XI тадау. Анаэробты спецификалық хирургиялық инфекция

XI тадау. Анаэробты спецификалық хирургиялық инфекция

(газды гангрена).

Анаэробты гангренаны госпиталды гангрена деп бірінші болып 1562 жылы сипаттама берген Амбруаз Паре 1839 ж. Вельпо газды гангренаның клиникалық кө ріністерін жазып, патологияны анаэробты инфекциямен жә не жарақ атанумен байланыстырғ ан. Анаэробты гангренаны соғ ыс кездерінде мұ қ ият зерттеп, себептерін анық тап, алдын алу, емдеу шараларын ретке келтірген Ресейдің атақ ты оташысы, ғ алымы Н. И. Пироговтың ең бегі ө те зор. Газды гангрена кө бінесе соғ ыс кезіндегі жаралардың аса қ ауіпті асқ ынуы ретінде кездеседі. Бейбітшілік уақ ытта да жыртылғ ан, ө ліеттенген, қ анталағ ан кө лемді жараларда дамуы ық тимал. Ұ лы Отан соғ ысы жылдарында газды гангрена жараланғ ан жауынгерлердің 1, 5 – 2%-дамығ ан жә не жараланудан кейін кө з жұ мғ андардың 10%-ө ліміне себеп болғ ан.

Газды гангренаның этиологиясы. Қ оздырғ ыштары ауа жоқ ортада, спора тү зу арқ ылы дамитын клостридиалды микробтар: Clotridium perfringens, Cl. Oedematiens, Cl. Septicum, Cl. Histolyticum. Ұ лы Отан соғ ысы кезінде газды гангренаның 80%-аталғ ан микробтардың бірнеше тү рлерімен шақ ырылғ ан немесе стафилококк, стрептококпен бірігіп ауру тудырғ ан. Clotridium perfringens басқ а қ оздырғ ыштарғ а қ арағ анда жиі кездеседі, ерекшелігі тіндерде газ тү зіліп, ауыр интоксикация орын алады. Газды гангренаның қ оздырғ ышы ретінде екінші орында Cl. Oedematiens, ерекшелігі - тіндердің қ атты ісінуі, ауыр интоксикацияғ а ә келуі. Cl. Septicum қ оздырғ ыш ретінде сирек кездеседі, тіндерде қ анды сарысу тү зіліп, ісініп, науқ астың ағ засында ауыр токсикоз орын алады. Cl. Histolyticum жеке тү рі газды гангренаны ө те сирек тудырады, басқ а тү рлерімен біріккенде тіндерді тез арада ыдыратып, науқ асты ө те ауыр интоксикацияғ а ұ шыратады.

Анаэробты инфекциялардың ерекшеліктері: Жергілікті қ абыну белгілері - қ ызару, жергілікті температураның кө терілуі болмайды, анаэробтар қ орытып шығ аратын эндо-, экзотоксиндердің ә серінен тіндер ү демелі тү рде ө ліеттенеді, ісінеді, тіндерде газдың тү зілуі орын алады жә не науқ аста ауыр интоксикация дамиды (112-сурет).

Сурет 112. Газды гангрена. Анааэробтардың токсиндерінің ә серінен тіндер некрозданғ ан, қ атты ісінген, қ анталағ ан.

Газды гангрена даму ү шін қ оздырғ ыштардан басқ а да факторлар ә сер етеді: 1) топырақ пен, кір киімдердің қ иық тарымен ластанғ ан, ө ліеттенген жұ мсақ тіндерге, ә сіресе мыжылғ ан бұ лшық етке толы жыртылғ ан ауыр жаралар. 2) анемия, шок, қ атты тоң у, жгут салу, тамырларды байлау, жараны қ атты таң у, ә сіресе тіндердің гипоксиясы. 3) науқ астың иммунитетін тө мендететін жағ дайлар (қ атты зорығ ып шаршау, жү деу, суық қ а шалдығ у). 4) жараланғ ан жердің транспорттық иммобилизациясында жә не тасымалдау кезінде қ осымша жарақ аттануы.

Патогенезі. Анаэробты микроорганизмдердің эндо, экзотоксиндерінің ә серінен тіндерде туындайтын ө згерістерді екі кезең ге бө леді: 1) қ ан тамырларының ө ткізгіштігінің жоғ арылауына байланысты плазма жә не формалық элементтер тінаралығ ына жиналып, тіндердің токсикалық ісіну кезең і; 2) тіндерде ө ліеттенген бұ лшық еттердің гликогені, белоктары, қ антының ыдырауында газ тү зіліп, бұ лшық ет жә не дә некер тіндерді қ ысып прогресивті ө ліеттендіру кезең і. Тіндердің ісініп, араларына газ тү зілуінде тінішілік қ ысым жоғ арылап, жарада қ ан айналымы бұ зылады. Осының салдарынан сау бұ лшық еттер, т. б. жұ мсақ тіндер некрозғ а ұ шырап, анаэробтардың ары қ арай ө сіп ө нуіне қ ажетті қ оректі заттар кө бейеді. Бұ л кезең дердің ағ ымы, клиникалық кө ріністері қ оздырғ ыштардың тү ріне байланысты болып келеді. Анаэробтардың токсиндері қ ан арқ ылы бү кіл организмге тарап, ауыр интоксикацияғ а ә келеді. Науқ ас ағ засының функциясы бұ зылып, істен шығ ады.

Клиникалық кө ріністері. Анаэробты инфекциялардың инкубациялық кезең і 1- 7 кү нді қ ұ райды, бұ л кезең неғ ұ рлым қ ысқ а болса, ағ ымы соншалық ты ауыр тү рде ө теді. Найзағ ай тә різдес тү рі жараланғ аннан кейін, алғ ашқ ы сағ аттарда дамуы мү мкін. Аурудың клиникасы микробтардың вируленттілігіне, жараның кө леміне, қ ансырау, шокпен асқ ынуына, науқ астың иммунитетіне сай ә рқ илы болып келеді. Жара керіп қ атты ауырады, жарағ а салынғ ан таң ғ ыш тіндерді қ ысады. Жалпы интоксикацияның алғ ашқ ы белгілері: тамыр соғ ысы, тыныс алудың жиілеуі, ә лсіздік, жү йке жү йесінің тежелуі немесе қ озуы (кө п сө йлеу, мазасыздану). Дене қ ызуы басында субфебрильді, соң ынан тез 38, 3-39º С дейін кө терілуі. Тамыр соғ ысы 140-150, тыныс алу жиілігі 30-40 минутына. Қ ан қ ысымының 90 – 80 мм. с. б. дейін тө мендеуі. Жараланғ ан қ ол-аяқ жарасы қ арағ анда қ атты ісінген, терісі бозарғ ан, теріде бозғ ылт - қ ызыл дақ тар, жолақ тар анық талады. Тері астында пальпация кезінде эмфизема (газ), крепитация естіледі (113-сурет).