 |
ЖАхметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
ЖАхметов. Патологиялық анатомия
2 белім. Жасушалар мен тіндердің зақ ымдануы
анық тайды. Миозин мен актиннің қ айтымды қ осылысы нә тиже-сінде АҮ Ф аденозинекіфосфатқ а жө не аденозинбірфосфатқ а ажы-рап жиырылу ү рдісі ү шін энергия бө ліп шығ арады.
Қ азір белгілі болғ андай микрофиламенттер гепатоциттердің жасушалық мембраналарына бекіп жө не ө т бө лу ө зектерін айнала жайғ асып, ө т капиллярлары жолының ашылып-жабылуьша тікелей эсер етеді. Микрофиламенттер жетіспеушілігі бауырда холестазғ а, тіпті алғ ашқ ы ө тті циррозғ а соқ тыруы мү мкін.
Аралық филаменттер кө лденең і 8-10 нм жіптерден тү зілген. Олардың негізгі қ ызметі жасушаларды созылып кетуден сақ тау. Аралық филаменттер ө рбір тінде ө зіне тө н белоктардан тү зілген. Олар теріде — цитокератин, дө некер жө не бү лшық ет тінінде дес-мин (скелетин), витамлнтин, нерв тінінде нейрофиламенттер деп аталады. Аралық филаменттердің қ атерлі ісікгерді анық тауда ма-ң ызы ө те зор. Оларды моноклондық антиденелер жө рдемімен тек-сере отырып, ісік жасушаларының қ айсы тінге тиістілігін анық -тауғ а болады. Аралық филаменттер ө згерісімен " алкогольдік гаалиннің ", жергілікгі амилоидоздың, кардиомиопатияньщ кейбір тү рлерінің келіп шығ уының байланысы бар екендігі анық талғ ан. Маллори денешікгері немесе алкогольдік гиалин аралық филамен-ттерден, оның ішінде прекератиннен тү ратыны белгілі.
Микроө зектер патологиясы
Электрондық микроскопией қ арағ анда жасушаларда кө птеген микроө зектер табылады. Олар кө лденең і 24 нм-ғ а шамалас шең -бер тү рінде кө рінеді. Бү л шең бердің қ атты қ абығ ы болып, оның қ абырғ асы кө лденең і 5 нм болғ ан тү зу немесе ширатылғ ан жіпті қ ү рылымдардан тү зілген. Олардың ө зі 13-ке жақ ын суббірліктен тү рады. Микроө зектер организмде ө ртү рлі қ ызмет атқ арады. Біріншіден, олар жасушаның қ аң қ асын (цитоскелет) тү зеді. Кейбір жасушаларда кездесетін жалғ ан аяқ тардың, ө скіндердің пішіні де осы микроө зектердің қ ызметімен тікелей байланысты. Екіншіден, цитоплазмалық микроө зектер жасуша ішінде тасымалдау (транспорт) қ ызметін атқ арады. Мысалы, меланин пигментінің жасуша ішіндегі ө рекеті осы микроө зектер қ ызметімен тү сіндіріледі. Ү шіншіден, ү ршық тә різді микроө зектер жасушаньщ бө ліну (митоз) ү рдісіне де қ атысады. Демек, микроө зектер патологиясы олар-дьщ жогарыда аталғ ан негізгі қ ызметтерінің бү зылуына алып келеді. Оның ішінде митозғ а байланысты жасуша орталығ ының, хромо- сомалар қ озғ алысының ауытқ уларының маң ызы зор. Мысалы, лейкоциттердің жалғ ан аяқ шалары арқ ылы қ ан тамырынан шы-
|
|
|
ғ ып, бір жерге топталуы (миграциясы), макрофагтардағ ы фагоцитоз ү рдісі қ абынудьщ негізгі механизмдерінің бірі болып есептеледі.
Микроө зектер тьшыс жолдаръшың эпителиіндегі кіршкшелер қ ызметін де реттеп тү ратыны белгілі. Осы кірпікшелік қ ү рылым-дардьщ бү зылысы, яғ ни қ озғ алмай қ алуы, клиникада Картагенер синдромы деген атпен белгілі. Осығ ан байланысты тьшыс жолда-рында созылмалы қ абыну ү рдістері, бронхоэктазия дамиды.
|
|
|
Сонымен, жасуша патологиясы ө те кү рделі қ ү былыс болып, кө п ауруларды бір-біріне ү қ сас ө згерістермен кө рінгенмен, оларды жан-жақ ты зерттеу, талдау арқ ылы кейбір патологияғ а тә н ө згерістерді іздеп табуғ а ә бден болады. Мысалы, тезаурисмоздар кезінде жасушаларда жиналып қ алғ ан химиялық заттарды, гисто-химиялық ө дістермен тексеру осы аурулардың этиологиясын анық -тауғ а жө рдем береді.
Жалпы ө ртү рлі ө серлер нә тижесінде ө згерген жасушалар таг-дыры олардың қ аншалық ты зақ ымданғ аньша байланысты. Егер осы жасушалар азырақ зақ ымданғ ан болса, жасуша бү тіндей " сау-ығ ып" кетеді, немесе осы патогенді факторлардың ә серіне толық бейімделіп, ө з тіршілігін жалғ астырады. Кө бінесе сыртқ ы ө сер-лерге бейімделу жасушаның белгілі бір қ ү рылымдық, функция-лык жә не биохимиялық, жасуша ү шін зиянды ө згерістері арқ ылы ғ ана іске асады. Осы ө згерістер нө тижесінде жасуша ү зақ қ а созы-лғ ан, бірақ тіршілікке сиымды, " ауруғ а" шалдығ ады. Сыртқ ы эсер ө те кү шті болғ анда жасуша ө з тіршілігін бү тіндей жояды (АПАв-цын, В. АШахламов, 1979).
ЖАСУШАЛАРДЫҚ ЗАҚ ЫМДАНУЫ
Белгілі бір ағ заның қ алыпты қ ызметі оны қ ү раушы жасуша-лардың тыныс тіршілігіне байланысты. Ағ за қ ызметіне талап арт-қ анда, жасуша органеллаларында молекулярлық дең гейдегі бейімделу ү рдістері жү ріп, сол талапқ а сай ультрақ ү рылымдық ө згерістер дамиды. Ауру қ оздырушы ө рекеттер (факгорлар) ү здіксіз эсер ете берсе қ айтымды, егер бү л ә рекеттер ә сері шектен тыс болса қ айтымсыз ө згерістер, мысалы жасушаның ісінуі, бірнеше минуттар ішінде пайда болса, қ айтымсыз ө згерістер байқ алады. Қ айтымды ө згерістер, мысалы жасушаның ісінуі, бірнеше минут-тар ішінде пайда болса, қ айтымсыз ө згерістер, мысалы жасуша-ның ө лімі ү шін, бірнеше сағ аттар ө туі керек. Қ айтымсыз ө згерістер клиникада ә ртү рлі патологиялық ү рдістер тү рінде немесе белгілі бір ауру белгілерімен қ ө ]|ініс береді.
 |
|
|
|
