 |
Диагностикасы. Салыстырмалы диагностикасы. Болжамы. 10.2.2. Көптеген эндокринді неоплазия синдромының. 2-ші типі
|
|
|
|
Диагностикасы
· Спорадикалық ісіктерді диагностикалау қ ағ идаларына негізделеді.
· КЭН-1 кезінде отбасылық скриниг жү ргізіледі (калий, гастрир, ө су гормоны, гликемия дең гейі анық талады). Скринигке 15-65 жас аралығ ындағ ы бірінші жә не екінші тармақ тағ ы барлық науқ астар екі жыл ү зіліспен қ атысады.
Салыстырмалы диагностикасы
Спорадикалық ісіктерді салыстырмалы диагностикалау қ ағ идаларына негізделеді.
Емі
Спорадикалық ісіктерді емдеу қ ағ идаларына негізделеді. Гиперпаратиреоз гастриномамен ілеспелі дамығ анда алғ ашында протон помпаларының ингибиторлары арқ ылы асқ азан секрециясын тө мендетеді, кейін субтотальді жә не тотальді паратиреоидэктомия жү ргізіледі. Ал басқ а ісіктердің қ осарласып дамуы кезінде жү ргізілетін ем шарасы жеке науқ ас жағ дайын тә уелді орындалады.
Болжамы
Науқ астарда ұ штасқ ан ісіктер санымен анық талады.
10. 2. 2. Кө птеген эндокринді неоплазия синдромының
2-ші типі
КЭН-2А (Сиппл синдромы) — қ алқ анша бездің медулярлы рагының, феохромоцитоманығ жә не гиперпаратиреоздың аутосомно-доминантты тұ қ ым қ уалаушылық тү рде қ осарласып дамуымен сипатталатын синдром. КЭН-2В синдромы кезінде аталғ ан қ ұ рамдас бө ліктеріне шырышты қ абық тардың невриномасы, қ аң қ а бұ лшық еттері мен сұ йектерінің патологиясы (марфан тә різді сырт ә лпет), нейропатиялар қ осылады (10. 5 кесте).
10. 5 кесте. КЭН-2 синдромы
|
|
|
| Этиологиясы мен патогенезі | 10р11. 2 хромосомада орналасқ ан RET-протоонкогенінің мутациясының аутосомды-доминантты тұ қ ымқ уалауы |
| Эпидемиологиясы | 100 мың халық қ а таралу жиілігі 1–10 жағ дай |
| Басты клиникалық кө рінісі | Қ алқ анша бездің медуллярлы обыры, феохромоцитома, гиперпаратиреоз. КЭН-2В синдромында осыдан басқ а, марфантә різді сырт келбет, шырышты қ абық невриномасы |
| Диагностикасы | Диагностикасы спорадикалық ісіктердегідей, отбасылық жә не генетикалық скрининг |
| Салыстырмалы диагностикасы | Спородикалық ісіктер секілді |
| Емі | Емдік шара феохромоцитоманы алып тастаумен басталады; қ алғ аны спорадикалық ісіктегідей жү ргізіледі |
| Болжамы | Болжамы қ алқ анша бездің медуллярлы обыры жә не феохромоцитомамен анық талады. МЭН-2В болжамы нашар |
Этиологиясы мен патогенезі
КЭН-2 синдромының дамуы 10 (регион 10р11. 2) хромосомада орналасқ ан RET-протоонкогенінің мутациясымен байланысты жә не ол тирокзинкиназ рецепторларына жататын беткейлік мембраналық гликопротеидті кодтайды. RET-протоонкогенінің мутациясы науқ астардың 90 %-да кө рініс берген. КЭН-2А кезінде дамитын қ алқ анша бездің медуллярлы обырының отбасылық тү рінде кодтайтын ақ уыздың экстрацеллюлярлы домені аймағ ында миссенс-мутация дамиды. КЭН-2В кезінде ү немі 16-шы экзонның 918-ші кодонында мутация кө рініс береді. RET-протоонкогенінің мутациясы жасушалық ө суді белсендіріп, ісіктік трансформацияның дамуына жол ашады.
Эпидемиологиясы
Сирек дамитын эндокринді патология: 100 мың халық қ а таралу жиілігі 1–10 жағ дай.
Клиникалық кө рінісі
1. Қ алқ анша бездің медуллярлы обыры (Қ БМО) – кальцитонин ө ндіретін, қ алқ анша бездің парафолликулярлы жасушаларының ісігі ( кальцитонин ө ндіретін, қ алқ анша бездің парафолликулярлы жасушаларының ісігі (3. 11 бө лім). Қ БМО клиникалық кө рінісі ө те аз немесе мулдем болмайды, кейде (1/3 жағ дайда) кеш сатыларында диарея жә не/немесе карциноидты синдроммен кө рінеді (9. 7 бө лімді қ араң ыз), себебі Қ БМО вазобелсенді пептидтер (простогландин, серотонин, гистамин) ө ндіре алады. Ө те сирек Қ БМО Кушинг синдромына ә келетін АКТГ ө ндіреді (4. 4 бө лімді қ араң ыз). Жиі Қ БМО диагнозы тү йінді жемсауды зерттеу кезінде кездейсоқ анық талады (3. 8 бө лімді қ араң ыз).
|
|
|
2. Феохромоцитома (4. 8 бө лімді қ араң ыз) жиі Қ БМО манифестациясынан кейін, науқ астардың жартысында анық талады. Кө п жағ дайда ісік екі жақ ты (70%). Спорадикалық феохромоцитомағ а қ арағ анда, эктраадреналды жә не қ атерлі тү рлерінің жиілігі тө мендеу.
3. Біріншілік гиперпаратиреоз (8. 3 бө лімді қ араң ыз).
4. КЭН-2В синдромы кезінде тірек-қ имыл аппаратының патологиясы дамиды (марфаноидты сырт келбет, омыртқ а мен кеуде қ уысының қ исаюы, жылқ ы табаны, ұ ршық буынының шығ ып кетуі, арахнодактилия), шырышты қ абық невриномасы (ауыз қ уысы, ұ рт, тілде, тіпті барлық АІЖ-да ақ шыл-қ ызғ ылт тү сті тү йіндер, ауыру сезімінсіз, диаметрі 1–3 мм), прогнатизм белгілерімен бетінің ұ заруы, еріннің қ алың дауы.
Диагностикасы
1. Жеке қ ұ рамдас бө ліктерінің диагностикасы жоғ арыда кө рсетілген бө лімдерде сипатталғ ан (3. 11, 4. 8, 8. 3 бө лімдерді қ араң ыз).
2. Отбасылық скрининг:
· Пентагастринмен сынақ (немесе кальций глюконатымен сынақ ) (3. 11 бө лімді қ араң ыз), кальций жә не метанефриндер (4. 8 бө лімді қ араң ыз) дең гейі 6-50 жас аралығ ындағ ы бірінші жә не екінші тармақ тағ ы туыстарда жыл сайын анық тау жү ргізіледі;
· Қ БМО ерте диагностикалау мақ сатында генетикалық скрининг жү ргізіледі: RET-протоонкогенінің мутациясы байқ алғ ан немесе жоқ науқ астарды ү ш топқ а бө луге болады:
|
|
|
— шеткі қ андағ ы лейкоциттерде RET-протоонкогенінің мутациясы Қ БМО-нің КЭН-2 шең берінде дамып, отбасылық сипат тә н екендігін кө рсетеді;
— шеткі лейкоциттерде RET-протоонкогенінің болмауы жә не ісіктің ө зінің анық талуы соматикалық мутацияны, яғ ни Қ БМО-ның спорадикалық тү рін кө рсетеді;
— ісікте жә не лекоциттерде мутацияның дамымауы ешқ андай қ орытынды жасауғ а мү мкіндік бермейді.
1-топқ а жататын науқ ас туыстарында потенциалды қ ауіптің орнауына тә уелді, профилактикалық мақ сатта қ алқ анша без экстирпация жө нінде сұ рақ қ ойылады. 2-топқ а жататын науқ астарда феохромоцитома жә не гиперпаратиреоз белгілері болмаса, туыстарын зерттеу қ ажетсіз. 3-топқ а жататын науқ астарды міндетті тү рде зерттеу керек.
|
|
|
