 |
АсҚазан жарасы. Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия. 14 болім. Асқорыту жуйесінің аурулары. Жедел жаралар
|
|
|
|
АСҚ АЗАН ЖАРАСЫ
Асқ азан жарасы Қ азақ станда ең кө п тарағ ан сырқ аттардьщ бірі, бү кіл халық тық 2-3%-да кездеседі. Еркектер ө йелдерге қ арағ анда 2 есе жиі ауырады.
Жара асқ азанда немесе ү лтабарда орналасады. Жара деп осы ағ залардың шырышты қ абатының ойылуын (дефектін) тү сінеміз. Жаралардың ө зі жедел жә не созылмалы деп екі тү рге бө лінеді.
Жедел жаралардың дамуы ә детте эрозиялармен байланысты. Эрозия деп шырышты қ абық ты гана қ амтитын, ө те майда ойылу-ларды тү сінеміз. Бірақ осыган қ арамастан, эрозиялар жедел қ ан кету кө зі болып геморрагиядан кейінгі анемияга соқ тыруы мү мкін. Эрозияның жедел жарага, тіпті қ атерлі ісікке (ракқ а) айналып кету қ ауіпі де бар. Микроскоппен қ араганда асқ азан (немесе ү лтабар) шырышты қ абатының ошақ ты каогулияциялы некрозы кө рінеді. Егер эрозия ошагына қ ан қ ү йылса оның тү бі қ ара-қ оң ыр болып геморрагиялық эрозия деп аталады. Егер эрозия гастритке байланысты дамыса (оның айналасында лейкоцитті қ абыну сің белері та-былады) оны қ абыну эрозиясы деп атайды. Эрозиялар кіреберіске жақ ын жерде, асқ азан денесінде кө бірек кездеседі. Ә детте эрозиялар тез бітіп ө зінен кейін ешқ андай белгі қ алдырмайды.
Осы айтылган жедел эрозиялардан басқ а, қ азіргі кезде созылмалы эрозиялардың да барлығ ы анық талып отыр. Олардың ерекшелігі эрозиялар кө пке дейін, кейде бірнеше жылдар бойы жазылмайды. Микроскоппен тексергенде бү л жерде (эрозияның тү бінде жә не айналасында) грануляциялық тіннің ө сіп кеткендігін, қ ан тамыр-ларының кө птігін кө реміз. Ол жедел эрозиядан соң дамиды немесе бірден созылмалы тү р алады. Олар кобінесе асқ азанның шыгаберісінде немесе кіші иілімінде табылады.
|
|
|
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
14 болім. Асқ орыту жуйесінің аурулары
ЖЕДЕЛ ЖАРАЛАР
Жедел жаралар эрозиядан ө зінің ү лкендігі жө не терең дігімен ерекшеленеді. Ол домалақ немесе сопақ пішінді, жиектері жү мсақ, мө р басқ андай тегіс болады. Жараның тү бі ет қ абатына дейін бой-лайды, кейбір жағ дайларда ол сірі қ абатқ а жетіп одан ө рі ө ткенде асқ азан қ абырғ асы тесіледі. Олар кейде асқ азанның кіші иілімінде бір қ атар боп тізіліп жатады, саны 5-7, одан да кө п болады.
Этиологиясы. Эрозиялар мен жедел жарлар кө п себеіггі сырқ ат-тар қ атарына кіріп олардың пайда болу себептері бірге қ аралады.
Жедел жаралар этиологиясы бойынша 5 топқ а бө лінеді. 1) стрес-тік; 2) дә рі-дә рмектік; 3) симптомдық, екіншілік; 4) эндокриндік жә не 5) " қ арпық " жаралар.
Стрестік жаралар дененің ауқ ымды кү йгенінде, жарақ аттанғ -анда, миғ а қ ан қ ү йылғ анда, миокард инфарктында, операциядан кейін жә не т. б. жағ дайларда кездеседі.
Дә рі-дә рмек ә серінде пайда болатын жаралардың дамуы стеро- идты гормондарды, резерпинді, гистаминді жө не т. б. қ абылдаумен байланысты. Бү лардың шығ уына асқ азан сө лі қ ^ішқ ьілдьіғ ьіньщ асып кетуі тікелей ө сер етеді. ,.
Симптомдық жаралар жү ректің, ө кпенің, бауырдың, бү йректердің созылмалы ауруларында, ревматоидты артритте жә не тағ ы басқ а ауруларда кездеседі.
Эндокриндік жаралар қ алқ анша бездің жө не оның маң ындағ ы бездердің қ ызметі кү шейгенде (гиперпаратиреоз), ү йқ ы безінің жара туындатушы (ульцерогенді) аденомасында (гастринома - Эллисон-Золлингер синдромы) кездеседі. Осы синдромғ а гипергастрине-мия асқ азандағ ы тү з қ ышқ ылы мен пепсиннің мө лшерін асырып жібереді, нә тижесінде шырышты қ абатта эрозиялар жә не жаралар пайда болады.
|
|
|
" Қ арттық " жаралар қ ан тамырларындағ ы атеросклероздық, жасқ а байланысты ө згерістер нә тижесінде дамиды.
Асқ азанның шырышты қ абатының зақ ымдануында ултабар-асқ азан рефлюксінің маң ызы ө те зор. Ү лтабар-асқ азан рефлюксі деп, пилорустағ ы ө згерістер нә тижесінде ү лтабар сө лінің асқ аза-нғ а қ айта тү суін айтады. Сө л қ ү рамындағ ы ө т қ ыщқ ылы шырышты қ абатты бү зып сутегі иондарының қ айта сің уін кү шейтеді, осы-ғ ан байланысты шырышты қ абаттағ ы ауыр ө згерістердің - эрозия-лардың, жедел жаралардың дамуына алып келеді.
СОЗЫЛМАЛЫ ЖАРАЛАР
Созылмалы жаралар асқ азанның кіші иілімінде жайғ асқ ан жедел жаралар, осы аймақ тық, қ ү рылымдық -қ ызметтік ерекшеліктеріне байланысты созылмалы жарағ а жиі ө теді. Созылмалы жара жедел жарадан бірнеше белгілерімен ерекшеленіп тү ра-ды: 1) оның айналасында грануляциялы-тыртық ты тіннің кө п тү зілуіне байланысты жиектері қ атты (каллезді) болады; 2) олар ірі, кө лденең і 2-5 см-ге дейін жетеді; 3) олар кобінесе жалғ ыз болады; 4) пішіні домалақ немесе сопақ болып, оның жиектері білеуленіп кө теріліп тү рады, жараның тү бі тегіс немесе кедір-бү дыр; 5) жараның кіреберіс бө лігі жиырылу нә тижесінде бірте-бірте оның тү біне қ арай тү се бастайды да, ал шығ аберіс бө лігі тө мендеп жа-зық тала береді, бү л ө згерістер жараны ү зындығ ы бойынша кесіп қ арағ анда анық кө рінеді. Асқ азанның жө не ү лтабардың барлық созылмалы жараларьш екі топқ а бө ліп қ арауғ а болады: 1) жай (олар-дың морфологиясы жогарыда жазылады) жө не 2) пенетрациялау-шы жаралар. Пенетрация дегеніміз жара тү бінің кейбір ағ заларғ а ө тіп (еніп) кетуі. Бү л жағ дайда жараның тү бін ү йқ ы безі, бауыр, ү лтабар байламдары, кейде басқ а ағ залар қ ү райды. Бү л қ ү былыс-тың пайдалы жағ ы осы ағ залар тесіліп кеткен жараны бітеп оның ө те асқ ынып кетуіне (перитонит дамуына) кедергі болады, ал зи-янды жағ ы осы ағ залардаң ө зінде де елеулі ө згерістер дамиды. Мысалы: панкреатит, гепатит жене т. б.
|
|
|
Созылмалы жаралар асқ азанның ет қ абатын бү тіндей жойып жіберіп, ө рі қ арай дамиды, сондық тан бү лар ө те терең боп кө рінеді (115, 116-сурет).
Жара тубінің гистологиялық тузілісі оның асқ ыну немесе ба- сылу кезең іне байланысты. Жараның басылу кезең інде тыртық тан-ғ ан тін кө рінеді. Жараның асқ ыну кезең інде оның тү бі бірнеше қ абат-тардан тү рады: 1) экссудат, 2) фибриноидты некроз; 3) грануляци-ялық тін; 4) тыртық ты тін қ абаттары (117-сурет).
Жараның ә рбір асқ ынуы грануляциялық тіннің некрозына соқ тырып сол жердің бү тіндей бү зылуымен (жара тү бінің тесілуімен) немесе тыртық ты тіннің дамуымен аяқ талады.
Осы айтылғ ан ө згерістерден басқ а жара тү біндегі қ ан тамырла-рында нерв талшық тарьшда да едә уір патология табылады. Жарадан қ ан кетуі жара тү біндегі қ ан тамыры кенересінің іріп-шіруіне (лизисіне) байланысты, кейде осы жерде қ абыргасы тесілген, саң ы-лауы тромбпен тығ ындалган артерия қ ан тамырларьшан кө реміз. Ал басқ а жагдайларда жара тү біндегі қ ан тамырлары қ абьшады (эн-дартериит). Жара тү біндегі нерв талшық тары неврома тә різді ө сіп
|
|
|
