 |
Бу сёзлерге джумленинъ экинджи дередже азалары дейлер.
|
|
|
|
Ме с е л я: Биз дерсте диктант яздыкъ.
Алие диктантны яхшы язды.
177-мешгъулиет. Метинни окъунъыз.
Рессамлар сергиси (оставить один рис.стр.75)
Биз къырымтатар рессамларынынъ сергисине бар -
дыкъ. Анда аджайип ресимлер корьдик. Мен къырым
манзарасыны тасвирлеген ресимлерни пек бегендим.
Сергиде биз рессамларнен таныш олдыкъ. Рессамларнынъ масалларгъа япкъан ресимлери бизни меракъландырды. Олар ренкли, дюльбер ве джанлы киби эди.
Биз сергиден яхшы теэссуратларнен къайттыкъ.
(у.з.) Балалар къайда барды? Олар сергиде не корьдилер?
Къайсы ресимлер оларны меракъландырды? Метинге эсасланып, джевапларны дефтеринъизге язынъыз. Джумлелерде баш ве экинджи дередже азаларынынъ астыны сызынъыз.
(у.з. иджадий вазифе) Берильген ресим къайсы масалгъа аит?Масалны хатырланъыз ве икяе этинъиз.
178-мешгъулиет. Джумлелерни дефтеринъизге кочюрип
язынъыз.
1. Саба балалар Багъчасарай шеэрине экскурсиягъа
кетеджеклер.
2. Кок юзюни булутлар къаплады.
3. Мен тар ве айланчыкъ сокъакътан кетем.
4. Йылбаш байрамына битам кобете пиширди.
(У.З.)Муптеданы бир сызыкънен, хаберни эки сызыкънен, экинджи дередже азаларыны исе далгъалы сызыкънен къайд этинъиз.
Дёртюнджи джумленинъ схемасыны япынъыз.
179-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз. Эр бир джумледе
муптеда ве хаберни къайд этинъиз.
1. Фатиме тике. 2. Решат яза. 3. Анам пиширди.
4. Тавшан сычрай. 5. Тюркю эшитиле.
(у.з.)
Джумлелерге экинджи дередже азаларыны къошып
язынъыз: анасына оглюк; достуна мектюп; лезетли аш;
чёльде; узакъта шенъ.
Нумюне: Фатиме анасына оглюк тике.
Эв иши.
180-мешгъулиет. Шиирни ифадели окъунъыз.
Тышта боран. Эвде сыджакъ.
|
|
|
Не яхшы соба якъмакъ!
Пенджерени буз къаплады
Энди о ола япракъ.
Буз япракълар ешиль дегиль,
Олар къар киби ап-акъ.
А.Сеногъул
(у.з.) Шиирден не? суалине джевап берген сёзлерни язып алынъыз. Бу сёзлернен джумлелер уйдурып язынъыз.Джумлелерде баш ве экинджи дередже азаларынынъ астыны сызынъыз.
Дерс.
24-§. Джумледе сёзлернинъ бири-биринен багъы
181-мешгъулиет. Окъунъыз.
Сулейман агъа (къайда?) … (не?) … къазаджакъ
олды. Онъа (неге?) … (кимлер?) … кельди.
Къуюдан (насыл?) … сув чыкъты. Олар къую
этрафына (не?) … тёктилер.
(У.з) Нокъталар ерине ярдымджы сёзлерден манаджа келишкенини къоюнъыз.
Ярдымджы с ё з л е р: къую, азбарында, къомшулар, чакъыл, ярдымгъа, салкъын ве лезетли.
Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз. Баш ве экинджи
дередже азаларыны бельгиленъиз.
Буны билинъиз:
Сёзлер джумледе манаджа багъланалар. Бири-биринен
Багълы олгъан сёзлерни тапмакъ ичюн
Бир сёзден башкъа сёзге суаль къоймакъ керек.
182-мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.
Еллер ойнай ве къарчыкълар
Авелене авада.
Ель сызгъыра ве ташчыкълар
Чатлай чилле аязда.
Ю.Къандым.
(у.з.) Бу шиирде къач джумле бар? Джумлелерде суаль ярдымынен муптеда ве хаберни тапып, дефтеринъизге язып алынъыз.
Берильген сёзлерге манаджа келишкен сёзни язынъыз:
Авелене (къайда? …;
Чатлай (не вакъыт?) ….
183-мешгъулиет. Суаллер ярдымынен эки джумле уйдурып
язынъыз.
ким? къайда? не япа?
Нумюн е: Мавиле багъчада чалыша.
1. Ким? не? не япты?
2. Кимлер? не ерге? не япаджакъ?
3. Къайда? не? не япа?
184- мешгъулиет.
Хатырланъыз:
Буюк арифнен башлана, сонъунда нокъта къоюла, там фикирни бильдире, бир я да бир къач сёзден тизиле. Бу не?
Джевабыны тапкъан сонъ, къайсы тарафта джумлелер ерлешкенини айтынъыз. Фикринъизни тасдикъланъыз.
1.Къыш. 1. мектепке ашыкъа
2. Балалар ойнайлар. 2. шенъ кулелер
3.Тенеффюс битти. 3. ешиль япракъ
|
|
|
(у.з)
Джумлелерни дефтеринъизге язып алынъыз. Муптеда ве хабернинъ астыны сызынъыз.
Буны билинъиз:
Муптеда ве хабер – бу джумле. Базыда джумледе тек муптеда, я да тек хабер ола, меселя: Саба. Мектепке азырланам.
185-мешгъулиет. Берильген сёзлерден джумлелер тизинъиз. Дефтеринъизге язынъыз.
а)Азырлана, сансар, къышкъа. б) Сувукъ,къышта,уфюре, еллер.
Сансар (не япа?) …; азырлана (неге?) ….
Еллер (не япа?) …; уфюре (не вакъыт?) …;еллер (насыл?) …;
Эв иши.
186-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз. Манаджа багълы олгъан сёзлерни суаллер къойып, язып алынъыз.
Нумюне:
Бабам устаханеде чалыша.
Бабам (не япа?) чалыша; чалыша (къайда?) устаханеде.
Рефат достларынен топ ойнай.
Мен диктантны яхшы яздым.
3.Коюмизде балабан тюкян ачылды.
Дерс
25-§. Сёз бирикмеси. Баш ве таби сёз.
187- мешгъулиет. Берильген сёзлерден джумлелер тизинъиз. Дефтеринъизге язынъыз.
1.Мени, достум, чагъырды, мусафирликке;
2. Чибереклер, тавада, чырылдай.
(у.з.) Джумлелерден манаджа багълы олгъан сёзлерни суаллер къойып, язып алынъыз.
Буны билинъиз:
Эки ве экиден зияде сёз къошулмасына сёз бирикмеси дейлер. Сёз бирикмелери баш ве таби сёзлерден ибарет. Таби сёз баш сёзнен манаджа багълана. Баш сёзден таби сёзге суаль къоюла:къайда? насыл?
Къайда? Насыл?
мектепке кетмек, ешиль байракъ
|
|
|
