 |
ПОЛИОМИЕЛИТ. Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия. 21 бөлім. Балалар аурулары. 210-сурет. Полиомиелит. Нерв жасушаларының гиперхроматозды, лейкоциттік сіңбелер, жүлын тінінің ісінуі
|
|
|
|
ПОЛИОМИЕЛИТ
Полиомиелит (грекше - polios - сү р, myelos - жү лын) негізінен жү лынның алдың ғ ы мү йізіндегі сү р заттардың зақ ымдануымен сипатталатын вирустық сырқ ат. Бү л адам баласымен қ атар дамып келе жатқ ан ескі ауру. Мысалы, Ежелгі Египетте полиомиелитке
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
21 бө лім. Балалар аурулары
тә н сү йек ө згерістері бар мумиялар табылғ ан. Неміс ортопеді Гейне (1840, 1860) полиомиелитті жеке сырқ ат есебінде қ арап, оны ә рбір кезең іне сә йкес емдеу қ ажеттігін кө рсеткен болатын. Швед дә рігері Медин (1890) бү л сырқ аттың жү қ палы ауру екендігін анық -тады. Сондық тан полиемиелитті Гейне-Медин сырқ аты деп атай-ды. Бү л сырқ атпен негізінен 4 жасқ а дейінгі балалар ауыратынын есепке алып, балалардың жулындық салдануы деп те атайды.
Этыологиясы мен патогенезі. Полиомиелиттің қ оздырушысы, полиовирус, ол РНҚ -вирустарғ а, оның ішінде /энтеровирустарғ а жатады. Бү л вирустардың ү ш тү рі бар. Вирустың тек бірінші тү рі ғ ана эпидемия себебі бола алады. Полиемиелипі вирустар қ озды-ратыньш алғ аш рет К. Ландштейнер мен Е. Поппер (1909) тә жірибе арқ ылы дә лелдеп берді. Олар осы сырқ атган ө лген бала жү лыны-нан материал даярлап маймылдар қ анына жібергенде, оларда да полиемиелит (салдану) белгілері пайда болғ ан. Инфекция ауру адам-нан сау адамғ а негізінен " лас қ ол" арқ ылы яғ ни асқ азан-ішек жо-лымен беріледі. Ол ауа-тамшы жолымен жә не бала жолдасы арқ ы-лы да ө туі мү мкін. Вирустар ө уелі жү тқ ыншақ жө не ішектегі лимфоэпителийлі қ ү рылымдарда ө сіп-ө ніп, кейін мойындағ ы не-месе шажырқ айдағ ы аймақ тық лимфа тү йіндерінде ө тіп кө бейе ба-стайды. Содан кейін ғ ана қ анғ а ө тіп бү кіл организмге таралады (ви-ремия). Вирустың қ ан-ми бө геті арқ ылы ө ту механизмі ө те кү рделі, полиовирус ОНЖ-не шетгік нервтер арқ ылы немесе майда тамыр-лардың, қ ан тамырлық ө рімнің эндотелиі арқ ылы, қ арыншалар эпендимасы арқ ылы ө туі мү мкін, сондық тан олардың 1% ғ ана осы бө гетген ө те алады. Вирустар - нерв жасушаларына енгенде олар-дьщ сыртқ ы қ абық тары еріп вирус РНҚ -сы жасуша ядросындағ ы РНҚ -мен байланысады. Осы себепті нерв жасушаларындағ ы бело-ктар синтезі бү зылып, нейроциттер дистрофиялық ө згерістерге ү пвырап ө з тіршілігін жояды. Вирус ө лген жасушалардан сауларьша ө тіп, оларды да бү за бастайды. Жү льшньщ алдың ғ ы мү йізіндегі қ оз-ғ алтқ ьпп нейрондардьщ 3/4 болігі жойылғ анда ғ ана толық салдану (паралич) байқ алады. Аурудың жасырын кезең і 2 кү ннен 35 кү нге дейін орташа 10-12 кү н, ал жалпы ү зақ тығ ы 4-6 апта. Клиникада полиомиелиттің: салдану алды, салдану, қ айта қ алпына келу жә не қ алдық тық кезең дерін ажыратады. Патологиялық ү рдістердің жайғ -асу орнына қ арап параличтік полиомиелит жү лындық, бульбарлық (сопақ ша милық ), орталық жә не аралас турлерге бө леді. Негізгі ө згерістер жү лынның алдьщғ ы мү йізінде орналасқ ан қ озғ алтқ ыш нейрондарда кө рінеді. Кейде полиомиелит вирустасушылық тү рінде немесе нерв жү йесін зақ ымдамайтьш (абортивіі) тү рде ө теді.
|
|
|
Патологиялық анатомиясы. Полиомиелитгің ә р кезещ ө зіне тә н
|
|
|
ө згерістерімен ерекшеленеді. Жү лындағ ы ө згерістер ә детте кө кірек бө лігінде кө рінеді. Қ абық тарының тамырлары қ анмен толғ ан, тін ісінген. Кө лденең кесіп қ арағ анда жү лын ісініп қ абық тардың сыр-тына шығ ып тү рады. Жү лынның сү р затының (кө белектің ) кө рінісі анық емес, шекаралары кө мескі, қ ан қ ү йылу ошақ тары кө рінеді. Сонымен қ атар жү лында жү мсап, сольш қ алғ ан жерлер де табы-лады.
Салдану алды кезең і 1 кү ннен 6 кү нге дейін созылады. Бү л кезде қ озғ аушы нейрондарда дистрофиялық ө згерістер байқ ала-ды. Олардағ ы тигроид (Ниссль бояумен боялатын тү йіршіктер) жоғ алып, жасуша ядрошық тары бү рісіп (пикноз) қ алады, кейбір нейрондар бү тіндей жойылады. Гиперемия, қ ан қ ү йылу, ісіну байқ алады.
|
|
|
210-сурет. Полиомиелит. Нерв жасушаларының гиперхроматозды, лейкоциттік сің белер, жү лын тінінің ісінуі |
Салдану кезең і бірнеше кү ннен 2 аптағ а дейін созылады. Бү л кезенде жасушалардағ ы ө згерістердің ауырлығ ынан нейрондардың кө пшілігі (210-сурет) жойыла бастайды. Ө лген (некрозданғ ан) жа-сушалар айналасында лейкоциттер топталады. Жергілікті нейро-глия элементтері кө бейіп, олген жасушаларды обып (фагоцитоз) жоя бастайды. Осығ ан сә йкес салдану белгілері пайда болып, бү лшық ет тіндері семеді.
|
|
|
