокринді офтальмопатия кезінде дамығ ан кө зқ озғ алтқ ыш бұ лшық еттерінің жуандауы
Басты бұ лшық еттік симптомдарғ а жоғ арығ а немесе жанына қ арағ анда дамитын диплопия, бір жақ қ а кө з жанарын ауыстыра алмау, ауыр жағ дайларда-қ итарлық жатады. Офтальмопатия ауырлығ ын NOSPECS Халық аралық жіктемесі бойынша жіктейміз (3. 8 кесте). Жиі жағ дайда ЭОП емдік шараларды қ ажет етпейтін жең іл дә режеде ө теді, ал кө рудің бұ зылуына қ ауіп тө ндіретін ауыр дә режедегі ЭОП 1–1, 5 % жағ дайда ғ ана кездеседі.
Диагностикасы
Басты, бірақ абсолютті емес маң ыздылық қ а бірге дамитын ГА, сирек жағ дайда аутоиммунды тиреоидит ие болады. Бұ л жағ дайда науқ аста екі жақ ты ү рдістің дамуы диагнозды толығ ымен растайды. Сирек орындалатын орбиталар УДЗ-сі кө зқ озғ алтқ ыш жү йкелерінің жуандағ анын кө рсетеді (3. 17 сурет).
Бұ л зерттеу ә дісі клиникалық айқ ын емес ЭОП-ны белсенді тү рде диагностикалау мақ сатында жү ргізіледі, себебі ол тиреотоксикозбен дамитын бірқ атар сырқ аттардан ажырату барысында ГА диагнозын дә лелдеуге мү мкіндік береді. Бұ л мақ сатта аса қ ымбат, бірақ ә лдекайда ақ паратты зерттеу МРТ жү гізуге болады. МРТ жү ргізуге басты кө рсеткіш болып науқ аста біржақ ты экзофтальмді анық тау табылады (ә сіресе, басқ а кө з симптомдары мен қ абынулық ө згерістер дамымағ анда). Сонымен қ атар, МРТ ретробульбарлы ісікті жоқ қ а шығ ару мақ сатында орындалады. ЭОП диагностикасындағ ы емді тағ айындау жө ніндегі маң ызды сұ рақ тардың бірін шешу ү шін ЭОП белсенділігін анық тау қ ажет. Осы мақ сатта клиникалық кө ріністер мен анамнез мә ліметтері (динамикадағ ы қ арау) маң ызды. Оларды тө менде кө рсетілген 3. 9 кестедегі ЭОП клиникалық белсенділігі шкаласында қ осып, топтастырады.
|
|
|
3. 9 кесте. ЭОП-ның клиникалық белсенділігінің шкаласы
| 1. Спонтанды ретробульбарлы ауырсыну (соң ғ ы 4 апта бойы кө здің артында дамитын қ ысқ андай ауыру сезімі) 2. Кө зді қ озғ алтқ анда дамитын ауыру сезімі (соң ғ ы 4 апта бойы жоғ арығ а, жанына жә не тө мен қ арауғ а ә рекет еткенде) 3. Қ абақ тың қ ызаруы (эритема) 4. Қ абақ тың ісінуі 5. Конъюнктива инъекциясы (аз дегенде бір квадрантты қ амтитын конъюнктиваның диффузды қ ызаруы) 6. Хемоз 7. Карункул ісінуі |
| · 1 балл 1 белгіге сә йкес келеді · Жалпы балл 0зден (белсенділік жоқ ) 7-ге дейін (айқ ын) ауытқ иды. · ЭОП 4 баллдан жоғ ары болғ анда белсенді болып есептелінеді. |
|
|
|
