Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия

13. 2. РЕВМАТОИДТЫҚ АРТРИТ

Ревматоидтық артрит - негізінен синовиалды қ абық тардьщ, буындар айналасындағ ы дә некер тіннің жө не буын шеміршегінің зақ ымдануымен сипатталатын созылмалы сырқ ат. Ревматоидтық артрит юшникада майда буындардың қ абынуымен, олардың де-формациясымен жә не қ ызметінің бү зылуымен ерекшеленеді.

Этиологиясы мен патогенезі. Ревматоидтық артрит 40-50 жас-тан кейін басталады, ә йелдер еркектерге қ арағ анда 4-, 5 есе жиі ауырады. Ревматоидты артриттің этиологиясы толық анық талма-ғ ан, оның дамуывда вирустар, бактериялар, микоплазмалалар, яғ ни инфекциялар қ атысады деген ғ ылыми дерекгер бар. Осы қ оздыру-шылар ө серінде қ абынғ ан синовиалды қ абық тарда жергілікті им-мунологиялық реакция нә тижесінде қ ү рылымы ө згерген JgG пай­да болады. Аурулардың 80%-да осы иммуноглобулиндерге қ арсы организмде антиденелер немесе ревматоидтық фактор (Рф) тузіледі. Бул фактор JgM қ атарына жататыны анық талғ ан. Ревма­тоидты фактордың пайда болуы организмнің иммундық жү йесіндегі тү қ ым қ уалау жолымен келіп шық қ ан жетіспеушіліктің белгісі болып саналады. Сондық тан ревматоидгы артритті организмде Т-лимфоциттері дефицитінде немесе қ анда О-лимфоциттердің саны кө бейіп кеткенде, В - лимфоциттердің белсенділігі кү шейгенде дамитын сырқ ат деп қ арауғ а болады. Осы сырқ атта тү зілген им^ мундық кешеннің буын тіндерінде шө гіп қ алуы комплемент жү йесін белсендіріп, сол жерге нейтрофилді лейкоциттер жиналып қ ала-ды. Олар ө здерінен лизосомалық ферменттерді жә не басқ а да қ абы-ну медиаторларын бө ліп шыгарады. Осығ ан байланысты майда қ ан тамырлардың қ ан айналымы бү зылып жергілікті қ абыну ү рдісі (си-новит) басталады. Ревматоидтық артриттің иммундық жү йенің бү зылуына байланысты дамуының морфологиялық белгісі ретінде синовиалды қ абық та лимфоциттерден, плазмалы жасушалардан тү ратын сің белердің пайда болуын кө рсетуге болады.

Ревматоидтық артритпен ауырғ ан науқ астарда HLA ДЯ4 жә не ДЮ антигендердің кө беюі, ал HLA ДІ12 антигендердің азаюы, осы ауруларда иммундық жү йе қ ызметінің бү зылуынан хабар береді.

Патояогиялық анатомиясы. Ревматоидтьщ артритгің клиникалық -морфологиялық белгілеріне қ арай: жедел (басталу), созылмалы жә не соң ғ ы кезең дерін ажыратады. Ревматоидтық артритте алгашқ ы ө згерістер, жоғ арыда айтылғ андай, синовиалды қ абық тардан баста­лады. Аурудың жедел басталу кезең інде синовиалды қ абық тьщ бү рлері қ анмен толып ісініп, стромасында мукоидты, фибриноидты ө згерістер дамиды. Сонымен қ атар жергілікіі синовиоцит жасушалары кө бейіп,

13 бвлім. Ревматизмдік аурулар                                                                           337

•тттттт■ *—— ........................................................... —————                                                                                                                                                              и........................    и і                 і і                                і і..............................................

лимфоцитгі жө не плазмалы сінбелер пайда болады. Егер бү л ө згерістер фибриноидты некрозғ а дейін жетсе осы бү рлер ү зіліп тү сіп, буын ерекетіне байланысты, кү ріш дө ніндей ақ шыл қ атты затқ а айналады (" кү ріш тө різді денешікгер" ). " Куріш денешіктері" буындағ ы қ абы-нуғ а байланысты пайда болтан фибриң цік экссудаттың организация-сы нө тижесің де де тү зілуі мү мкін.

Осылайша басталғ ан жедел қ абыну ө ріқ арай созылмалы тү рге ө теді. Аурудың созылмалы кезең інде бү зылғ ан синовиалды қ абық орнына грануляциялық тін тү зіледі. Ол сү йек басын қ аптан тү рғ ан шеміршекті бү зып оның орнын баса бастайды. Осы тү зілген тінге паннус (қ абық ) деген ат берілген. Грануляцшшық тін бірте-бірте жетіліп фиброзды тінге айналады.

Ревматоидты артриттің соң гы кезең інде буын сү йегінің бү тіндей бү зылғ ан беткейлері бір-бірімен дө некер тін арқ ылы қ осылып, ө уелі фиброзды анкилоз, кейінірек суйекті аниликоз дамиды. Осығ ан бай­ланысты буын ө рекеті бү тіндей тоқ тайды немесе буын басы тай-ып, пішіні бү зылғ ан (деформацияланғ ан) буындар тү зіледі. Соны­мен қ атар буын айналасындағ ы жү мсақ тіндерде фибриноидты некроз, қ абынуы нө тижесінде сің ірлердің ү зіліп кетуі сияқ ты ө згерістер кө рінеді.

Теріасты туйінінің пайда болуы ревматоидты артритке тә н бслгілердің бірі болып, аурулардың 25-30%-да кездеседі. Бү л тү йіндерді микроскоппен Караганда ортасында некроз ошағ ын, айналасында эпителиоидты жасушаларды, ал оның сыртында лим­фоцит жө не плазмалы жасушалардан тү зілген сің белерді, яғ ни со­зылмалы қ абыну белгілерін кө реміз.

Ревматоидтық артрит дө некер тіннің жү йелі аурулары қ ата-рына жатып, жоғ арыда айтылғ ан буындардағ ы ө згерістерден ба­ска, кө птеген ағ залардың патологиясымен кө зге тү седі. Бү л ө згерістердің негізінде ревматоидтық артритте дамитын васкулит-тер жатады. Кейде артерияның ішкі қ абатының гиперплазиясы немесе васкулиттегі тромбоз нә тижесінде тамыр санылауы бү тіндей жабылып, кейбір ағ заларда некроз, гангрена пайда болады.

Жү ректе кардиосклероз, ошақ ты немесе тарағ ан аралық мио­кардит, ревматоидтық тү йіндер пайда болуына байланысты гра-нулематозды перикардит дамиды. Қ ан тамырларында облитераци-ялық эндоартериит, тромбоз жө не периартериит дамуы мү мкін, осығ ан байланысты қ олда, теріде жаралар, гангрена ошақ тары пайда болады.

Ө кпеде капиллярит, васкулит, ревматоидтық жедел немесе со­зылмалы аралық пневмония, қ ү рғ ақ плеврит, пневмосклероз, буйректерде амилоидоз, гломерулонефрит, нефросклероз дамиды.