 |
Диагностикасы. Салыстырмалы диагностикасы. Болжамы. 3.7. ТИРЕОИДИТТЕР. 3.7.1. Аутоиммунды тиреоидит. 3.7.1.1. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит
|
|
|
|
Диагностикасы
Туа біткен гипотиреоз диагностикасының негізінде неонатальды скрининг жатыр. Скрининг бағ асы мен кеш анық талғ ан туа біткен гипотиреозбен мү гедек-баланың еміне кеткен қ аражат екеуінің қ атынасы 1: 7 — 1: 11 тең. Скринигтің кө пшілік қ абылдағ ан ә дісі ерте неонатальды кезең де жә не қ алыпты жағ дайда ТТГ дең гейі жоғ ары болуына байланысты жаң а туылғ ан нә ресте ө мірінің 4–5 кү нінде ТТГ дең гейі тө мендей бастағ ан уақ ытта, ө кшеден алынғ ан қ ан тамшысын фильтрленген қ ағ азда кептіріп анық тайды (3. 21 сурет).
Бұ дан ерте кезең дерде скринингті жү ргізу теріс-оң нә тижелердің артуына ә келеді. Егер неонатальды скрининг нә тижесі бойынша ТТГ дең гейі 100 мЕд/л-ден жоғ ары болса, туа біткен гипотиреоз диагнозы еш кү мә н тудырмайды жә не нә рестеге міндетте тү рде дереу L-T4 орынбасушы терапия тағ айындалады. Егер ТТГ дең гейі 20–50 мЕд/л болса, қ айта қ ұ рғ ақ қ ан тамшысында дең гейі анық талады, оның нә тижесі 20 мЕд/л мө лшерден қ айта асатын болса, қ ан сарысуында ТТГ мен бос Т4 анық талады.
Туа біткен гипотиреоздың этиологиясын анық тау жедел тү рде орынбасушы терапияны жү ргізудің мақ саты болып табылмайды, орынбасушы терапия нә ресте интеллектісінің даму дең гейін сақ тап қ алуғ а мү мкіндік береді.
3. 20 сурет. Туа біткен гипотиреозбен сырқ аттанғ ан сә би (3 жас 4 айлық қ ыз бала)
Салыстырмалы диагностикасы
Туа біткен гипотиреозды транзиторлы гипертиротропинемиядан ажырата білу қ ажет, бұ л кезде туа біткен гипотиреозғ а неонатальды скрининг жү ргізу барысында ө ткінші ТТГ мө лшерінің жоғ арылауы анық талады. Мұ нымен қ атар, Т4 гормонының транзиторлы мө лшерінің тө мендеуі орын алса, транзиторлы гипотиреоз жө нінде ой тү юге болады. Транзиторлы гипотиреоз себептері: йод тапшылығ ы, ұ рық тың жетілмеуі, туылғ анда дене салмағ ының аз болуы, қ ұ рсақ ішілік гипотрофия, қ ұ рсақ ішілік инфекциялар, жү ктілік кезінде анасының тиреостатиктерді қ абылдауы, анасындағ ы Қ Б-дің аутоиммунды аурулары. Жиі дамитын жә не жақ сы зерттелген транзиторлы гипотиреоздың себептерінің бірі- йод тапшылығ ы (3. 9 бө лімді қ араң ыз). Йод тапшылығ ы ауырлағ ан сайын скрининг нә тижесі бойынша транзиторлы гипертиротропинемия дамығ ан балалардың саны да жоғ арылауда. Салыстырмалы диагностикасы жоғ арыда кө рсетілген алгоритм бойынша іске асады (3. 21 сурет).
|
|
|
Емі
Орынбасушы терапияның мақ саты қ анда тезірек Т4 мө лшерін қ алыптастырып, Т4 жә не ТТГ дең гейлерін қ алыпты мө лшерде болуын қ амтамасыз ететін L-T4 мө лшерлемесін таң дау болып табылады. L-T4 бастапқ ы тағ айындалатын мө лшері тә улігіне дене салмағ ына 10–15 мкг. Кейін L-T4 адекватты мө лшерін таң дау мақ сатында ү немі бақ ылау зерттеулерін жү ргізу қ ажет.
Болжамы
Сырқ аттың болжамы ең алдымен L-T4 орынбасушы терапияның басталуына тә уелді. Орынбасушы терапия нә ресте ө мірінің бірінші-екінші апталарында басталса, психикалық жә не физикалық дамудың тежелуінің алдын алуғ а ә бден болады. Емді дер кезінде бастамаса олигофренияның тү рлі дә режесінен кретинизмге дейін асқ ынулар кө рініс береді.
|
|
|
3. 7. ТИРЕОИДИТТЕР
«Тиреоидит» термині Қ Б қ абынуымен ө тетін гетерогенді аурулар тобын біріктіреді. Ең жиі кездесетіндері аутоиммунды тиреоидиттің ә ртү рлі варианттары.
3. 7. 1. Аутоиммунды тиреоидит
Аутоиммунды тиреоидит(АИТ) – патогенезінің негізінде Қ Б фолликулалары мен фолликулярлық жасушаларының тү рлі дә режедегі деструкциясымен кө рінетін, этиологиясы аутоиммунды Қ Б қ абынуымен ө тетін гетерогенді аурулар тобы.
3. 7. 1. 1. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит
Созылмалы аутоиммунды тиреоидит (Хашимото тиреоидиті, лимфоцитарлы тиреоидит) – созылмалы ү демелі лимфоидты инфильтрация нә тижесінде Қ Б ұ лпасы деструкцияланып, салдары біріншілік гипотиреозбен аяқ талатын, генезі аутоиммунды Қ Б-дің созылмалы қ абынулық ауруы (3. 16 кесте). Алғ аш рет осы ауруды 1912 жылы жапон хирургі H. Hashimoto суреттеген. Ол лимфоидты инфильтрацияланғ ан (лимфоматозды жемсау) Қ Б ү лкеюімен ө тетін бірнеше жағ дайларды бақ ылағ ан болатын, сондық тан Хашимото тиреоидиті термині АИТ-тың гипертрофиялық тү рін білдіреді, дегенмен ол жиі жалпы созылмалы АИТ ретінде таралғ ан.
Этиологиясы
Ауру генетикалық иммундық бақ ылаудың іштен болатын ақ ауына байланысты Т-лимфоциттерді ө з тироциттеріне қ арсы итермелеп, олардың бұ зылуына ә келеді. Гистологиялық лимфоцитарлы жә не плазмоцитарлы инфильтрация, тиреоциттердің онкоцитарлы трансформациясы (Гюртле-Ашкенази жасушаларының тү зілуі), фолликулалардың бү лінуі анық талады. АИТ-тың бір отбасы мү шелерінде кездесуі жиілеуде. Науқ астарда ө те жиі HLA-DR3, DR5, B8 гаплотиптері анық талады. 50% жағ дайда АИТ-пен ауыратын науқ астардың туыстарында Қ Б қ арсыденелер анық талады. Кейде бір науқ аста немесе бір отбасы мү шелерінде АИТ пернициозды анемия, аутоиммунды біріншілік гипокортицизм, созылмалы аутоиммунды гепатит, қ антты диабеттің 1 типі, витилиго, ревматоидты артрит сияқ ты басқ а да аутоиммундық аурулармен тіркесіп ө теді.
|
|
|
3. 16 кесте. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит
| Этиологиясы | Генетикалық иммундық бақ ылаудың іштен болатын ақ ауы Т-лимфоциттерді ө з тироциттеріне қ арсы итермелеуге ә келуі |
| Патогенезі | Қ Б лимфоидты инфильтрациясы мен ұ лпасының фиброзды алмасуынан фолликулярлы эпителийдің бү лінуі жә не біртіндеп біріншілік гипотиреоз дамуы |
| Эпидемиологиясы | ТПО-АД тасымалдаушылық тың популяциядағ ы таралымы - 10%. Созылмалы АИТ жү ре болғ ан біріншілік гипотиреоздың ең жиі себебі болады |
| Басты клиникалық кө ріністері | Кө п жағ дайда болмайды. Салыстырмалы сирек – Қ Б ү лкеюі (жемсау). Гипотиреоз дамыса - сә йкес симптоматиканың болуы |
| Диагностикасы | Диагностикалық критерийлер: 1. ТПО-АД дең гейінің жоғ ары болуы 2. УДЗ мә ліметтері нә тижесінде Қ б гипоэхогендігі 3. Біріншілік гипотиреоз |
| Салыстырмалы диагностикасы | Жайылмалы эутиреоидты (эндемиялық ) жемсау. Кей жағ дайларда созылмалы АИТ нә тижесінде дамығ ан тұ рақ ты гипотиреоз бен АИТ-тың деструктивті тү рлерінің транзиторлы кезең імен (босанудан кейінгі, ауырсынусыз, цитокининдуцирлеген) ажырату керек |
| Емі | Гипотиреоз дамыса — L-T4-мен орынбасушы терапия |
| Болжамы | ТПО-АД эутиреоидты тасымалдаушы ә йелдерде гипотиреоздың даму жиілігі жылына -2%; субклиникалық гипотиреоздан нақ ты гипотиреоздың даму жиілігі жылына - 4-5% |
3. 22 сурет. Созылмалы АИТ кезіндегі қ алқ анша без қ ызметінің динамикасы
| 3. 22 сурет. ТТГ- ТТГ Т4- Т4 Эутиреоидная фаза- Эутиреоидты кезең Субклинический гипотиреоз- Субклиникалық гипотиреоз Явный гипотиреоз- Нақ ты гипотиреоз Нормальный уровень гормонов- Гормондардың қ алыпты дең гейі |
|
|
|
