 |
АшытҚы тӘрізді жӘне ашытҚы саҢырауҚҮлаҚтар Қоздыратын аурулар, кавдидоз
|
|
|
|
АШЫТҚ Ы ТӘ РІЗДІ ЖӘ НЕ АШЫТҚ Ы САҢ ЫРАУҚ Ү ЛАҚ ТАР Қ ОЗДЫРАТЫН АУРУЛАР, КАВДИДОЗ
Кандидоз микоздың ең кө п тарағ ан тү рі, оның негізгі қ оздыру-шысы Candida albicans. Тің дерде кандидалар домалақ немесе сопақ, кө лденең і 2-5 мкм, жасушалар тү рінде табылады. Саң ырауқ ү лақ -тардың мү ндай тү рлері сапрофиттік жағ дайғ а тә н. Ауру қ оздыру-шылар қ атарына кандидалардың бү ртіктеніп жә не ө ніп-ө сіп жат-қ ан тү рлері жатады, олар жалғ ан жіпшелер (псевдомицелий) қ ү ры-лымын тү зеді. Кандидалар ШИҚ -реакциямен ө те жақ сы анық та-лады.
Патогенезі. Кандидоз аутоинфекция тү рінде дамиды. Макроорганизмнің қ орғ аупіы кү штері ө лсірегенде терідегі, шырышты қ абық тардығ ы кандидалар осы жердегі кө п қ абатты эпителийге жа-бысьш (адгезия), кө бейіп, саң ырауқ ү лақ тардьщ жас, ө сіп-ө ніп жат-қ ан тү рлері эпителийдің ішкі қ абтгарына қ арай кіре бастайды.
О. К. Хмельницкий кандидоздьщ: беткей, эпителийішілік (ин-траэпителийлік) жә не инвазиялық тү рлерін ажыратады.
Кандидоздьщ беткей турі эпителийлі жабындыларғ а кандида-ньщ кіруімен жергілікті қ абыну реакциясымен сипатталады. Эпителий қ абаттарына дистрофиялық ө згерістермен бір қ атарда лей-коциттерден тү зілген сің белер пайда болады. Кандидоздьщ эпителийішілік турінде эпителий жасушаларында некроздық ө згерістер кө рінеді. Кяндидоздьщ инвазиялық турі эпителий қ аба-тының, оньщ негізгі мембранасьшьщ бү тіндей бү зылып, жара пайда болуымен, саң ырауқ ү лақ тардың дә некер тін қ абатына ө туімен сипатталады.
|
|
|
Патологиялық анатомиясы. Кандидоздағ ы ө згерістер ә ртү рлі. Оның беткей тү рі тері мен іиырьшпъі қ абық тың ө згерістерін ғ ана (мысалы, ауыздың уылуы) шақ ырса, оның ішкі ағ заларда ө ніп-ө сетін тү рі жә не кейін бір жү йелердің (асқ азан-ішек, тьшыс алу жө не т. б. ), тпггі бү кіл организмнің (генерализацияланғ ан микоз) зақ ымдануымен сипатталады.
Осы патологиялардың ішінде кандидозды эозофагит жиі кездеседі. Ішекте кандидоз жара пайда болуына соқ тырады. Ө кпеде
кандидоздық пневмония, некроз ошақ тары, фиброз кө рінеді. Пневмония қ абыну ү рд; сінің жоғ арғ ы тыныс жолдарынан ө туі нө тижесінде немесе гематогенді жолдармен дамиды.
Несеп жолдарынның кандидозы жоғ ары ө рлеу жолымен дамып, уретрит, пиелит, пиелонефрит тү ріне ө теді.
Кандидоздық сепсис мида, бү йректерде, жү ректе, ө кпеде мета-стаздық ошақ тардың пайда болуымен сипатталады. Осы айтылғ ан ағ заларда кандидоз экссудативтік-некроздық немесе гранулематоз-дық қ абыну тү рінде кө рінеді. Микроскоппен тексергенде некро-зғ а ү шырағ ан ошақ тарда кандидалардың ө сіп-ө ніп жатқ ан тү рлері немесе олардың қ алдық тары айналасында ө те кө п мө лшерде нейтрофилді лейкоциттер кө рінеді, олардың кө пшілігі бө лшектен-ген халде (кариорексис) болады. Лимфоциттер мен макрофагтар саны аз, кейде бірлі-жарымды кө пядролы алып жасушалар да кездеседі.
Ө ң езді саң ырауқ улақ тар қ оздыратын аурулар. Ө ң езді саң ырауқ -улақ тар алдын ала ө згерген эпителийлі жабындыларда жә не шы-рышты қ абық тарда ө ніп-ө седі. Негізгі ө згерістер ауыз қ уысында, жоғ арғ ы тыныс жолдарында кө рінеді. Кейде олар ө кпе кавернала-рының қ уыстарында табылады.
|
|
|
АСПЕРГИЛЛЕЗ
Аспергиллез негізінен терінің жә не тыныс жолдарының ө згерістерімен сипатталады. Аспергиллалардың патологиялық тү рлері жуандығ ы 1, 5-5 мкм болғ ан жіптер тү рің де кө рінеді.
Патологиялық анатомиясы. Аспергиллалар Ә детте некрозғ а ү шырағ ан тіндер арасынан табылады. Некроз ошақ тарының айналасында пикноз жә не кариорексиске ү шырағ ан нейтрофилді лейкоциттер, фагоцитоз ү рдісіне қ атынасушы алып жасушалар қ атты немесе ірің деген грануляциялық тін табылады.
Аспергиллез ү шін кө бінесе тыныс жолдарының жә не ө кпенің ө згерістері тә н. Олай болатыны аспергиллез ә детте ө кпенің, брон-хтың созылмалы қ абынулары кезінде екіншілік инфекция тү рінде дамиды. Кейде олар ө кпе қ уыстарында шар тә різді ө сіп кетіп ө кпе аспергиллемасы деп аталады.
МУКОРМИКОЗ
Мукормикозда да негізгі ө згерістер ө кпеде корінеді. Бү л ин-фекцияның ерекшелігі саң ырауқ ү лақ тар қ ан тамырларына ө сіп кіріп тромбоз, оғ ан байланысты дамитын некроз жө не инфарктар шақ ырады. Некроз айналасындағ ы қ абыну реакциясы ө те ә лсіз.
548 Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
20 белім. Жуқ палы аурулар
Қ абыну сің белерінің (лейкоциттердің, лимфоциттердің ) арасында эозинофилдер кө п. Тромбоз кейде ми қ ан тамырларына жайылып ми тіні некрозына немесе қ ан қ ү йылуларғ а соқ тырады.
Пенициллез ө те сирек кездесетін микоз. Ол бү лшық еттердің несеп жолдарының, тыныс жолдарының қ абынуымен сипатгалады.
Басқ а саң ырауқ ү лақ тар қ оздыратын микоздар біздің елімізде сирек кездеседі.
20. 5. Қ АРАПАЙЫМДАР ЖӘ НЕ ГЕЛЬМИНТТЕР Қ ОЗДЫРАТЫН АУРУЛАР
БЕЗГЕК
Безгек қ арапайымдар тобына жататын плазмодилермен (Plasmodium falciparum) қ оздырылатын жү қ палы ауру. Безгек плаз-модилерде ө зінің пісіп-жетілу мерзіміне қ арап: ү шкү ндік, тө рткү ндік жө не тропиктік болып бө лінеді. Безгек ыстық аймақ -тарда (Азияда, Африкада) кең таралган, жылына 100 млн адам ауырып, оның 1-1, 5 млн ө леді.
|
|
|
Патогенезі. Безгек ө детте безгек қ ызбасы (ү стамасы) тү рің де болады. Оның қ оздыргыштары организмге маса (Anopheles) шақ -қ анда ө теді. Тез арада олар гепатоциттерге кіріп, сол жерде кө бейе бастайды. Бауыр жасушалары кү йреп, ыдырағ анда, мерозоиттер (паразипің жыныссыз гаплоидты тү рі) қ айтадан қ анғ а тү седі. Қ анда олар эритроциттермен байланысады, эритроциттердің ішінде ө сіп-ө неді. Сол жерде олардың жыныстық тү рі-гаметоцитгер пайда болады. Бірте-бірте эритропдттердің ішінде шең бер тә різді паразит-терден жү лдыз тә різді пшзонттар тү зіледі. Шизонттармен толғ ан эритроциттер капиллярдан ө те алмай кө кбауырда жойылады. Олар гемоглобинді гидролиздеп, эритроцит цитоплазмасында гемомела- нин пигменті (безгектік пигмент, гемозоын) тү зіледі. Пісіп-жетілген шизонттар 8-24 мерозоиттарғ а бө лініп, эритроциттерден шығ ады. Олардың бір бө лігі фагоцитоз нә тижесінде бү тіндей жойылады, қ алгандары басқ а эритроциттерге ө тіп, жаң а цикл басталады. Эритроциттер гемолизінің нә тижесінде организмде гемолиздік анемия дамиды, бауыр, кө кбауыр ерекше ү лкейеді.
Патологиялық анатомиясы. Ү шкү ндік жә не тө рткү ндік безгектегі негізгі морфологиялық ө згерістер эритроциттердің гемолизімен байланысты. Эритроциттердің ыдырау ө німдерін, жа-ң адан пайда болғ ан пигмент - гемомеланинді жә не шизонттарды кө кбауыр, бауыр жә не сү йек майындагы макрофагтар ө зіне жү тып
алады. Безгектің созылмалы тү рінде осы ағ залар қ оң ыр-сү р, тіпті қ ара рең ге кіреді.
Безгек пигменті кө кбауырдың жү мсақ бө лігінде (пульпасын-да) жиналады. Гиперплазия жө не склероз нә тижесінде кө кбауыр ү лкейіп, оның салмағ ы 5-6 кг-га дейін жетеді. Бауыр да ү лкейіп дә некер тін ө суіне байланысты қ атайып қ алады. Жілік майында гиперплазия, пигментация қ ү былыстарымен бірге қ ан жасау ү рдістері кү шейеді, сирек жагдайларда керісінше аплазия дамиды.
|
|
|
Тропиктік безгекте де жогарыда кө рсетілген ө згерістер дамиды, сонымен қ атар безгектік бү л тү рінің біршама ө згешеліктері де бар. Тропиктік безгектің шизонттары ө з омірінің тек бірінші жартысьш-да ғ ана қ анда еркін ө мір сү реді, ал екінші жартысьшда олар кө кба-уырдьщ, сү йек майының, мидың жә не басқ а ағ залардың капилляр-ларында жиналып пісіп-жетіледі жө не бө ліне бастайды. Паразиттік стаздар кейбір агзалардың, ә сіресе, орталық нерв ^сү йесің ің бү зы-луына соқ тырады. Клиникада бү л ө згерістер безгектік кома тү рінде ө теді. Безгектік комадан ө лген адамдар миьшьщ қ ыртысты қ абығ ы, тіпті оның ақ заты, қ оң ыр-сү р тү сте кө рінеді. Ми тіні ісініп, оның жү лгелері тегістеліп кетеді. Ми жасушаларында дистрофиялық, ишемиялық ө згерістер, тінінде сақ ина тә різді қ ан қ ү йылу ошақ та-ры кө рінеді. Осы ошақ тардьщ ортасында жә не айналасында некроз ошақ тары пайда болады. Некрозғ а байланысты кө бейген глия элементтері осы сырқ атқ а тә н Дрюк гранулемасын тү зеді.
Ө лім себептеріне безгектің жедел тү рінде кездесетін гломеру-лонефрит, ү лкейген кө кбауырдың жарылып кетуіне байланысты дамитын постгеморрагиялық анемия, безгектік кома, ал созылмалы тү рлеріне безгектік кахексия, амилодиоз жатады.
|
|
|
