 |
36. Техника философиясы: техниканың шығуы мен мәні.
|
|
|
|
36. Техника философиясы: техниканың шығ уы мен мә ні.
1. Техниканың шығ уы
2. Техниканың мә ні
3. Техниканың қ ұ рылымы
Техника ТЭХНЭ сө зінен шық қ ан. Кө не грек тілінен аударғ анда шеберлік, икемділік, ө нер деген мағ ынаны білдіреді. Қ азіргі уақ ытта техника сө зі екі мағ ынада қ олданылады: 1. іс - ә рекеттің ә р тү рлі саласында пайданылатын техникалық қ ұ рылымдардың жалпы атауы; 2. іс - ә рекетте қ олданылатын ә ркеттердің жиынтығ ын бейнелейді.
Техникалық қ ұ рал – жабдық тарды дайындау жә не қ олдану адам іс - ә рекетінің негізгі ерекшелігі.
Техника – адам мен табиғ ат арасындағ ы делдал. Оның кө мегімен адам ө зінің табиғ и мү мкіндіктерін кең ейтеді, тіршілік етуін оң тайлы, ың ғ айлы етеді.
Техникалық қ ұ ралдар адамның табиғ и мү шелерінің қ ызметін атқ ара алады. Мысалы, тігін станогы тігіншінің, авто жә не темір жол кө лігі жү ргізушінің функциясын орындайды.
Техника туралы сө з еткенде толық тыру мә селесін де қ арастыру қ ажет. Техника адамның кейбір қ асиеттері мен мү мкіндіктерін толық тырып отырса, оның ө зі де техникалық жү йенің маң ызды бө лшегі болып табылады. Техникалық қ ұ ралдар жү йесінде ө ндіріс қ ұ ралдары аса маң ызды. Сонымен қ атар, транспорт пен байланыс, ғ ылым мен оқ ытудың, соғ ыс, медицина, мә дениеттің, кү нделікті ө мір сү рудің техникалары бар.
Техниканың тарихы – адамның ең бек ету функцияларының бірте –бірте техникалық қ ұ рылымдарғ а ө ту тарихы. Оның дамуында ү ш маң ызды кезең бар: қ ол ең бегінің қ ұ ралдары, машиналар, автоматтар.
|
|
|
Қ азіргі замандағ ы техниканың дамуы, ең алдымен, ғ ылымның ө ркендеуімен тығ ыз байланысты. Техникалық тың жетістіктер ғ ылыми – теориялық білімдердің дамуына негізделеді. Сонымен қ атар, техниканың ө зі ғ ылымғ а жаң а талаптар қ ойып отырады. Қ азіргі қ оғ амның даму дең гейін ғ ылым мен техниканың дамуы анық талады.
Техника философиясы – бү гінгі ә лемдегі техника феноменінің философиялық методологиялық жә не дү ниетанымдық мә селелерін арнайы зерттейтін бағ ыт. Оның негізгі мақ саты – техниканы, оның дамуын біртұ тас қ ұ былыс ретінде қ арастыра отырып, техникалық іс - ә рекеттің мә нін ашу, техникалық мә дениетпен, саясатпен, адам іс - ә рекетінің басқ а да тү рлерімен байланысын анық тау.
Техника философиясының кө рнекті зерттеушісі неміс ғ алымы Ф. Рапп оның мынадай негізгі бағ ыттарын кө рсетеді: 1) техника тарихын жә не оның мә дениетпен қ арым – қ атынасын зерттеу; 2) қ азіргі техника мен ең бектің жалпы сипатының социологиясын сараптау; 3) ең бек етудің, ә леуметтік, саяси белсенділіктің экзистенциялық мә селелерін зерттеу; 4) эпистемология тұ рғ ысынан органикалық ә лемнен техникалық ә лемнің бө луінуін қ арастыру; 5) басқ ару мә селелері жә не техника мен бү кіл адамзаттық қ ұ ндылық тардың ө зара қ арым – қ атынасын зерттеу.
Техника адам ө мірін жең ілдету жә не кең ейту, дамыту қ ажеттілігінен пайда болды.
Техника болмысы туралы білім XIX ғ асырда қ алыптасты. Техника философиясының техника – болмыс қ атынасын арнайы зерттейтін бө лімі техника онтологиясы, ал техника – адам қ атынастарын қ арастыратын бө лімі техника антропологиясы деп аталады.
|
|
|
Техникалық білімнің негізгі ерекшелігі – оның нысаны табиғ и емес, жасанды сипатта болуы. Техникалық қ ұ рылымдар адамның қ олымен жасалынады, бұ л процессте оның жан – жақ ты мү мкіндіктері кең інен қ олданыс табады. Бір адам техникалық қ ұ рылымның жобасын сызады, екіншісі оны ө ндірудің технологиясын жасайды, ү шіншісі оны ө ндіреді. Ал тө ртіншісі онымен тікелей жұ мыс жасайды. Бұ лардың ә рқ айсысы белгілі бір саладағ ы арнайы білімді игерген адамдар. Физика, химия, механика, технологиялық білімдер болмаса техниканың дү ниеге келуі мү мкін емес. Бұ ғ ан техникалық білімнің жақ ында ғ ана қ алыптасуының ө зі айқ ын дә лел бола алады.
37. Техника философиясы: адамның техникалық дамуының ә леуметтік салдары.
1. Қ азіргі ғ ылыми – техникалық революцияның мә ні
2. Қ азіргі – техникалық революцияның ә леуметтік салдары
Ғ ылыми – техникалық революция ұ ғ ымы ғ ылым мен техникада пайда болғ ан сапалық ө згерістерді білдіреді. Оның басталуы XX ғ асырдың 40 жылдарына сай келеді.
Ғ ылыми – техникалық революция ең бектің сипатын мағ ынасын, ө ндіргіш кү штердің қ ұ рылымын, қ оғ амның кә сіптік жә не салалық қ ұ рылымын ө згертеді, ең бектің ө німділігін арттырады, қ оғ амның барлық жағ ына ә сер етеді.
Ғ ылыми - техникалық революция ұ зақ процесс, оның ғ ылыми – техникалық, ә леуметтік алғ ышарттары бар. Ғ ылыми – техникалық революцияның пісіп – жетілуіне негіз болғ ан бастау – XIX ғ асырдың аяғ ында XX ғ асырдың басындағ ы жаратылыстанудың жетістіктері. Солардың нә тижесінде материяның қ ұ рылымы туралы пікір ө згеріп, ә лемнің жаң а ү лгісі қ алыптасты. Электрон, радиоактивтік қ ұ былыс, рентген сә улелері, салыстырмалы теория мен кванттық теория ашылды. Микроә лемде, ү лкен қ озғ алыстар мә селесінде тү бегейлі ө згерістер болды.
|
|
|
Техникада да ірі жаң алық тар дү ниеге келіп, ө ндірісте жә не транспортта электр қ уатын пайдалану бұ л саланың дамуын жеделдетті.
XX ғ асырдың 50 жылдарынан бастап ғ ылыми – зерттеулерде, ө ндірісте, басқ ару, ұ йымдастыру саласында электронды – есептегіш машиналар кең інен қ олданыла бастады. Информатиканың, есептеу техниканың, микро процессорлар мен работотехниканың дамуы ө ндіріс пен басқ арудың кешенді автоматтандандырылуына жол ашты.
Ғ ылыми – техникалық революцияның қ азіргі дамуының мынадай маң ызды ерекшеліктері бар:
1. ғ ылым тікелей ө ндірістік кү шке айналды;
2. ғ ылым қ оғ ам дамуының негізгі факторы ретінде жаң а ең бек бө лісінің қ алыптасуына ық пал етті;
3. ө ндірістік кү штердің барлық элементтері – ең бек нысаны, ө ндіріс қ ұ ралы жә не жұ мысшының ө зі де ү лкен сапалық ө згерістерге ұ шырады;
4. ең бектің сипаты мен мағ ынасы ө згерді, онда шығ армашылық бастаудың маң ызы жоғ арылады;
5. қ арапайым қ ол ең бегі механикаландырылғ ан басқ арумен алмастырылды;
6. жаң а энергия кө здері мен жасанды материалдар пайда болды;
7. бұ қ аралық коммуникация ү лкен кө лемде дамып, ақ параттық іс - ә рекеттің ә леуметтік жә не экономикалық маң ызы артты;
8. халық тың жалпы жә не арнайы білімі мен мә дениеттің дең гейі ө сті;
9. бос уақ ыт кө бейді;
10. ғ ылымдардың ө зара байланысы кө бейді, кү рделі мә селелердің кешенді зерттелуі жә не ә леуметтік ғ ылымдардың рө лі арта тү сті.
Қ азіргі қ оғ амда ғ ылыми – ақ параттық технологиялар ө мірге жан – жақ ты еніп, энергетикалық, шикізаттық, транспорттық жә не басқ а да шығ ындардың редукциясы ұ дайы болып отырады.
|
|
|
Табиғ атқ а, қ оршағ ан ортағ а деген қ атынас ө згеріске ұ шырады. Білімді ө ндіру ү лкен қ арқ ынғ а ие болды. Қ азір кім ақ паратты тез алып, оны уақ ытында пайдаланады, сол ә лемді билейді.
Ғ ылым мен техниканың дамуы бұ рын – соң ды болмағ ан жаң а қ айшылық тарды туындатады. Оның ә леуметтік салдары бү кіл адам баласының тағ дыры ү шін қ ауіпті. Рим клубының ұ йымдастырушыларының бірі. А. Печчеи техниканың басқ аруғ а мү мкін емес анархиялық факторғ а айналғ анын кө рсетеді. Адамдардың теориялық білімдерінің аясынын кең ігендігі соншалық ты лазер, антиматерия, голография, жоғ ары ө ткізгіштік сияқ ты қ ұ былыстар пайда болады. Осы жағ дай оның ролін мү лдем ө згертті. Ө зі тудырғ ан жағ дайды басқ арып, оны керек бағ ытқ а бұ рып отыру қ ажет. Яғ ни, адамның ә леуметтік жауапкершілігі жоғ арылады.
|
|
|
