 |
146-тапсырма. Мамандыққа қатысты берілген сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңыздар.
|
|
|
|
146-тапсырма. Мамандық қ а қ атысты берілген сө з тіркестерін қ азақ тіліне аударың ыздар.
Металлургия цветных металлов, металлургических процессов, полезных ископаемых, радиоактивные металлы, химический состав, железный сплав, благородных металлов, литейный сплав.
147-тапсырма. Сө йлемдерден кейін тиісті тыныс белгілерін қ ойып, олардың тү рлерін ажыратың ыздар.
Бұ л ү шеуі де елін, жерін шапқ ыншы жаудан қ орғ ап қ алуда елдің, халық тың бірлігін, ынтымағ ын сақ тауда, адамгершілік, салт-дә стү рді сақ тауда зор ең бек сің ірген билер.
Ойпырмай, мынау бір керемет қ ой Сен кеткелі жатырсың ба Сабақ қ а қ ашан барасың Бізді тә рбиелеп ө сірген халқ ымызғ а кө п алғ ыс айтамыз Бұ лбұ лсыз бау-бақ ша мен саяжайлардың сә ні бола ма Қ азақ тау-кен металлургия институтының тұ ң ғ ыш директоры кім болды Жетеді, доғ ар Тезірек кет Халық тар достығ ы жасасын Мен ө мірімде Д. Қ онаевты екі рет кө рдім Қ ап, кешігіп қ алғ аным-ай Тапсырманы міндетті тү рде орында Бө лмені сыпыр Тез жинал Мерекең мен Қ азҰ ТУ-дың кітапханасы 1990 жылы бірінші категориялы кітапхана қ атарына қ осылды Оқ ырмандар интернеттің ә лемдік желісі қ ызметтерін пайдалансын
148-тапсырма. Тө мендегі берілген сұ рақ тарғ а ө з тараптарың ыздан дайындалып, мә тін қ ұ растырың ыздар.
1. Металлургия немен шұ ғ ылданады? 2. Қ азақ станда металлургия ө неркә сібі қ ай ғ асырдан басталады? 3. Металлургия неше салағ а бө лінеді? 4. Металлургия саласы адамзатқ а қ ай уақ ыттан белгілі болғ ан?
|
|
|
149-тапсырма. Бұ йрық ты сө йлемдерді қ азақ тіліне аударың ыздар.
Слушайте команду! Встаньте в строй! Не выходите из рядов! Равняйтесь налево! Спойте! Выполняйте приказ! Готовьтесь к экзаменам! Пишите! Выйдите из дома!
150-тапсырма. Мә тінмен мұ қ ият танысып, орыс тіліне аударың ыздар.
Кө не дә уірде пайдаланылғ ан металдар
Ө те ерте кезде адамзатқ а белгілі болғ ан металдар: алтын, кү міс, қ алайы, қ орғ асын, темір жә не сынақ. Бұ л металдарды тарихқ а дейінгі деп айтуғ а болады. Ө йткені жазуды ойлап тапқ анғ а дейін ол металдарды пайдаланғ ан болатын. Адам ө міріне металл жә не оның қ ұ ймалары кіргенде, олардың сағ аты, уақ ыты тез есептей бастады.
Ең ежелгі темір заттардың 3, 5 мың жылдық жасы бар, бірақ адамзат металлургиялық пештерде темірдің балқ уы 154 градусқ а кө терілген кезден бастап, қ ола ғ асыры темір ғ асырына ауысты. Темірдің алғ ашқ ы бұ йымдары тө мен механикалық тө зімділікте болды. Ежелгі металлургия темірге қ арағ анда мық тырақ – шойын мен болаттың қ ұ ймасын ойлап тапқ анда, бұ л металл қ ұ ймаларының кең таралуы басталды. Б. ғ. д. VII-XI ғ асырларында темір ғ асыры басталғ анда, бұ л металл алтыннан да қ ымбат бағ аланды. Ежелде адамдар таза металғ а қ арағ анда, олардың қ ұ ймаларының қ асиеттерінің пайдалы екенін байқ ағ ан. Қ оғ ам дамығ ан сайын адам қ ұ рам бө ліктерін ө згерту арқ ылы ә ртү рлі қ ұ ймалар алуғ а болатынын тү сінген.
Сө здік:
ежелгі – давний; древний; исконный шойын – чугун
|
|
|
қ ола ғ асыр – бронзовый век қ ұ йма – литье; сплав; отливка
балқ у – расплавиться темір ғ асыр – железный век
151-тапсырма. Мә тіннің мазмұ ны бойынша берілген сұ рақ тарғ а жауап берің іздер.
1. Ежелгі заманда адамзатқ а қ андай металдар белгілі болғ ан? 2. Қ ола ғ асыры темір ғ асырына неге байланысты ауысты? 3. Адам ө мірінің ө згеруіне металдың ық палы қ андай болды? 4. Металл қ ұ ймалары неге байланысты кең тарады? 5. VII-XI ғ асырларда темір қ алай бағ аланды?
4-апта. 10-тә жірибелік сабақ
152-тапсырма. Геология ғ ылымы туралы берілген мә ліметтермен мұ қ ият танысып, мағ ынасын мең герің іздер.
153-тапсырма. Геохимия жердің қ андай заң дылық тарын зерттейді? Сұ рақ қ а сұ хбат ретінде жауап берің іздер.
154-тапсырма. Мә тінге берілген сө здікті жаттаң ыздар.
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ -БАРЛАУ САЛАСЫ
* * * * *
Геология ғ ылымы
Геология - Жер туралы ғ ылым (грек тілінен аударғ анда Жер туралы ілім немесе Жер туралы ғ ылым деген мағ ына береді. Олай болса, Жер грекше «Гео», ал ілім «логос»). Жер планетасы - ғ арыш ә лемінде ә р уақ ытта дамып, ө згеріп отыратын ө те кү рделі материалдық дене, ә рі оның ү лкен тарихы бар, дә лірек айтқ анда қ азіргі жағ дайы мен болашағ ы бар. Аумағ ы тұ тас континенттер мен мұ хиттарды қ амтиды. Жер шары Кү н жү йесінің бір планетасы, ал аспан денесі ретінде ол ғ арыштың бір бө лшегі болып табылады.
Жерді зерттейтін ғ ылымдардың қ атарына геологиямен қ атар астрономия, физикалық география, геофизика, геохимия жә не т. б. ғ ылым салаларын да жатқ ызуғ а болады. Олардың ә рқ айсысының ө зіндік зерттеу ә дістері мен ғ ылыми мақ саттары бар. Олар жерді ә ртү рлі ғ ылыми тұ рғ ыдан қ арастырады.
Астрономия - жерді ғ арыш кең істігінде кездесетін планеталардың бірі ретінде қ арастыра отырып, оның жаратылысын, қ ұ рылымын жә не қ озғ алыс заң дылық тарын зерттейді.
|
|
|
Физикалық география - жердің сыртқ ы пішіні мен жалпы мө лшерін, жер бедерінің басты элементтерін жә не климат жағ дайының ерекшеліктерін зерттейді.
Геофизика - жерді қ ұ райтын тау жыныстарының физикалық қ асиетін жә не оның терең ішкі қ абаттарында тоқ таусыз жү ріп жатқ ан физикалық процестердің ерекшеліктерін қ арастырады.
Геохимия - жер қ ойнауында кездесетін ә р тү рлі химиялық элементтердің орналасу немесе таралу (бір жерге жинақ талып шоғ ырлануын немесе сейіліп орын ауыстыруын) заң дылық тарын зерттейді.
Сө здік:
аумақ – обьем; площадь; размер
жү йе – система
ғ арыш – вселенная; космос
ө зіндік – своеобразный; специфический; характерный
жаратылыс – натура; природа; создание
пішін – фигура
бедер – шероховатый; шершавый;
бедер салу – чеканка
тау жыныстары – горные породы
жер қ ойнауы – недра земли
|
|
|
