 |
Ж.Лхметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
11 белім. Тыныс алу агзапарының аурулары____________________________________ 291
Ө КПЕ АТЕЛЕКТАЗЫ
Ателектаз дегеніміз альвеолаларғ а ауа ө тпей қ алуына байланысты ө кпенің немесе оның бір бө лігінің ауасыздануып, қ абысып (коллапс) қ алуы.
Ересек кісілерде ателектаздың ү ш тү рін ажыратады: обтураци-ялық, компрессиялық жә не майда ошақ тық (микроателектаз).
Обтурациялық ателектаз тыныс жолдарының толығ ымен ты-ғ ындалып қ алуымен, сол жерден тө менге ауаның бү тіндей ө тпеуімен сипатталады. Обтурацияның себептеріне бронхтардың шырыппы заттармен тығ ындалып қ алуы; мысалы, бронхтың астмада (ө кпе демікпесі), созылмалы бронхиттерде немесе бө где заттар аспира-циясында, интубациялық наркоздан кейін. Бронх ішінде ө суші рак та кейбір бронхты толығ ымен жауып тастауы мү мкін.
Компрессиялық ателектаз ө кпенің сырттан басылып қ алуына байланысты. Бү л ателектаз жү рек жетіспеушілігіне байланысты дамығ ан гидроторакста — плеврағ а жиналғ ан сү йық тық тьщ ө кпені басып тастауы; пневмоторакста - ө кпе сыртындағ ы буллалар жа-рылып кеткенде немесе ө кпе жарақ аттанғ анда — бү ғ анаасты вена-сын катетеризация жасау кезінде; гемоторакста - ө кпенің ә ртү рлі себепті жарақ аттарьшда; шемен, кө кет астындагы абсцеске байланысты кө кет жоғ ары кө терілгенде байқ алады.
Майда ошақ тық микро-ателектаздар ересек кісілерде респи-
раторлық дистресс-синдромда, қ абыну ошақ тарыньщ айналасын-
да пайда болып, ө кпеде кө птеген майда ателектаз ошақ тарының
пайда болуымен сипатталады, оның себебі альвеола ішінде пайда
болғ ан гиалин мембраналары. ^~
|
|
|
Ө КПЕ ЭМФИЗЕМАСЫ
Эмфизема — деп терминалды бронхиолалардан тө менгі аймақ та ауаның кө п жиналып қ алуы жө не альвеоларалық қ алқ аның дест-рукциясы нө тижесінде, ө кпе кө лемінің ө те ү лкейіп кетуін айтады.
Ө кпенің созылмалы эмфиземасының даму механизмдеріне қ арап біріншілік жө не екіншілік тү рлерін, таралуы бойынша диф-фузды жө не жергілікті тү рлерін ажыратады. Ацинустың морфо-логиялық ө згерістері бойынша эмфизема: панациноздық (ацинус-тың барлық бө лігінің біркелкі кең еюі), центриациноздық (ацинус-тың ортасындағ ы респираторлық бронхиолалардың кең еюі), пери-ациноздық (ацинустың шеткі аймақ тарының кең еюі) жә не иррегу-лярлық (тыртық жанындағ ы) тү рлерге бө леді.
Ж. Лхметов. Патологиялық анатомия
Біріншілік эмфизема эмфиземаның жеке нозологиялық тү рі, ол ешқ андай басқ а сырқ аты жоқ ө кпеде дамиды. Бү л ө те сирек кездесетін патология. Оның туындау себептеріне ө те зиянды аэро-зольдардың жә не қ оспалардың ауамен бірге ө кпеге енуі, сурфак-тант қ асеттерінің ө згеруі, а-1-антитрипсиннің тапшылыгы, проте-аза-антипротеаза жү йесіндегі тепе-тендіктің бү зылуы, шылым шегу жатады. Солардың ішінде а-1-антитрипсиннің орны ерекше. Қ алыпты жағ дайда лейкоциттердің, альвеолалық макрофагтардың, микроорганизмдердің белоктарды ыдырату мү мкіншіліктерін осы белок басып тастап отырады. Егер а-1-антитрипсин белсенділігі тө мендегенде, белокты ыдыратушы ферменттер (протеазалар) белсенділігі кү шейіп, осы жердегі ө кпе тінін, эластикалық тал-шық тарды, альвеола іргесін тікелей бү зады. Ө кпе ө зінің серпімділік қ асиеттерін жоғ алтып, альвеола іргесі жү қ арады, сө йтіп альвеола-лар кө лемі ү лкейіп, диффуздық эмфизема пайда болады. Морфо-логиясы бойынша ол панациноздық эмфиземағ а жатады.
|
|
|
Екіншілік эмфизема негізінен обструктивті бронхит пен брон-хиолитқ а байланысты дамиды.
Патогенезі. Қ абыну ошақ тарында эпителий жасушаларының гиперсекрециясына байланысты пайда болган шырышты экссудат (тыгын) клапанды механизмнің пайда болуына, яғ ни ауаның тек бір жақ қ а (респираторлық бронхиолалар жағ ына) қ арай ө туіне се-беп болады. Жиналган ауа альвеоланың, бү кіл ацинустың, кең ейіп ауамен толып кетуіне, центроацинарлық эмфйземаның дамуына соқ тырады.
Центрациноздық эмфиземада ө кпенің жогарғ ы екі бө лігі зақ ым-данады. Ацинустардың арасьщда ү лкен, ауамен толғ ан, кө піршіктер пайда болады. Ө кпенің шеттері жә не тө менгі бір бө лігі ө згермеген.
Патологиялық анатомиясы. Мә йітті ашып кө ргенде ө кпелердің ақ шыл-сү р тү сті, ауағ а толып кө кірек қ уысын толық альш жатқ а-нын байқ аймыз, кейде ө кпенің сыртың да қ абырғ алардың ізі кө рінеді, кескенде қ ышырлағ ан дыбыс шығ ады. Микроскоппен тексергенде бронхтарда созылмалы қ абыну процестерін, альвеола іргесінің фиброзын, осы жердегі эластикалық талшық тардың жү қ а-ра созылғ анын, капиллярлар санының азайып кеткендігін (редук-циясын) кө реміз. Альвеолалар тайызданып, респираторлық бронхиолалар кең ейіп қ алады. Осы ө згерістер нә тижесінде қ анның ө кпе артериясы жү йесінен жү рекке ө туі қ иындайды (альвеолярлық -ка-пиллярлы блок), капилляр алды ө кпелік гипертензия дамиды, жү ректің оң қ арьшшасы қ алыптан тыс ү лғ аяды.
Екіншілік эмфиземаның жергілікті (иррегулярлы) тү рінде аци-нустың бү кіл дисталдық бө лігі ө згереді. Оғ ан тыртық жанындағ ы
11 болім. Тыныс алу агзаларының аурулары______________________________ 2S/. 3
|
|
|
эмфизема, викарлы эмфизема, қ арттық эмфизема кіреді. Тыртық жанындагы эмфизема ө кпедегі туберкулез, пневмония, саркоидоз, кө сіби аурулардан кейінгі дамығ ан пневмосклероз аймақ тарында кө бінесе ө кпенің ү шында кездеседі. Викарлық эмфизема екінші ө кпені тольщ алып тастағ анда дамиды. Бү л ү рдіс орнын толтыру реакциясы ретінде ө рістейді, демек оны ө кпе эмфиземасы деп емес, ө кпенің компенсаторлық кең еюі деп атау керек.
Қ арттық эмфизема жасқ а байланысты эластикалық талшық -тар серпімділігінің ө лсіреуі нә тижесінде дамып, айтарлық тай мор-фологиясы ө згерістерге ө келмейді.
> Эмфиземалардың жогарыда айтылган кез-келген тү рінде ө кпеде ә ртү рлі кө лемдегі ауалы қ уыстардың пайда болады. Олардың кө леміне қ арап майда жә не ірі (кө лденең 1 см-ден кө п) тү рлерін ажыратады. Бү л ө згерістерді буллезды эмфизема деп атау қ абыл-данган. Осы ауамен толғ ан қ уыстардың (буллалардың ) жарьілып кетуі кездейсоқ пневмотораксқ а ә келіп соқ тырады.
|
|
|
