Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия

Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия

12 белім. Жү рек-қ ан тамыр жуйесінің аурулары

ее, ө йелдерде 60 жасқ а дейін баяу орістейді. Бү л қ ү былысты ә йелдердің жыныс гормондары эстерогендер ә серімен тү сіндіреді. Атеросклероздьщ болуында басқ а да гормондардың маң ызы бар. Ги­потиреоз, қ антты диабет сырқ аттарында ол тез жене ерте дамиды.

Қ ан қ ысымының жоғ ары болуы, атеросклероз дамуын кү шейтуші шарттардың бірі болып есептеледі. Тү қ ым қ уалаушылық белгілері, ә рбір ү лттық ө зіне тө н тү рмысы, тамақ тану ерекшеліктері де ате­росклероздьщ ә ртү рлі этникалық топтар арасында біркелкі тара-мауына негіз болады (М. САбдуллаходжаева жә не басқ алар, 1988; Я. ІО. Утепов, 1989). Жоғ арыда айтылғ ан атеросклерозғ а алып келуші жағ дайларды есепке ала отырып, осы процестің организмде даму- ында нервтік-психикалық шаршап-шалдыгудың маң ызын айта кету керек. Біріншіден атеросклероз қ ала тү рғ ындарында ө сіресе ой ең бегімен шү ғ ылданатын кісілерде кө п кездеседі. Екіншіден, фашистік Дахау лагерінде аштық тан ө лген жас адамдардың (17-30 жас) мә йітін ашып кө ргенде олардың қ олқ асында осы ауруғ а тө н ауыр ө згерістер табылган. Осы мысалдар нерв жү йесінің атероск­лероз дамуындағ ы маң ызьш анық кө рсетід тү р.

Сонымен қ атар атеросклероз дамуына соқ тырушы қ ауіп-қ атер факторларьша қ антты диабетті, шылым шегуді, семіруді, ә рекетсіз-дікті, гиперурикемияны, стрестік жағ дайларда да жатқ ызуғ а бола­ды. Демек, атеросклероз кө п себепті, ө те кү рделі ауру, оның да-муы жоғ арыда кө рсетілген факторлардың жеке-жеке немесе бірге ө сер етуіне байланысты. Осы ө серлер нә тижесінде эндотелий қ абаты зақ ымданады, соғ ан байланысты оның ө ткізгіштігі артьш кетіп, интимағ а холестеринге бай тө мен тығ ыздьіқ тағ ы липопротеидтер сің іп қ алады. Лштидтердің ыдырау ө німдері осы жерге моноцщтердің, макрофагтардың жиналып қ алуына, бірың ғ ай салалы бү лшық ет жасушаларының пролиферациясьша, дә некер тіннің пайда болуы-на соқ тырады. Сонымен, қ орыта айтсақ, атеросклероз қ ан тамыры қ абырғ асының " зақ ымдануғ а қ арсы реакциясы" есебінде дамиды. Атеросклероздьщ морфогенезі мен патологиялық анатомиясы. Атеросклероздьщ кө зге кө рінетін жө не микроскопией анық тала-тын бірнеше белгілері бар. Осы мә селені бастамастан бү рын мына жағ дайды айта кету керек. Атеросклероз ү рдісі неден басталады деген сү рақ қ а ә лі де толық жауап жоқ. Клиницист ғ алымдар ли­попротеидтер алмасуына баса назар аударса, морфолог ғ алымдар қ ан тамырлары кенересіндегі атеросклероз басталғ анғ а дейінгі ө згерістерге аса мө н беруде. Бү л ө згерістер атеросклероздьщ бірінші кезең іне - липидтенуге дейінгі кезең ге жатады. Оғ ан интиманың ошақ ты ісінуі, гликозамингликандардың жиналып қ алуы, интима қ абатындағ ы бірың ғ ай салалы бү лшық ет жасушаларының жә не

созылмалы эластикалық тіндердің гиперплазиясы жә не қ олқ ада ыргақ ты қ ү рылымдардың пайда болуы жатады. Қ ан тамырының эндотелий қ абатының жө не интима мембраналары ө ткізгіштігінің артуына байланысты эндотелий астында белоктар, липопротеид­тер жә не фибриноген сің іп қ алады, ал коллаген, эластин талшық та-ры ісініп, олардың шекаралары анық кө рінбейді. Бірың ғ ай салалы бү лшық ет жасушаларының гиперплазиясы эндотелий жарақ атта-нғ анда, осы жерге шоғ ырланып қ алғ ан тромбоциттер ыдырауы нә тижесінде тү зілген затгар ө серімен тү сіндіріледі. Ырғ ақ ты қ ү ры-лымдардың пайда болуы интиманың, қ ан тамырларының іппсі эла-стикалық мембранасының ө з қ ү рылымын жогалтып қ алың дауына байланысты. Бү л ү рдістің біркелкі дамымауына байланысты олар кө лденең жайғ асқ ан ырғ ақ ты қ ү рылымдар тү рінде кө рінеді.

Атеросклероздьщ екінші - липоидоз кезең і интимада ақ іпыл сары тү сті май тамшыларының жә не жолақ тарының пайда болуымен сипатталады. Липидтер, липопротеидтер макрофаг жә не. эндоте­лий жасушаларында болады. Фагоцитоз ү рдісінде қ ан тамырының орта қ абатында жайғ асқ ан бірың гай салалы бү лшық ет жасушала-рының маң ызы зор. Цитоплазмасында липидтер жиналғ ан жасу-шаларды ксантомдық (сары) немесе кө піршікті жасушалар деп атайды. Бірақ та липоидозды атеросклероздың негізгі даму кө зі деп қ арауғ а болмайды, себебі бү л ү рдіс 10 жасқ а жеткен балалар-дың бә рінде де (қ олқ ада) табылғ ан, сонымен қ атар атеросклероз­дьщ айқ ын кө рінісі болып саналатын фиброзды табақ шалар мен липоидоз ошақ тарының орны бір-біріне сә йкес келе бермейді жә не липоидоздың кері даму мү мкіншілігі бар.

Атеросклероздьщ ү шінші - липосклероз кезең і - липоидоз ү рдісінің кү шеюіне байланысты. Липидтермен толып кеткен ксан-томды (кө піршікті) жасушалар ө з тіршілігін жойып, олардың қ ү ра-мынан бө лініп шық қ ан липидтер айналасындагы тіндерге эсер ете бастайды, нө тижеде бірың ғ ай салалы бү лшық ет жасушалары пролиферацияланып, осы жерде жас дә некер тін, майда қ ан та­мырлары, коллаген талшық тары тү зіледі, кейінірек дә некер тін жетіліп, жуан, гиалинденген коллаген талшық тарына айналады, осығ ан байланысты фиброзды табақ шалар пайда болады.

Атеросклероздьщ тө ртінші кезең і (атероматоз) фиброзды та-бақ ша қ ү рамында липидтердің кө п жиналып қ алуына байланысты липофагтардың ьщырауымен тү сіндіріледі. Осы кезде май масса-ларымен, ыдыраган коллаген, эластин талшық тары қ алдық тары-мен жә не кө піршікті жасушалармен толган қ уыс пайда болады. Олардың арасында холестерин кристалдарының табылуы, атеро­матоз ү рдісі ү шін ө те тө н.