 |
Уиппл сырҚаты. Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия. Арнайы емес жаралы колит. 121-сурет. Жедел жаралы колит. 14 бөлім. Асқорыту жүйесінің аурулары
|
|
|
|
СПРУ
СПРУ (глютендік энтеропатия, целиакия) — аш ішекте сорылу (абсорбция) ү рдісінің бү зылуымен, ерекше морфологиялық
ө згерістердің дамуымен сипатталатын энтеропатия. Бү л ауру Ев-ропада ақ нә сілділер арасында кездеседі.
Этиологиясы мен патогенезі. Глютендік энтеропатияның да-муы кейбір дә нді дақ ылдарда: бидай, арпа, сү лі қ ү рамында бола-тын глютен белогының, ферменттер тапшылығ ына байланысты, организмге сің ірілмеуімен тү сіндіріледі. Глютен белогына организмнің сезімталдығ ының артып кетуі, гендік жө не иммун-дық негізде дамиды. Организмде глютенге, оның компоненті гли-адинге қ арсы антиденелер тү зіледі. Антиген-антидене реакциясы нә тижесінде аш ішек эпителиі зақ ымданады. Микроскопта қ ара-ғ анда диффузды энтерит морфологиясы кө рінеді: ішек бү рлерінің эпителий кө шіп тү седі (десквамация), стромасында лимфоциттер-ден, плазмалық жасушалардан, макрофагтардан, эозинофилдік лейкоциттерден тү ратын сің белер табылады. Бірте-бірте ішек бү рлері қ ысқ арып, оның крипталары (шү ң қ ырлары) сфзыла бастайды. Бү л ө згерістер аш ішектің жоғ арғ ы бө ліктерінде айқ ын дамиды.
Тамақ қ ү рамынан глютенді алып тастағ анда ішектегі ө згерістер жойылады.
УИППЛ СЫРҚ АТЫ
Уиппл сырқ аты ө те сирек кездесетін аурулар қ атарына жатқ -анмен кейінгі жылдары оның саны кө беюде. Ол негізінен ер адам-дарда ү шырап, клиникада " сулы" немесе " майлы" іш отуімен, ауру-дың ә лсіреп тез азып кетуімен, буындар ауыруымен, терінің ги-перпигментациясымен сицатталады.
|
|
|
Этиологиясы. Осы сырқ атты табиғ аты белгісіз, ішек макро-фагтарында табыдган бактериялар шақ ырады деген болжам бар. Антибиотиктермен емдеудің нә тижелі болуы да осы болжамның дү рыс екендігіне кө з жеткізуде.
Патологиялық анатомиясы. Уиппл сырқ атында аш ішек тү гел-дей зақ ымданып оның қ абырғ асы жә не шажырқ айы қ алындап қ атайып, ал лимфа тү йіндері ү лкейеді, лимфа қ ан тамырлары кең ейіп кетеді. Ішектің сірі қ абатының, кейде оның шырышты қ абатының беті майда, ақ шыл сары дә н сеуіп тастағ андай кө рінеді.
Микроскоппен қ арағ анда шырышты қ абаттың бү рлерінде, цитоплазмасы Шифф реактивімен жақ сы боялатын макрофагтар-дың топталып қ алғ анын кө реміз, олар лимфа тү йіндерінде, сірі қ абық тарда, шажырқ айда да табылады. Сонымен қ атар липидтердің, ә сіресе май қ ышқ ылдарының, жиналағ ан жерінде липогранулемалар тү зіледі. Науқ астар негізінен кахексиядан ө леді.
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
АРНАЙЫ ЕМЕС ЖАРАЛЫ КОЛИТ
Арнайы емес (идиопатиялық ) жаралы колит тоқ ішектің шырышты қ абатында жә не оның астында жара пайда болуымен, кли-никада диареямен сипатталатын жедел немесе созылмалы қ абы-нуы.
Этиологиясы. Жаралы колит этиологиясы белгісіз аурулар қ ата-рына жатып, оның келіп шығ уында ә ртү рлі инфекцияларғ а, ә сіресе дисбактериозғ а, тамақ қ ұ рамындағ ы немесе бактериялық аллер-гендерге зор кө ң іл бө лінеді.
|
|
|
121-сурет. Жедел жаралы колит |
Патогенезі. Жаралы колитте қ анда тоқ ішек тіндеріне қ арсы бағ ытталғ ан, организмдегі иммунологиялық ө згерістердің белгісі болып саналатын, антиденелер табылғ ан. Осы антиденелер ішектегі патологиялық ү рдістердің ә рі қ арай дамуына мү мкіндік жасайды. Сонымен қ атар ішектің шырышты қ абатында жергілікті бактерия-ларғ а қ арсы бағ ытталган, кейде тоқ ішек шырышты қ абатының қ ү рамымен ә серлесе алатын, антиденелер тү зіледі. Кейінгі кезде осы сырқ атта қ анда иммундық кешендердің немесе тоқ ішектің компонеттерімен ә серлесетін Т-лимфоциттердің тү зілетіні де анық талып отыр. Демек жаралы колит патогенезі бойынша аутои-имунды ауруларғ а жақ ындап, клиникада ү демелі тү рде дамиды.
|
|
|
14 бө лім. Асқ орыту жү йесінің аурулары
Патологиялық анатомиясы. Қ абыну ү рдісі ә детте тік ішектен басталады. Клиникалық -морфологиялық кө ріністеріне қ арап жаралы колиттің жедел жә не созылмалы тү рлерін ажыратады.
Аурудың жедел тү рінде тоқ ішектің шырышты қ абаты қ анмен толып, ісініп оның бү рлері жақ сы кө рінбей қ алады. Сонымен қ атар осы жерде қ ан қ ү йылу ошақ тары, майда эрозиялар, тез арада жедел жаралар пайда болады (121-сурет). Жаралардың тү бі некрозда-нып бозғ ылт рендегі фибринмен қ апталады. Олар кейде бір-бірімен қ осылып ішектің біраз жерін алады. Дегенмен де осы жаралардың арасында қ абынып ө згермеген учаскілер де табылады. Жан жағ ы ойылып жарағ а айналып қ алғ андық тан осы участкілер полип тә різді ішек қ уысына шығ ып тү рады (шашақ ты жалган полиптер). Микроскопией қ арағ анда қ абыну ошақ тарында, қ ан тамырларында, дә некер тінде фибриноидты некрозғ а тә н озгерістер кө рінеді. Бү зы-лу қ ү былыстарымен бір қ атарда безді эпителидің қ алыптан тыс регенерациясы нә тйжесінде жалган полиптер тү зіледі.
Ішек крипталарында қ абынуғ а байланысты жиналғ ан секрет ірің деп, кейде абсцеске айналып кетеді оны крипта абсцесі дейді. Осы абсцесс ішек қ уысына ашылып немесе шырышты қ абаттың астына жайылып ә ртү рлі асқ ынуларғ а ә келеді.
Жараның созылмалы турінде қ абыну-некроздану ү рдістеріне қ арағ анда, қ айта қ алпына келу жә не склероздану басым тү рады. Жараның тү бінде грануляциялық тін осіп, тыртық танып біте бас-тазйды. Бірақ та осы тыртық тану ү рдісі кө п жерді алып жатқ аны ү шін жаралар бетінің эпителимен қ апталуы, регенерациясы, толық болмайды. Дә некер тіннің осіп кетуіне байланысты, ішектің қ абы-рғ асы қ алындап, қ уысы таралады. Созылмалы қ абыну ү шін ішек тіндерінде лимфоциттер, гистиоциттер жә не плазмалы жасушалар-дан тү зілген сің белердің болуы тә н. Эпителий регенерациясы нә тижесінде аденоматозды жалган полиптер пайда болады. Полип эпителиінде метаплазиялық, дисплазиялық озгерістер кө рінеді. Осы негізді 10-20 жылдан соң рак дамуы мү мкін, яғ ни созылмалы жаралы колит факультативті ракалды патологияга болып табылады.
|
|
|
Асқ ыну тү рлеріне: 1) тоқ ішектегі ө згерістерге байланысты ішектің «токсиндікң дилатациясы, тесіліп кетуі (перфорация), перитонит, қ ан кету, 2) кору агзалары тарапынан: ирит, конъюкти-вит, блефарит; 3) қ имыл-тірек агзаларындагы полиартрит, спондилит; 4) қ анда аутоиммундық гемолизденуші анемия; 5) амилои-доз жә не т. б. кіреді. Кө ріп отыргандай осы сырқ атқ а тә н жалпы ө згерістер организмде аутоиммундық ү рдістердің дамыганынан хабар береді. Арнайы емес жаралы полиптен Крон ауруларының бір-бірінен айырмашылығ ы жогарыда айтылды.
|
|
|
