 |
7. Москиттер(Phlebotomus papatasii)
|
|
|
|
7. Москиттер(Phlebotomus papatasii)
Майда қ ансоратын жә ндіктер, тұ мсық тары қ ысқ а, денесі жә не қ анаттары қ атып, тө мен орналасқ ан. Пішіні 1, 5-3, 5 мм тропикалық жә не субтропикалық ауданда кездеседі. Кеміршіктердің індерінде жұ мыртқ алайды, личинкалар екі ай дамиды, сосын қ уыршық танады. 10-12 кү ннен кейін жынысы жетілген тү рлері шығ ады.
Москиттер лейшманиялардың, Паппа-тачи безгек вирусының тасымалдаушысы болып саналады.
Қ арсы кү рес. Кеміргіштердің індерін жою, инсектицидтерді қ олдану, тістеуден қ орғ ану болып санады.
8. Бө лме шыбыны (Musca domestica)
Ү лкен эпидемиялық маң ызы бар. Барлық жерде таралғ ан. Тырнақ тарының астында жү нді жабысқ ақ жастық шалары бар, бү кіл жерде жү ре алады.
Шыбындар бактерияларды механикалық тү рде таратушы болып саналады. Олар ішек инфекцияларын (холера, дизентерия, іш тифі), туберкулез, дифтерия қ оздырғ ышын, гельминт жұ мыртқ аларын жә не қ арапайымдылардың цисталарын таратушы болып, ү лкен эпидемиологиялық мә селеге ә келеді. Ішек инфекцияларының жоғ арылауы жазғ а сә йкес келеді, себебі шыбындардың кө беюі осы мезгілде болады.
Кө беюі жіті. Аналық тары 160 жұ мыртқ а салады. Жағ ымды жағ дайда личинкалар 1 сө ткеден кейін шығ ады, содан 1-2 жұ мадан кейін қ уыршақ танып, бір айдан кейін шыбындардың жаң а тұ қ ымы пайда болады.
9. Вольфартов шыбыны (Wohlfrtia magnifica)
Еуропаның оң тү стік маң айында, Орта Азияда, Бер Шығ ыста мекендейді. Личинкалары миаз ауруына шалдығ ады. Жетілген тү рлері гү лдердің шырынымен қ оректеніп, ашық жерлерде ө мір сү реді. Олар жануарлардың ашық жерлеріне (кө з, мұ рын, қ ұ лақ ) жә не жарақ атқ а, адамғ а да, ә сіресе балаларғ а 150-190 личинкаларын салу мү мкіндігі бар. Личинкалар бұ лшық етті, қ ан тамырларын кеміріп, ірің детеді, гангренозды процессті шақ ырады, мү шелерге маң ызды зақ ым келтіреді. Біраз сө ткеден кейін личикалар ие денесінен кетіп, жерге тү седі. Онда олар қ уыршақ танады.
|
|
|
10. Це-це шыбыны (Glossina).
Экваториалды Арикада жиі таралғ ан. 13, 5 мм ұ зындық қ а жетеді. Аналық тары тірідей туады, кейде бір личинка туып, ол жерге терең орналасады. Ү ш жұ мадан кейін жетілген тү рі шығ ады.
Кейбір тү рлері адам тұ ратын мекенде ө мір сү ріп, онда адамның қ анымен қ оректенеді. Басқ а тү рлері табиғ и жерде ө мир сү реді.
Барлық тү рлері африкалық трипановсомоздың спецификалық таратушысы болып саналады. Профилактикасы – тістеулерден қ орғ ану.
CАБАҚ ТЫҢ МАЗМҰ НЫ
a) Насекомдардың тү рлерінің жіктелуін жү ргізу – адам паразиттері
b) Насекомдардың тү рлерінің жіктелуін жү ргізу – адам ауруды таратушы.
1. ТАПСЫРМА. Зерттелетін насекомдардың жү йелі жағ дайын жазу.
2. ТАПСЫРМА. Суреттермен жә не микропрепараттармен жү мыс жасау.
1. Бастың биті.
Денесі сұ р-сары тү сті, ұ зындығ ы 2-3 мм, қ ылмен қ апталғ ан. Басында қ ысқ а толық мұ ртшалары бар (1). Аяқ тарында ү ш жү пты тырнақ тары бар (2). Білемдеме шеттері кө кшіл кесіндісімен (3). Аталық та білемдеме ұ шы егеулі.
2. Кө йлек биті.
Денесі ақ шыл-сұ р тү сті, ұ зындығ ы 5 мм-ге дейін. Мұ ртшалары ұ зын жә не жің ішке. Білемдеме кесіндісі анық талмайды (2). Аталық та білемдеме ұ шы екіге бө лінген.
|
|
|
3. Шат биті.
Денесі сары тү сті, ү зындығ ы 1, 5 мм-ге дейін. Білемдемесі қ ысқ а, шеттерінде ү ш томпақ жерлері бар, ү сті қ ылмен қ апталғ ан. Аналығ ында білемдеме ұ шы екіге бө лінген.
4. Адам бү ргесі.
Денесі сары тү сті, қ ылмен қ алың қ апталғ ан, ұ зындығ ы 2-3 мм. Басында жақ асты қ ылтанақ тар кө рінеді, кө здер, мұ ртшалар, стигма байқ алады. Аяқ тарының ү шінші жұ бы ұ зарғ ан.
5. Маса личинкалары Anopheles, Culex
Анофелес маса личинкаларының басы ү лкен, денесі ү лкен жә не білемдемесі буынды болып келеді. Соң ғ ы білемдемеде аналді желбезектері орналасқ ан.
Кең ірдек дің імен аяқ талатын стигмалар соң ы алды буында дем алу сифонының болуымен ерекшелінеді.
|
|
|
