Ж.Лхметов. Патологиялық анатомия

Ж. Лхметов. Патологиялық анатомия

21 белім. Балалар аурулары

ан адам. Инфекция ауа-тамшы жолымен жү ғ ады. Скарлатина кө бінесе бала бақ шаларда, ауаның суық кезінде басталада. Негізінен 3-8 жастағ ы балалар ауырады.

Этиологыясы мен патогенезі. Скарлатина қ оздырушылары А тобына жататын в-гемолиздік стрептококтар. Стрептококк ө зінен макроорганизмді уландыратын экзотоксиндер бө ліп шығ арады. Олардың арасында Диктың эритрогенді токсині негізгі у болып саналады. Бү дан басқ а стрептолизин, лейкоцидин, энтеротоксин жә не ферменттерге жататын гиалуронидаза, стрептокиназа, ами­лаза жә не т. б. бө ліп шығ ады.

Инфекция кө зі бадамша бездер, аранның жө не жү тқ ыншақ -тың шырышты қ абық тары, сирек жағ дайларда кү йген немесе жа-рақ аттанғ ан тері (жарақ ат скарлатинасы), кейде ө кпе (экстрабук-кальды-ауыз қ уысынан тыс скарлатина) болып есептеледі. Скар­латина патогенезін макро жә не микроорганизм арасындағ ы кү рделі қ арым-қ атынастар анық тайды. Аурудың дамуы негізіне стрепто­кокк уы ә серінен организм сезімталдығ ьшьщ ө згеруі жатады. Ә сіресе организм реактивтігінің ә ртү рлі вирустық инфекциялар ө серінде ө лсіреуі стрептококты инфекцияның жергілікті кө беюіне жә не ток-синдер бө лнгшыгаруына жағ дай тудырады.

Стрептококк организмге сепсистік, токсиндік жә не аллергия-лық эсер етеді. Олардың денеге енген жерінде алеашқ ы скарлати-налық аффект пайда болады. Алғ ашқ ы аффектен лимфа жолдары арқ ылы аймақ тық лимфа бездеріне ө тіп, оларды қ абындырады. Осылайша скарлатиналық алгашқ ы комплекстер тү зіледі. Осы ошақ тардан улар, микробтар, жергілікті тіндердің ыдырау ө німдері қ анга сорылып улану белгілері дамиды, теріде скарлатинағ а тә н бө ртпелер пайда болады. Ағ задағ ы белокты заттардың ыдырауы ә серінен дамитын аллергиялық (иммунологиялық ) ө згерістер им-мундық статусты бү зып инфекцияның денеге таральш кетуіне жө не скарлатинаның сепсистік тү рінің ө рістеуіне соқ тырады. Кейінірек бү л организмде гломерулонефрит, ревматизм жө не т. б. аллергия-лық аурулар дамуына қ олайлы жағ дай туады.

Патологиялық анатомиясы. 1VLA. Скворцов скарлатинаның токсиндік, сепсистік жә не аралас тү рлерін ажыратады. Токсиндік турінде бірінші кү ннен бастап бадамша бездер ү лкейіп, қ ьш-қ ызыл болып, " алауланып" тү рады. Қ ызару жү тқ ыншақ қ а, ауыз қ уысы-ның шырышты қ абатына, тілге, оң ешке, тіпті асқ азанга ө теді. Ба­дамша бездерде кү ң гірт, сү р некроз ошақ тары пайда болып, тез арада скарлатинағ а тә н некроздық баспа дамиды. Микроскоппен қ арағ анда некроз ошақ тарында, оньщ айналасындағ ы ісікті аймақ та стрептококтар кө птеп табылады. Мойын лимфа тү йіндері қ анга

толғ ан, ісінген, оларда фибринді сү йық тық сің ген некроз ошақ та-ры кө рінеді (лимфаденит). Сепсистік тү рінде қ абыну ү рдістері лим­фа тү йіндері айналасындағ ы мойынның жү мсақ тіндеріне ө тіп, жайылғ ан ірің ці қ абыну - флегмона пайда болады. Егер ірінді ү рдіс басым болса жү мсақ, некроз басым болса қ атты флегмона дами­ды. Бадамша бездердегі, жү мсақ таң дайдағ ы, мойындағ ы некрозғ а ү шырағ ан тіндердің кө шіп тү суіне байланысты жара пайда болып, сол жерден қ ан ағ ады. Сонымен қ атар ө ртү рлі ағ заларда метастаз-дық ірің ді қ абынуғ а байланысты веналарда тромбофлебит пайда болады. Жү тқ ыншақ сыртындағ ы абсцесс, ірің ді отит, самай сү йегінің ірің ді остеомиелиті, ми қ атты қ абық тарының венозды синустар тромбозы, осығ ан байланысқ ан ми абсцесі жә не ірің ді менингит скарлатинаның сепсистік тү рінің кө ріністеріне жатады. Кейде ірінді қ абьшу буындарғ а (ірің ді артрит) жә не сірі қ абық та- рғ а (ірің ді перитонит) ө тіп кетеді.

Мойын лимфа тү йіндерінде ірің ці ү рдіс басым болады. Кө кба-уыр жедел (сепсистік) гиперплазия нә тижесінде 3-5 есе ү лкейеді. Ү стап қ арағ анда тіні ө те болбыр, кесін қ арағ анда тіні мол қ ырын-ды береді.

Скарлатинаның аралас тү рінде токсиндік жө не сепсистік тү рлерге тө н ө згерістер қ атар кө рінеді.

Скарлатинағ а тә н ө згерістердің бірі терідегі майда нү ктелі бө ртпелер. Олар аурудың алгашқ ы екі кү нінде пайда болып, дененің мү рын-ерін ү шбү рышынан (Филатов ү шбү рышы) басқ а жерін бү тіндей жабады. Сондық тан тері қ ып-қ ызыл болып кө рінеді. Микроскоппен қ арағ анда бө ртпе пайда болган жердің тамырлары қ анмен толғ ан, тіні ісінген, тамырлар айналасында пістолимфоцитті сің белер кө рінеді. Бө ртпелер бозарьш 8-10 кү ннен кейін жойьша-ды. Сол жердегі эпидермисте патологиялық тү леу (паракератоз) некроз ү рдістері дамып, 2-3 аптадан кейін қ ол мен аяқ та, алақ ан мен табанда ірі-ірі қ атпарлар тү рінде кө шіп тү се бастайды. Бү л да скарлатина ү шін тә н белгілердің бірі. Тілде де ерекше ө згерістер кө рінеді. Алгашқ ы кү ндері ақ шыл-еары қ абық пен жабылган тіл 3 кү ннен бастап тазарып, бү ртіктері ү лкейіп, қ ып-қ ызыл болып піскен таң қ урайғ а ү қ сап қ алады - оны «жағ ырапиялық ң тіл деп атайды.

Ішкі агзаларда - бү йректерде, миокардта, бауырда дистрофия-лық озгерістер, олардың аралық тінінде лимфогистиоцитті сің белер кө рінеді. Скарлатина ү шін осы жерлерде эозинофилді миелоциттердің болуы тә н.

Иммуногенез агзаларында (кө кбауырда, лимфа тү йіндерінде, ішектің лимфоидты аппаратында) - лимфоцитгі аймақ тардьщ ги-