Диагностикасы. Салыстырмалы диагностикасы

Диагностикасы

Гипотиреоз диагностикасы, яғ ни Қ Б қ ызметінің тө мендеуін дә лелдеу ө те қ арапайым. Диагностикасы ТТГ жә не Т4 мө лшерін анық тауғ а негізделеді, бұ л кезде ТТГ мө лшерінің шектелген жоғ арылауы субклиникалық гипотиреозды білдіреді, ал ТТГ жоғ арылап, қ атар Т4 гормонының тө мендегені — айқ ын немесе манифесті гипотиреозды кө рсетеді. Аталғ ан зерттеуге кө рсеткіштерді анық тау ү лкен мә селе болып табылады, себебі гипотиреоз клиникалық кө рінісінің бейспецификалығ ы, яғ ни «айқ ын симптомдардың » ө зі гормональды зерттеулерде расталмайды. Мұ нымен қ атар, ТТГ дең гейінің жоғ арылап, Т4 мө лшерінің тө мендеуімен сипатталатын гипотиреоз кейде симптомсыз ө туі мү мкін.

Субклиникалық гипотиреоз кө п жағ дайда симптомсыз ағ ымда ө теді, сондық тан оны анық тау қ иындық тар тудырады. Осығ ан орай, Қ Б қ ызметін анық тап, гипотиреозды даигностикалау мақ сатында жү ргізілетін, кө птеген нұ сқ аулық тар ұ сынатын скрининг тестін жү ргізу жө нінде ө зекті мә селе жатыр. Гипотиреоздың дамуына ә келетін мү мкін болатын қ ауіп факторлары, Қ Б қ ызметін бағ алау кө рсеткіштері тө мендегі 3. 13 кестеде кө рсетілген.

3. 13 кесте. Гипотиреоздың дамуына ә келетін қ ауіп топтары

Салыстырмалы диагностикасы

Егер гипотиреоздың бейспецификалығ ы мен симптомдарының болмауы жө ніндегі мә селені гормональды зерттеу арқ ылы (ТТГ дең гейін анық тау) шешетін болсақ, гипотиреозды шақ ыратын аурулардың салыстырмалы диагностикасы жө ніндегі ө зекті сұ рақ тар туындайды. Гипотиреоздың себебі ятрогенді гипотиреоз кезінде айдан анық (оперативті араласулар, ¹³¹I-пен терапия). Спонтанды (ө з бетінше) дамығ ан гипотиреоздың аутоиммунды тиреоидиттің қ андай тү рінің ә серінен туындағ анын анық тау ө те маң ызды (3. 7. 1 бө лімді қ араң ыз). Мысалы, АИТ-тің созылмалы тү рінің нә тижесінде дамығ ан гипотиреоз қ айтымсыз жә не науқ ас ө мір бойы орынбасушы терапияны қ абылдау қ ажет, ал деструктивті тиреоидиттердің фазасы болып табылатын (босанудан кейінгі, ауырсынусыз, цитокининдуцирлеуші) гипотиреоз нә тижесінде Қ Б қ ызметі қ айта қ алпына келеді.

Біріншілік жә не екіншілік гипотиреоздың ажырату диагностикасы ешқ андай қ иындық тудырмайды, себебі екіншілік гипотиреоз ешқ ашан шектелген болмайды, ол басқ а эндокринді бездердің екіншілік жетіспеушілігімен бірге дамиды (гипокортицизм, гипогонадизм). Сонымен қ атар, этиологиялық тү рткілері де айқ ын (гипофиз макроаденомасы, гипоталамус-гипофизарлы аймақ қ а орындалғ ан операциялар немесе сә улелену). Бірқ атар жағ дайларда екіншілік гипотиреоз ТТГ-ның тө мендеуімен емес, қ алыпты мө лшерде болуымен сипатталады, ал кей жағ дайларда бірқ атар зерттеулер нә тижелерінен кейін Т4 тө мендеп, ТТГ мө лшері қ алыпты екені анық талса, екіншілік гипотиреозды жоқ қ а шығ ару қ ажет.

Емі

Манифесті гипотиреоз (ТТГ↑, Т4↓ ) басқ а тү рткілерге тә уелсіз (жас шамасы, ілеспелі патология) левотироксинмен (L-T4) орынбасушы терапияғ а абсолютті кө рсеткіш болып табылады. Тек емдік шараның басталу варианты ғ ана ерекшеленуі мү мкін (бастапқ ы мө лшер мен оны жоғ арылату жылдамдығ ы). Субклиникалық гипотиреозды (ТТГ↑, Т4 —қ алыпты дең гейде) емдеудің мақ сатқ а лайық ты екені жө ніндегі мә селе даулы болып қ ала бермек. Субклиникалық гипотиреоз кезінде орынбасушы терапияны жү ргізуге басты кө рсеткіш жү ктілік пен жақ ын болашақ та жү ктілікті жоспарлау болып табылады.

Ілеспелі патологиясы жоқ жас науқ астарда L-T4 дене массасына сай толық орынбасушы мө лшерде тағ айындай беруге болады (дене массасына 1, 6 мкг/кг). Ә йелдер ү шін L-T4 мө лшері тә улігіне орташа 100 мкг, ер адамдар ү шін — 150 мкг. Дә рілік зат таң ертең ашқ арынғ а таң ғ ы асқ а 30 минут бұ рын тә улігіне бір рет қ абылданады. Гипотиреоздың компенсация сапалығ ын анық таудың бақ ылау параметрі ТТГ дең гейі болып табылады. Егер ол алғ ашында жоғ арылағ ан болса, қ алыпты мө лшерге 4–6 ай бойында келеді (алғ ашқ ы бақ ылаулық зерттеу 2–3 айдан кейін орындалады). Гипотиреоз компенсациясына қ ол жеткізгеннен кейін (ТТГ дең гейінің қ алыпты болуы), бұ л параметр жыл сайын бағ аланады.

Компенсирленген гипотиреоз жү ктілікті жоспарлауғ а қ арсы кө рсеткіш болып табылмайды (жү ктілік орнағ аннан кейін L-T4 мө лшерін 2, 3 мкг/кг дене салмағ ына мө лшерімен жоғ арылату қ ажет).

Екіншілік гипотиреоздың орынбасушы терапиясының қ ағ идалары ө те ұ қ сас, себебі оның компенсациясының сапасы Т4 мө лшерінің ө згерісімен бағ аланады. Гипотиреоидты команы емдеу тиреоиды гормондарды, глюкокортикоидтарды тағ айындау, гемодинамикалық жә не электролитті бұ зылыстарды тү зету секілді интенсивті шараларды қ ажет етеді.