Қан элементтерінің регенерациясы

Қ ан элементтерінің регенерациясы

Қ ан элементгерінің регенерациясы осы жасушалар ү шіп жалпы болып саналатьш багандық (стволовые) жасушалар есебінен жү реді. Туылғ аннан соң, негізі қ ан жасау агзасы сү йек майы болып есептеледі. Сү йек майында багандық жасушалардың барлық тү рлері бар. Қ алыпты жагдайда қ ан элементтері белгілі бір мерзімнен кейін (мысалы, эритроцитгер 100-120 кү н, лейкоциттер 8—10 кү н) жойы-льш жаң арып отырады (физиологиялық регенерация).

Репарациялық регенерация қ ан жогалтуга байланысты дамиды. Адам қ ансырағ анда қ ан плазмасы тіндік сү йық тық есебінен ө з кө лемін тез толық тыра алады. Ал қ ан элементтері негізінен сү йек майында пайда болып, ә уелі қ ан пластинкалары, кейін лейкоцит­тер, ең соң ында эритроциттер мө лшері қ алпына келеді.

Жас ө спірімдерде қ аң жасап шығ ару барлық сү йектерде бірдей жү рсе, ересек адамдарда ол тек жалпақ сү йектерде, ү зын сү йектер эпифизінің жоғ аргы бө лігінде қ алады, ал сү йек ө зегі маймен тола-ды. Адам қ ан жоғ алтқ анда осы сү йек майында регенерация ү рдісі жанданады, бағ андық жасушалардың бө лініп кө беюі жә не жетілуі нә тижесінде қ ан жасаушы жасушалар саны кө бейеді, соның нә тижесінде сары сү йек майы миелоидтық тінге, қ ызыл сү йек май-ына айналады, ягни қ ан жасау алаң ы кең иді. Одан басқ а да агза-ларда кө кбауырда, лимфа бездерінде, дә некер тінде кан жасап

шығ ару ошақ тары (экстрамедулярлық ошақ тар) пайда болады. Де-генмен физиологиялық жә не репарациялық регенерация арасын-да сапалық айырмашылык бар: жетілген қ ан элементтері тек қ ана багандық жасушалардан емес, пісіп жетіле бастаган жасушалардан тікелей пайда болуы мү мкін (мысалы, базофилді эритробластар-дын ортадағ ы бірнеше даму кезендерін тастап тікелей ретикуло-циттерге айналуы).

Нерв жү йесінің регенерациясы

Орталық нерв жү йесінің, нерв жасушаларының бө лініп кө бею ө те сирек кездесетін қ ү былыс. Ми зақ ымданганда нерв жасушала­ры, глия, аралық тін бү тіндей жойылып, ыдырап, орнында сү йық -тық пен толган кисталар қ алады. Ал зақ ымданган жасушалар қ ызметінің калыптасуы сау жасушалардың жасушаішілік ультра-қ ү рылымдарының гиперплазиясы арқ ылы, яғ ни жасушаішілік ре-парациялық регенерация жолымен жү зеге асады. Нерв жасушасы-ның регенерациясы нейронның тек ядросы жә не цитоплазмасы-мен гана шектеліп қ алмай нерв ү штары мен синапстарды да қ ам-тиды. Нерв ү штарының гиперплазиясы ә рі физиологиялық ә рі репарациялық регенерация ү шін тә н қ ү бьшыс. Синапстардың жа-ң ара алатындыгы, тіпті жаң адан пайда болатындыгы электронды микроскоптық зерттеулер нә тижесінде дә лелденген.

Вегетативтік нерв тү йіндерінде регенерация ү рдісі жасушаішілік ультрақ ү рьшымдардың гиперплазиясы, ішінара бө лініп кө бейген жасушалар есебінен жү реді.

Шеткі нерв жуйесінің регенерациясы тек орталық кесінді тара-пынан ғ ана іске асады. Кесілген жердің тө менгі жағ ындағ ы нерв талшық тары оның миелинді қ абық шасы бү зылып, шванн қ абы-гындагы жасушалар жә рдемімен ыдырайды. Нервтің орталық кесіндісі (аксоны) ескі нервті бойлап осе бастайды. Аксонның ө суі леммоциттердің (шванн жасушаларының ) гиперплазиясымен жә не гипертрофиясымен қ атар жү реді. Нерв қ ызметінің қ алпына келуі ү зақ созылатын, тек орталық жә не шеткі кесінділер бір-біріне ө те жақ ын, 2-5 мм қ ашық тық та жатқ анда гана іске асатын жағ дай.

Егер орталық кесінді жолында кедергі пайда болса немесе нервтің шеткі бө лігі бү тіндей кесіліп тасталган жагдайда (ампута­ция) ө се бастаган нерв талшық тары сол жердегі жаң а пайда болган дө некер тінге бойлай кіріп, тү йінденіп қ алады, мү ны ампутация-лық неврома деп атайды. Клиникада фантомдық аурулардың (яғ ни, кесіп алынып тасталган аяқ -қ олдың ауыру белгілерінің ) пайда бо­луы осы патологиямен байланысты.

____________________________________ ЖЛхметов. Патологиялық анатомия

Эпителий регенерациясы

Эпителий тінің це регенерация мү мкіндігі ө те жақ сы дамығ ан. Жамылғ ы эпителий жасушалары камбиалдық қ абаттың жасуша-лары есебінен кө лемді жара беттерін де толық жаба алады. Бү л ү рдісте эпителий астында жатқ ан тү йіршікгі дө некер тіннің маң ы-зы зор. Осы екі тіннің жетілуі қ атар (синхронды) жү ріп отырғ анда ғ ана регенерация толық ө теді (В. Г. Гаршин).

Кө п қ абатты эпителийдің мысалы, тері эгштелийінің, регене­рациясы негізгі (базалды) қ абаттағ ы жасушалардың ө сіп-кө беюі арқ ьілы жү реді. Аддымен бір қ абатты эпителий пайда болып, ол жетіліп, кө п қ абатты эпителийге айналады.

Шырышты қ абық тардың (асқ азанның, ішекгің, куық тың жө не т. б. ) жабынды эпителийінщ регенерациясы жара айналасың цағ ы камбиалды эпителий жасушаларынан басталады. Олар алдымен кө бейіп пайда болғ ан дефекті толтырады, кейіншелік жетіліп сол жерге тө н призмалық, жыбырлағ ыш, ө тпелі жә не т. б. эпителийге айналады.

Жараның жазылуы

Тері тез жаң арып тү ратын ағ залар қ атарына жатады. Бү л жер-де физиологиялық регенерация ө те қ арқ ынды тү рде ө теді. Ал реперативтік регенерация тері жарақ атында кө рінеді. Тері жарақ а-тының бітуі оның қ аншалық ты терең бойлауына байланысты бірнеше тү рде ө теді (И. В. Давыдовский):

1. Эпителий ақ ауының тікелей бү тінделуі; 2) Қ абыршық (струп) астында жазылуы; 3) Жараның бірінші реттік бітуі; 4) Жараның екінші реттік бітуі.

Эпителий ақ ауының тікелей бү тінделуі терінің немесе басқ а шырышты қ абық тардың ө те беткей қ абаттары сыдырылғ анда ғ ана орын алатын қ ү былыс. Бү л жағ дайда ақ ауғ а жақ ын жатқ ан эпите­лий жасушалары сол бағ ытқ а қ арай созыла жайылып, бір-бірімен біршп, дефекті тольпымен жабады. Теріде жара пайда болғ анда жарақ ат ү лкен болмаса немесе операциядан кейін жара шеттері бір-бірімен тығ ыз беттестірілсе, осы жердегі ү йығ ан қ ан жараны желімдеп тастайды. Кейінірек қ ан қ ү рамындағ ы лейкоциттер ферменттерінің ө серінен қ ан ү йындылары, ө лген тіндер ыдырай бастайды. Ыдырау ө німдері макрофагтар арқ ылы тазартылады. 2-3 кү ннен кейін-ақ жараньщ шеттерінде фибробластар ө сіп кө бейіп, бір-бірше қ арай ө сетін капиллярлар қ алыптаса бастайды, 7-8 кү ннен кейін жараның беті эпителий тінімен қ апталып жара бітеді. Мү ны жараның біріншілік (таза) жазылуы деп атайды.

7 болім. Регенерация

Егер жара кө лемі ауқ ымды болса, сол жердегі некроз нө тиже-сінде жө не инфекция тү сіп, қ абынуғ а байланысты жара шеттері бір-біріне жабыспай, іріндеп кетеді. Жараның толық тазаруы осы іріндену ү рдісінің (жараның ірің деп тазаруы) нә тижесі. Тек 5-6-шы кү ннен бастап қ ана жараньщ шеттерің це тү йіршікті (грануля-циялық ) тін пайда болады.

Грануляциялық тін қ ү рамында жаң адан пайда болғ ан майда қ ан тамырлары, капиллярлар олардың арасың да фибробласт, лим­фоцит, макрофаг элементтері, лейкоциттер кө рінеді. Грануляция-ның пісіп жетілуі барысында лейкоциттер саны азайып дә некер тін элементтерінің арасалмагы асады. Фибриллогенез ү рдісі нө тижесінде жергілікті тін қ атайып бекиді. Жараның шетіндегі кө бейе бастағ ан эпителий бірте-бірте оның бетін жабады (жара- ның эпителиленуі). Мү ны жараньщ екіншілік (ірің деп барып) жа­зылуы дейді. Кейбір жағ дайларда мысалы, тері кү йгенде, эпители-лену ү рдісі толық жү рмей жара орнында келлоидты тыртық тар қ алады. Кейде ү зақ уақ ыт бітпейтін кезек жара (трофикалық жара) пайда болады.

Жараның бетінде қ атып, қ ү ргап қ алғ ан қ абыршық тың (струп) пайда болуы жараны инфекция тү суден сақ тайды, ал регенерация сол қ абыршақ астында жү реді. Жара эпителимен толық қ апталғ -анда қ абыршақ тү седі.

⇐ Предыдущая55565758596061626364Следующая ⇒

Поделиться:

Воспользуйтесь поиском по сайту: