 |
9 - сурет. Гиперкератоз. Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия. 10-сурет. Бауырдың майлы дистрофиясы. Судан III бояуы
|
|
|
|
9 - сурет. Гиперкератоз
басқ аша майлардың (мысалы, Гоше, Ниман-Пик липоидоздарын-да) жиналып қ алуын тү сінеміз. Жасушада негізінен ү шглицерид-тер, холестерин эфирлері жә не фосфолипидтер жиналады. Жасушада майдың пайда болуы: жасушадағ ы май-белок кешендерінің ьщырап, майдың кө рініп қ алуына (фанероз, декомпозиция), қ анда май мө лшерінің кө бейіп кетуіне (инфильтрация) жә не майдың кө мірсулар мен белоктар есебінен шамадан тыс тү зілуіне (трансформация) байланысты. Майлы дистрофия кө бінесе жү ректе, ба-уырда, бү йректе кездеседі. Май жиналу ү рдісі жасушаның жойы-луына (деструкция) соқ тырады. Бауырдың майлы циррозының дамуының негізінде осы механизмдер жатыр.
Жасушаларда майды анық тау ү шін арнайы гистохимиялық ө дістер қ олданылады. Май судан III жене шарлах бояуымен сарғ -ыш-қ ызыл тү ске, осмий қ ышқ ылы мен судан IV бояуымен кара тү ске боялады.
Бауырдың майлы дистрофиясы. Бауыр май алмасуы ү рдісіне тікелей қ атысатын ағ за болғ андық тан бү л жерде гистохимиялық реакциялар арқ ылы ә рдайым май тамшыларын табуғ а болады. Сондық тан, бауырдың майлы дистрофиясы дегенде, біз осы жердегі май мө лшерінің ә деттегіден кө бейіп кетуін немесе химиялық қ ү рамы басқ аша болғ ан майлардың жиналып қ алуын тү сінеміз.
 |
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
Қ алыпты жағ дайда бауырдағ ы майдың тек ! /4 бө лігі ғ ана бейтарап майларғ а жатса, майлы дистрофияда оның бә рі дерлік бейтарап майдан тү рады. Жасуша ішіндегі ү шглицеридтер бауырдан шығ ып кету ү шін апопротеин молекуласымен қ осылып, липопротеин тү зеді. Бауыр жасушаларында ө уелі майда тамшылар пайда болады (майда тамшылы семіру), кейінірек олар бір-біріне қ осылып ірі тамшылар тү зеді (ірі тамшылы семіру). Бауыр май дистрофиясы нә тижесінде ү лкейіп, божырап, қ амырдай жү мсарып қ алады, тү сі қ оң ыр-сарғ ыш немесе сары. Бауырдың майлы дистрофиясы улы заттар ә серінде, алкоголизмде, қ антты диабетте, семіздікте, бело-ктық затардың жетіспеушілігіне байланысты дамиды. Алкоголизм-де майдың " май қ орларынан" шығ уы кү шейеді, гепатоциттерде май қ ышқ ылдарының синтезі артады, олардың тотық тану мө лшері тө мендейді, сонымен қ атар липопротеидтер синтезі азаяды, осы ө згерістер нә тижесінде май бауыр жасушаларында жиналады. Егер ауру арақ -шарап ішуін тоқ татса, жасушалардағ ы май бауырдан 2-4 апта ішінде жоғ алып кетеді. Ал арақ -шарап ішу жалғ аса берсе, ауру-да алкогольдік гепатит, кейінірек цирроз дамиды.
|
|
|
|
|
|
10-сурет. Бауырдың майлы дистрофиясы. Судан III бояуы |
Қ антты диабетте, инсулин гормонының тапшьшығ ына байланысты май " қ орларынан" майдың қ анғ а ө туі (липолиз) кү шейіп, гиперлипидемия дамиды. Себебі, инсулин осы ү рдіске қ арсы эре-кет етуші (липолизге қ арсы) гормондар қ атарына кіреді. Сонымен қ атар фосфолипидтердің синтезі жә не май қ ышқ ылдарының то-
2 болім. Жасушалар мен тіндердің зақ ымдануы_________________________________ ЬЬ
тығ уы да бү зьшады. Жалпы семіру кезіндегі майлы дистрофия қ анда май мө лшерінің ө те кө бейіп кетуіне (гиперлипидемия) байланысты инфильтрация есебінен дамиды. Зат алмасуының бү зылуына байланысты белоктардың липотроптық факторларының жетіспеу-шілігі нә тижесінде фосфолипидтер мен липопротеидтердің тү зілуі бү зылып, бауырда кө п мө лшерде бейтарап майлар жиналады. Кө птеген химиялық заттар, дә рілер жө не созылмалы ө кпе-жү рек науқ астары кезіндегі оттегінің жеткіліксіздігі (гипоксия) де бауыр-дың майлы дистрофиясына алып келеді.
|
|
|
Майлы бауыр негізінде бауырда мезенхималық реакциялар басталып, фиброз жә не цирроз дамуы мү мкін.
Журектің майлы дистрофиясы. Жү ректің майлы дистрофиясы кардиомиоциттерге май қ ышқ ылдары кө бірек тасылып келгенде (инфильтрация), жасуша ішіндегі май-белок кешендері ыдырағ ан-да (декомпозиция) келіп шығ ады. Электрондық миіфоскопта зер-ттегенде май тамшьшары цитоплазманы бү тіндей жайлап алады, митохондрилер ьщырап, кардиомиоциттердің кө лденең жолақ та-ры жойьшады.
Май тамшылары жиналғ ан жерлер, эндокард жағ ынан қ ара-ганда ақ шыл-сары тү стегі жолақ шалар тү рінде кө рінеді. Бү л кө рініс " жолбарыс терісіне уқ сас жү рек" деген ат алғ ан. Жапы жү рек ү лкейіп, қ уыстары кең іп, босап қ алады. Кесіп қ арағ анда миокард кө мескі, саргыш-қ оң ыр тү сті болып кө рінеді.
Микроскоппен қ араганда май кардиомиоциттерде майда тамшылы тү рінде кө рінеді, бірақ та бү л ү рдіс барлық жасушаларды бірдей қ амтымайды.
Буйректер майлы дистрофияга байланысты ү лкейіп, божырап қ алады. Бү йректің қ ыртысты қ абаты қ алындап, кө мескіленіп, ара-сында сары тү сті ү сақ бедерлер пайда болады. Мюфоскоппен қ ара-ганда май бү йрек ө зектерінің эпителийінде жә не ағ за стромасын-да жиналып қ алғ анын кө реміз. Май тамшыларының ө зекше эпителиінде пайда болуы гломерулярлық сү згі ө тюзгіштігінің ар-тып кетуіне, несеп қ ү рамындагы майдың реабсорбциясына байланысты.
|
|
|
