 |
Адларыны бильдирген сёзлерге исим дейлер.
|
|
|
|
Адамларгъа аит олгъан исимлер ким? кимлер?
суаллерине джевап берелер,меселя: Ремзие, оджа, балалар.
Къалгъан исимлер не? нелер? суаллерине джевап
Берелер,меселя: къуш,арслан,ралелер.
249-мешгъулиет. Сёзлерни дефтеринъизге кочюрип
язынъыз.
Сельби, къыр, эким, пападие, богъдай, деве, инсан,
Айдер, ала, туруп, кестане, Салгъыр, тата, йылдыз,
къарандаш, согъан, Акиме, эмдже, тимсах, къайыкъ, дайы, дефтер, чалгъыджы, къартбаба.
(у.з.)
Ким? суалине джевап берген исимлернинъ астыны
сызынъыз.
250-мешгъулиет. Исимлерни дефтеринъизге кочюрип
язынъыз. Нокъталар ерине келишкен арифлерни язынъыз.
Ярд…м, дж…лек, фиск…, берб…р, тырнав…ч, тоб…н,
тераз…, сыгъ…н, орьт…, лейл…к, къ…ле, ист…к, з…рна,
дерв…за, бул…т, бодж…к, ал…джы, ал…н.
(у.з.)
Джилек, зурна сёзлерини сес ве арифлер боюнджа талиль этинъиз.
Бу сёзлернен джумлелер уйдурып язынъыз.
251-мешгъулиет. Тапмаджаларны окъунъыз.
Бир ана, бир де баба,
Экисинде юз бинъ бала.
Мавы атлас,
Ине батмаз,
Макъас кесмез,
Терзи пичмез.
Дефтеринъизге кочюринъиз. Исимлерни тапып,
устьлерине суаллерини язынъыз.
252-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз, дефтеринъизге
язынъыз.
1. Къартанам азбарда тюрлю гуллер асрай.
2. Багъчада къушлар чивильдеше.
3. Кунеш къыр артына къонды.
4. Селим агъа багъчада армут тереклери отуртты.
(у.з.)
Ким? не? суаллерине джевап берген сёзлернинъ астыны
сызынъыз.
253-мешгъулиет. Метинни окъунъыз. Ким? не? суаллерине джевап
берген сёзлерни язып алынъыз.
Акъшам анам ве бабам иштен къайттылар.Къорантамыз софра башында топланды.Эпимиз битам пиширген къашыкъаш шорбасыны ашадыкъ.Битам пиширген шорба пек лезетли олгъан.
|
|
|
Эр кес ашагъан сонъ мен анама софраны джыймагъа ярдым эттим. Сонъ савутларны ювдым.
Акъшам емегинден сонъ буюклер озь ара лаф эттилер. Мен исе мультфильмни сейир эттим.
(у.з.)
Ресимге бакъып, бир къач джумле уййдурып, дефтеринъизге язынъыз.
Эв иши.
254-мешгъулиет. Аталар сёзлерини окъунъыз. Маналарыны анълатынъыз.
Бир китап бинъ адамны огрете.
Терек емишинен, инсан ишинен корюнир.
(у.з.)
Дефтеринъизге язынъыз. Исимлерни тапып, астыны
сызынъыз. Китап, терек сёзлерининъ схемаларыны япынъыз.
Дерс
35-§. ХАС ИСИМЛЕР
Хас исимлернинъ баш арифнен язылувы
255-мешгъулиет. Исимлерни окъунъыз.
Кефе, шеэр, Амет-хан Султан, голь, Сиваш, озен,
Бельбек, Украина, мемлекет.
(у.з.)
Не ичюн къайд этильген сёзлер баш арифнен
язылгъан?
Хас исимлерни элифбе тертибинде язып алынъыз.
Адамларнынъ ад ве сойадларыны, айван адларыны, мемлекет, шеэр, кой, сокъакъ, озенлер, денъиз ве дагъларнынъ адларыны
бильдирген сёзлерге хас исимлер дейлер,меселя:
Джеппар Акимов, Акъбаш,Украина, Джанкой, Коккозь кою, Салгъыр озени, Къара денъиз, Аювдагъ.
Хас исимлер буюк арифнен языла.
256- мешгъулиет. Метинни окъунъыз.
Джафер Гъафар.
Языджы Джафер Гъафар Тавдаир коюнде догъды.
Бу койде медресе бар эди.
Тавдаир медресесинде белли языджыларымыз Умер Ипчи, Абибулла
Одабаш, Зиядин Джавтобели, Гъафар Булгъанакълы окъудылар. Бу медреседе Джафер Гъафар да окъуды.
Джафер Гъафар медреседе окъугъан вакътында шиирлер язып башлады. Языджы балалар ичюн меракълы эсерлер яратты.
(у.з. говорение)
1.Джафер Гъафар не ерде догъды?
2.Койде не бар эди?
3.Тавдаир медресесинде кимлер окъуды?
4. Джафер Гъафар не вакъыт шиир язып башлады?
Метин къач абзацкъа болюнген?
Экинджи абзацны дефтеринъизге кочюрип язынъыз.
Хас исимлернинъ астыны сызынъыз.
257-мешгъулиет. Окъунъыз.
|
|
|
Решат, Арзы, Февзи, Ферузе — бу ….
Кача, Къара-Сув, Бельбек — бу ….
Булгъанакъ, Сонакъ, Коккозь, Ускют — бу ….
Тюркие, Украина, Озьбекистан — бу ….
(у.з.)
Берильген хас исимлерге умумий ад тапып язынъыз.
Эки сёзнен джумлелер тизинъиз.
258-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз. Нокъталар ерине
келишкен хас исимлерни къойып,джумлелерни дефтеринъизге кочюринъиз.
1. … тизем … шеэринде яшай.
2. Бизим эвимиз … сокъагъында ерлешкен.
3. Достумнынъ … адлы копеги бар.
4. Мышыгъымнынъ адыны … къойдым.
5. Битам ве къартбабам … коюнде яшайлар.
(у.з)
Яшай, ерлешкен сёзлерни сес ве арифлер боюнджа
талиль этинъиз.
259 -мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.
Асан, Осман ве Усеин
Аланчыкъта чапышалар.
Беян, Реян ве Къуртсеит (нарисовать по тексту)
Шиир, йырлар айтышалар.
Анда Алим, мында Сервер,
Кельген Сусанна, Дилявер…
Баарь кельди, ачты гуллер,
Бала сеси чынълай эр ер.
С. Усеинов
(у.з.)
Хас исимлерни элифбе тертибинде язып алынъы.
Шиирден схемаларгъа келишкен сёзлерни тапынъыз.
Эв иши.
260-мешгъулиет. Окъунъыз.
Бакъаташнынъ этегинде
| маалле́ |
Буюк маалле, кучюк маалле
Ады — Таракъташ экен.
Э. Осман
(у.з.)
Хас исимлерни тапынъыз. Бу сёзлерде къач сес ве къач ариф олгъаныны айтынъыз. Шиирни дефтеринъизге кочюринъиз.
(ёж.рис.стр107)
Сёзлернинъ язылувыны анълатынъыз:
бахшыш — Бахшыш
эдие — Эдие
сание — Сание
Дерс
261-мешгъулиет. Окъунъыз.
— Къана, балам, айтчы, бабанънынъ ады не?
— Сеит-Джелиль, — янъгъыравукъ сеснен джевап берди огъланчыкъ.
— Я къартбабанънынъ?
— Сеит-Ибраим!
| талапкя́р |
— Бита, мен, мен билем! — куле-куле лафкъа къошулды къара, къувурчыкъ сачлы, еди яшындаки къызчыкъ. — Бабамнынъ къартбабасынынъ ады Сеит-Халил!
— Аферин къызыма! — ниает, йымшады джиддий къартий.
— Я меним адымны билесинъизми? — огъланчыкъкъа бакъып, девам этти къартанай.
— Билем, сизинъ адынъыз Фатма-шерфе бита, —
къуванчнен джевап берди огъланчыкъ.
Ф. Сеферовадан
(у.з.)
Метинден хас исимлерни тапып, дефтеринъизге язып
алынъыз.
Эвде ана-бабанъызнынъ, сойларынъызнынъ адларыны
|
|
|
язынъыз.
262-мешгъулиет. Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз.
1. Амет дефтеринде дюльбер яза.
2. Бий ювасыны усталыкънен оре.
3. Мемет теректен бир сепет алма джыйды.
4. Медине ве Нияре эв янындаки мейданчыкъта
ойнайлар.
5. Босагъада мышыкъ отура.
(у.з.)
Исимлерни тапып, суаллерини язынъыз.
Муптеда ве хабернинъ астыны сызынъыз.
263-мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.
Баарь кельди – къыр, чёллерни
Сара шенълик, къуванч да.
Табиатны, юреклерни
Юкъусындан уянта.
Кунеш джыллы нефесинен
Сыйпалай акъбардакъны.
Уяндыра назик сеснен
Шифа сувлу чокъракъны.
Ю.Къандым
(у.з.) Бу шиирде не акъкъында айтыла?
Шиирден исимлерни язып алынъыз. Оларда тамырны къайд этинъиз.
264-мешгъулиет. Метинни окъунъыз.
Борсукъ мераметли анадыр. О, озь къорантасы
ичюн терен чукъур къаза. Явруларыны кунеште
къыздырмакъ ичюн ювадан тышары чыкъарып тура.
Борсукъ яврулары кунешке къуванып, ешиль отта
ойнашалар. Ана-борсукъ исе оларны душманлардан
къорчалай.
Борсукъ насыл ана? О озь явруларыны насыл бакъа?
Метинге серлева къоюнъыз.
Къайд этильген исимлерни дефтеринъизге язып алынъыз. Оларда тамыр ве ялгъамаларны къайд этинъиз.
(рис.со стр.50)
(у.з.иджадий вазифе)
Ресимге бакъып, борсукънынъ къыяфетини тасвирленъиз. Эки-учь джумлени дефтеринъизге язынъыз.
Эв иши.
265 мешгъулиет. Джумлелерни дефтеринъизге язып алынъыз.
Кене баарь кельди. Баарь … Чечекли мевсим. Башта
эрылгъанлар, сонъра къайсы ве шефтали, вишне терекле
ри чечекке бурюндилер.
У. Эдемова
(у.з.)
Исимлерни тапып, устьлерине суаллерини язынъыз.
Биринджи джумленинъ схемасыны япынъыз.
Дерс
36§. ИСИМЛЕРДЕ САЙЫ
266-мешгъулиет. Окъунъыз. Шиирнинъ эсас фикрини
айтынъыз.
— Балачыкълар, бозманъыз къуш ювасын,
Тюшюрменъиз юванынъ бир сывасын.
Къарылгъачлар, торгъайлар, сыгъырчыкълар,
Эбабиллер, бульбуллер — бу къушчыкълар
Бир данеси куньде бинъ тыртыр ашар,
Бинъ зарарлы боджекни ашап яшар.
А. Къадри-заде
(Л)
Сыва – мында: къаба сылав
|
|
|
Зарарлы – зиянкяр
(у.з.)
Эмир джумлесини тапынъыз. О, насыл мананы ифаделей?
Къушларнынъ адларыны бильдирген сёзлерни дефтеринъизге язып алынъыз. Тамыр ве ялгъамаларны бельгиленъиз.
267-мешгъулиет. Сёзлерге -лар я да -лер ялгъамаларыны
къошунъыз. Нумюне боюнджа язынъыз.
Эв — эвлер,
кой — кой…,
кирпи — кирпи…,
даре — даре…,
геми — геми…,
перде — перде…
Къой — къойлар,
китап — китап…,
къушакъ — къушакъ…,
нар — нар…,
чувал — чувал…,
буз — буз….
|
|
|
