 |
Айтылувы ве язылувы башкъа, маналары исе бир я
|
|
|
|
Да бири-бирине якъын олгъан сёзлерге синонимлер
дейлер, меселя: бита — къартана, гузель — дюльбер
209-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.
1. Фатиме Наврез байрамына «Баарь» тюркюсини йырлады. 2. Бизим къорантамыз шенъ ве муаббет яшай. 3. Меним Земине къардашым даа пек кичкене. 4. Къартбабам къызылчыкъ татлысыны пек севе. 5. Сабадан пенджереме кунеш нурлары ура.
(у.з)
Джумлелерни кочюргенде къайд этильген сёзлер
ерине маналары якъын олгъан сёзлерни язынъыз.
Ярдымджы с ё з л е р: аилемиз, йырыны, бегене, кадям,
шавлелери.
210-мешгъулиет. Сёзлерни окъунъыз.
Балабан, беяз, нур, буюк, къырмыскъа, омюр, акъ,
давуш, чалышмакъ, шавле, сес, ишлемек, къарынджа,
яшайыш.
(у.з)
Синонимлерни нумюне боюнджа язынъыз:
Нумюне: балабан — буюк;
211 -мешгъулиет. Окъунъыз.
Багъчаларда, дагъда, къырда
Чешит къушлар отелер.
Гонъюль охшар назик йырдан,
Хош нагъмелер тёкелер.
Р. Муедин
(у.з)
Шиирден берильген сёзлерге синонимлерни тапып язынъыз.
Нумюне: тюрлю – чешит
Йырлайлар- …
Юрек – …
Нагъме - …
Бу не демектир?
Пенджереме кунеш ура.
Къаве къокъусы бурнума ура.
Юрегим тез-тез ура.
Эв иши
212-мешгъулиет. Окъунъыз. Берильген сёзлернинъ
синонимлерини тюшюнип язынъыз.
Ель — …, ватан — …, тартмакъ — …, тез — …, тюс—
….
(у.з)
Ель, Ватан сёзлеринен джумлелер уйдурып
дефтеринъизге язынъыз. Джумлелерде муптеда ве
хаберни бельгиленъиз.
Дерс
30-§. МАНАЛАРЫ КЪАРАМА-КЪАРШЫ
ОЛГЪАН СЁЗЛЕР
213-мешгъулиет. Ресимлерге бакъынъыз. Суаллерге джевап
беринъиз:
1. Фииль (насыл?) …, я къарынджа (насыл?) ….
2. Дондурма (насыл?) …, я къаве (насыл?) ….
(У.З.)
Эки сёзнен джумле уйдурынъыз. Дефтеринъизге язынъыз.
|
|
|
Буны билинъиз:
Маналары къарама-къаршы олгъан сёзлерге
антонимлер дейлер: узун — къыскъа, саба —
Акъшам.
214-мешгъулиет. Аталар сёзлерини окъунъыз. Маналарыны
анълатынъыз.
Тенбель ашкъа келир, ишкир — ишке.
Яхшы киши яман сёз айтмаз.
(У.З)
Аталар сёзлерини дефтеринъизге язынъыз. Маналары
къарама-къаршы олгъан сёзлерни къайд этинъиз.
Аш, киши, яхшы сёзлерининъ синонимлерини тапып язынъыз.
215-мешгъулиет. Берильген сёзлернинъ антонимлерини
тапып язынъыз.
Къыш — …, дост — …, огълан – …;
кульмек — …, бермек — …, юкъламакъ – …;
енгиль — …, татлы — …, йымшакъ – ….
(у.з.)
Енгиль, татлы, йымшакъ сёзлерине манаджа келишкен сёзлерни тапып язынъыз.
216-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.
1. Мен эвден эрте чыкътым, амма... къайтым.
2. Къомшумызнынъ копеги беяз, къулакълары исе —
….
3. Къартбабам тёшегинден яваш турды, мен онъа …
отургъыч кетирдим.
4. Буюклер … къорчаламакъ кереклер.
(у.з.)
Нокъталар ерине келишкен сёзлерни тапып язынъыз.
Ярдымджы сёзлер: къара, тез, кичиклерни, кеч.
217-мешгъулиет. Тапмаджаларны окъунъыз.
1. Устю — ешиль, ёлакълы, (рис.арбуз, одеяло, стр.89)
Ичи — къызыл ве татлы.
2. Акъшам олса, джайылам,
Саба олса, джыйылам.
(у.з)
Устю – ичи, акъшам – саба сёзлери къарама-къаршы маналы я да бири-бирине якъын олгъан сёзлер?
Тапмаджаларнынъ джевапларынен джумлелер уйдурып, дефтеринъизге
язынъыз.
Эв иши.
218 –мешгъулиет. Сёзлерни окъунъыз.
Батыр, кельмек, индже, тербиесиз, къоркъакъ, тузлу, кетмек, къалын, яш, тузсуз, тербиели, къарт.
(у.з)
Маналары къарама-къаршы олгъан сёзлерни сечип, дефтеринъизге язынъыз.
Нумюне: батыр – къоркъакъ
Текрарлав ве пекитюв ичюн суаллер ве вазифелер
1. Сёзлернинъ догъру ве кочьме маналары ола. Къайсы
бирикмеде татлы сёзю догъру манада къулланыла?
а) татлы юкъу; б) татлы армут; в) татлы сёз.
|
|
|
2. Дюльбер сёзюне манасы якъын олгъан сёзни бельги -
ленъиз:
а) чиркин; б) гузель; в) назлы.
3. Берильген сёзлернинъ синонимлерини язынъыз:
дагъ — …
давуш — …
ишарет — …
йыл — …
4.Берильген сёзлернинъ антонимлерини язынъыз:
гедже — …
тез — …
ятмакъ — …
яхшы — …
Беяз сёзюне манасы къаршы олгъан сёзни бельгиленъиз:
а) къырмызы; б) темиз; в) къара.
1. Сёзлер такъымларында арткъач сёзни къайд этинъиз.
а) Буюк, балабан, уфакъ;
б) Къол, эль, аякъ;
в) къоранта, аиле, дост.
2. Йыр – тюркю сёзлери насыл сёзлердир?
а) синонимлер; б) антонимлер.
3. Бет – юзь сёзлери насыл сёзлердир?
а) синонимлер; б) антонимлер.
4. Сувукъ,сыджакъ,къырмызы,акъыллы сёзлерине манаджа келишкен сёзлерни тюшюнип язынъыз.
Дерс
СЁЗ ТЕРКИБИ
31-§. СЁЗНИНЪ ТАМЫРЫ.
ТАМЫРДАШ СЁЗЛЕР
219-мешгъулиет. Метинни окъунъыз.
Къырымда чокъ янъы койлер бар. Ойле бир кой
Акъмесджит шеэрининъ янында къурулды.
Бу койни бизим ватандашларымыз къурды. Эр бир
койлю озь азбарында фиданлар отуртты, чечеклер
сачты.
Койнинъ ортасында джами къурулды. (рис. дор. со стр.91)
(у.з)
Къайд этильген сёзлерни язып алынъыз. Сёзлернинъ умумий къысымларыны бельгиленъиз.Сёзлернинъ умумий къысмына не дейлер?
220-мешгъулиет. Сёзлерни окъунъыз.
мектеп
мектеплер
мектепте
мектептен
мектепке
багъ
багъджы
багълар
багъда
багънынъ
джами
джамиде
джамиден
джамилер
джамининъ
Дефтеринъизге язып алынъыз. Сёзлернинъ тамырыны
нумюне боюнджа къайд этинъиз.
Нумюне: мектеп, мектеплер
|
|
|
