 |
52-сурет. Бауырдың қоңыр атрофиясы
|
|
|
|
52-сурет. Бауырдың қ оң ыр атрофиясы
нә тижесінде бү йрек орнында несеппен толғ ан қ алта қ алады (гидронефроз — су буйрек).
Агза қ ызметіне тааап азайганда немесе мү лдем жойылғ анда олар қ ызмет қ арқ ынын тө мең цетіп семе бастайды. Мысалы, сү йек сынғ анда гипске салынғ ан аяқ бү лшық еттері ө рекетсіздік нә тижесің це семеді, осы тектес ө згерістер космос жағ дайың ца қ аң қ а бү лшық еттерінде дамиды, бү йрекү сті бездерінің біреуівде пайда болғ ан ісік гормондардың кө п тү зілуіне байланысты екінші бездің семуіне соқ тырады. Кейбір без гормондарын емдік мақ сатпен ү зақ уақ ыт қ олданғ анда сол гормонды жасап шығ аратын без семеді. Зат алмасуы мен трофиканың бузылуына байланысты атрофияның мысалы ретінде ағ заның нерв жү йесімен байланысы ү зілген кезде дамитын атрофияны келтіруге болады. Бү л жағ дай жарақ аттанган-да, қ абыну нә тижесінде, нерв жолдарын ісік, дә некер тін басып қ алғ анда байқ алады. Мысалы, омыртқ алар остеохондрозында омыртқ а арасындағ ы диск орнынан тайып, шеткі нервтерді басып қ ояды, соның салдарынан аяқ бү лшық еттері семіп қ алады. Поли-омиелитге кездесетін аяқ -қ ол бү лшық еттерінің семіп қ алуы жү лын-ның қ озғ алтушы нейрондарының зақ ымдануына, соның салдарынан бү лшық ет тіні трофикасының бү зылуына байланысты. Радиация ә серінде жыныс бездерінің, сү йек майыньщ атрофиясы сө уленің
6 белім. Бейімделу жә не орнын толтыру_______________________________ ill
|
|
|
тек тікелей ө серінен емес, жергілікті тінде дамитын ө те кү рделі ө згерістердің, жасушалардың митоздық белсёң цілігінің тө мендеуінің, ферменттер инактивациясы мен денатурациясының, зат алмасуы, секрет бө лініп шығ у ү рдістерінің ә лсіреуінің, рецепторлар қ ызметінің бү зылуының нө тижесі (И. В. Давыдовский).
Қ анның жеткілікті келмеуіне байланысты сему қ ан тамырла- рының атеросклерозында немесе бірте-бірте басылып қ алғ анында байқ алады. Ә рбір ағ зағ а артерия қ аны жеткілікті келіп тү рмаса, ол семіп қ алады. Мысалы, гапертония, атеросклероз ауруларында бү йрекке қ ан келуі азайып, оның кө лемі кішірейіп, сырты майда тү йіршіктеніп қ алады. Бү л ө згерістерге буйректің біріншілік бурісуі деген ат берілген.
Миғ а қ ан келуі азайғ анда ганглиозды жасушаларда гипоксия-лык, жө не " ауыр" дистрофиялық ө згерістер дамып олардың жалпы саны азая бастайды.
Семудің маң ызы оның қ ай ағ зада жө не даму мерзіміне байланысты. Сему ү рдісі ү зақ қ а созылмаса семуді тудырушы себептер жойылғ ан кезде ағ за қ ызметі толық қ алпына келе алады. Егер се-муге шалдық қ ан ағ залардың жасушалары дистрофия мен некроз кү йіне жеткен, ал тіндері дө некер тінмен алмасып қ алғ ан болса, сему қ айтымсыз тү р алады. Мысалы, гидронефроздың кейінгі кезендерінде бү йрек ө з қ ызметін атқ ара алмайды. Сө йтіп, атрофия морфологиялық тү рғ ьщан ағ за, жасуша қ ызметінің нашарла-уының немесе мү лдем жойылуының кө рсеткіші. Бү л ү рдіс ульт-рақ ү рылымдар санының азаюьшан басталып, жасуша санының аза-юына, осылайша ағ залардың кішірейіп семіп қ алуына соқ тырады. Сондық тан атрофияны бейімделу реакциясы деп емес, дистрофи-яның бір тү рі деп қ арау керек. Жалпы бү л ү рдісті атрофия деп атаудан кө рі гипотрофия деп атау дү рыс, себебі мә селе қ оректенудің жоқ тығ ында емес (атрофия сө зінің грекше аудармасы солай) қ оректік заттардың жеткілікті тү спеуінде (Д. С. Саркисов).
|
|
|
6. 3. ОРГАНИЗАЦИЯ
Организация (дә некертің дену) деп некрозғ а ү шырағ ан немесе басқ а себептермен жойылган тіндердің орнын дә некер тіннің басу-ын айтады. Соның нә тижесінде зақ ымдану ошақ тары дә некер тінмен қ оршалады (инкапсуляция) немесе бү тіндей алмастырылады.
Инкапсуляцияғ а ү шырағ ан жерлер қ аннан бө лінген кальций тү здарының сің уіне байланысты беріштеніп қ атады Оны петрифи-
Ж. Лхметов. Патологиялық анатомия
7 бө лім. Регенерация
111
кация (тастану) дейді. Осы ошақ тардың айналасында ө лі ет тіндерін ыдырауғ а қ атысатын кө п ядролы, жат денелерге тә н алып жасуша-лар пайда болады.
6. 4. ДИСПЛАЗИЯ
Дисплазия эпителий жасушаларының пролиферация жә не пісіп-жетілу (дифференцировка) ү рдістерінің бү зылуымен сипат-талады. Дисплазия аймағ ьшда эцителидің бір бағ ытта жайғ асуы, қ атарлылығ ы, жалпы архитектоникасы бү зылғ ан жасушалар полиморфизмі, митоздар санының артуы, атипиялық митоздар бай-қ алады. Дисплазия жатыр мойнында, тыныс жолдарында, қ уық та жиі кездеседі. Оның негізгі себебі созылмалы қ абынулар. Эпителий жасушаларының ө згеру дең гейіне қ арап дисплазияның жең іл, орташа жә не ауыр тү рлерін ажыратады. Дисплазияның ауыр тү рі ракалды ү рдісі болып есептеледі, кейде оны карцинома in situ-дан ажырату қ иын. Дегенмен-де дисплазия қ айтымды ү рдіс, ауру себептері жойылғ анда эпителий ө згерістері кері дами алады.
|
|
|
