 |
Салыстырмалы диагностикасы. Болжамы. 3.7.3. Сирек кездесетін тиреоидиттер. 3.8. ТҮЙІНДІ ЖӘНЕ КӨПТҮЙІНДІ
|
|
|
|
Салыстырмалы диагностикасы
Қ Б гиперфункциясы нә тижесінде тиреотоксикозғ а ә келген сырқ аттармен салыстырмалы диагностика жү ргізіледі (Грейвс ауруы, кө птү йінді уытты жемсау); жеделдеу тиреоидит кезінде сцинтиграфия мә ліметтері бойынша 99mTc сің ірілуі тө мендейді, эндокринді офтальмопатия болмайды. Ө те сирек кездесетін жедел ірің ді тиреоидит кезінде мойындағ ы ауырсыну сезімімен бірге лейкоцитоз анық талып, тиреотоксикоз болмайды, УДЗ мә ліметтері бойынша сұ йық қ а толы қ уыс (абсцесс) анық талады, пункциялы биопсия орындалғ анда ірің ді сұ йық тық алынады. Крайль тесті тә жірибе жү зінде тек жеделдеу тиреоидит кезінде ғ ана оң нә тижелі болып табылады.
Емі
Жең іл жеделдеу тиреоидит кезінде мойын аймағ ында ауырсыну сезімі ә лсіз, интоксикация болмайды, сондық тан емдік шаралар жү ргізілмесе де сырқ ат ө здігінен жоғ алады. Жең іл ауырсыну сезімі синдромы кезінде стероидты емес қ абынуғ а қ арсы препараттарды тағ айындауғ а болады (аспирин — 300–600 мг ә рбір 6 сағ ат сайын). Айқ ын ауырсыну сезімі болғ анда тә уліктік мө лшері 30 мг преднизолон тағ айындалады, сырқ аттың ауырлығ ына байланысты 2–3 ай кө лемінде біртіндеп азайтып тоқ татады. Кейде емдік шаралар аяқ талғ аннан кейін немесе бірнеше айлардан кейін ауру қ айталануы мү мкін. Емі жоғ арыда кө рсетілгендей жү ргізіледі. Ө те сирек жағ дайда кө рініс беретін транзиторлы гипотиреозбен сипатталатын жеделдеу тиреоидит кезінде уақ ытша левотироксинмен орынбасушылық терапия қ олданылады.
|
|
|
Болжамы
Жалпы алғ анда жеделдеу тиреоидит ө здігінен жазылады, тіпті бір себеппен ем жү ргізілмесе де жеделдеу тиреоидит біртіндеп толық сауығ умен аяқ талады. Кө птеген жағ дайларда жеделдеу тиреоидит қ айталанбайды жә не толық сауығ умен аяқ талады.
3. 7. 3. Сирек кездесетін тиреоидиттер
Сирек кездесетін тиреоидиттерге жедел ірің ді тиреоидит, фиброздаушы Ридель тиреоидиті, сонымен бірге спецификалық тиреоидиттер (туберкулезді, сифилисті, саң ырауқ ұ лақ ты, актиномикозды жә не т. б. ) жатады. Олардың ішінде кейбір тү рлері казуистикалық сирек кө рініс береді (3. 19 кесте).
3. 19 кесте. Сиреккездесетін тиреоидиттер
| Тиреоидиттер | Клиникалық кө ріністерінің, диагностикасының жә не емінің ерекшеліктері |
| Жедел ірің ді тиреоидит | Себебі басқ а инфекция ошақ тарынан гематогенді немесе лимфогенді жолмен (жақ -бет аймағ ы, ө кпе) немесе операциядан кейінгі жарадан инфицирлену болып табылады. Жиі алтынды стафилококк жә не ішек инфекциясы қ оздырады. Клиникалық кө рінісі: локальді кө ріністермен (Қ Б аймағ ындағ ы ауыру сезімі, абсцесстің тү зілуі) жедел бактериялы инфекция симптомдарымен (қ ызба, ЭТЖ мен лейкоциттер жоғ аралауы) ұ штасады. Ауыр асқ ынуларына ірің ді медиастенит жатады. Емі: антибиотикотерапия, абсцессті дренаждау |
| Фиброздаушы Ридель тиреоидиті | Себебі белгісіз, бұ рын оны АИТ немесе фиброздаушы аурудың (Ормонд синдромы) тү рі ретінде қ арастырғ ан, ө йткені оның медиастенальды жә не ретроперитонеальды фиброзбен тіркескен жағ дайлары сипатталғ ан. Морфологиялық ірі талшық ты дә некер тінінің без капсуласынан мойын бұ лшық еттеріне дейін ө туімен сипатталатын Қ Б-дің жайылмалы фиброзы анық талады. Пальпациялағ анда- Қ Б ағ аш сияқ ты қ атты, кө рші ағ за мен тіндерді жаншуы мү мкін. Емі: компрессионды синдром кезінде- хирургиялық (жиі Қ Б қ атерлі ісігіне кү мә н туғ анда орындалады; хиругиялық емнен кейін ремиссия дамуы мү мкін |
| Спецификалық тиреоидиттер (туберкулезді, сифилисті, саң ырауқ ұ лақ ты, актиномикозды жә не т. б. ) | Диагноз негізгі ауру белгілері мен пункциялы биопсия мә ліметтеріне негізделіп қ ойылады. Ә детте, басты сырқ атты емдеу спецификалық тиреоидитті жоюғ а ә келеді. Гумма, туберкулома, актиномикотикалық жыланкө здер дамығ анда зақ ымданғ ан Қ Б бө лігін алып тастау жө ніндегі сұ рақ қ ойылады |
|
|
|
3. 8. ТҮ ЙІНДІ ЖӘ НЕ КӨ ПТҮ ЙІНДІ
ЭУТИРЕОИДТЫ ЖЕМСАУ
Тү йінді жемсау — пальпация жә не аспаптық зерттеу ә дістері (УДЗ) арқ ылы анық талатын, Қ Б тү рлі морфологиялық кө лемді тү зілістерін біріктіретін жалпылама клиникалық ұ ғ ым . «Кө птү йінді жемсау» терминін Қ Б екі немесе одан да кө п тү йінді тү зілістерді анық тау барысында қ олданады. «Тү йінді (кө птү йінді) жемсау» клиникалық ұ ғ ымы жиі келесі нозологиялық (морфологиялық ) тү рлерді біріктіреді:
— тү рлі дә режеде пролифирлеуші тү йінді коллоидты жемсау;
— фолликулярлы аденомалар;
— Қ Б-дің қ атерлі ісіктері (3. 11 бө лімді қ араң ыз).
Сонымен қ атар, жалғ ан тү йіндердің (қ абынулық инфильтрат жә не басқ а тү йін тә різді ө згерістер) тү зілуі созылмалы АИТ, жеделдеу тиреоидит жә не Қ Б-дің бірқ атар ауруларында болады. Тү йін тү зілумен ө тетін кө птеген Қ Б ауруларында кистозды тү зілімдер анық талуы мү мкін, ал Қ Б шынайы кисталары кү нделікті тә жірибеде мү лдем кездеспейді. Кө птү йінді жемсау морфологиясы бойынша тү рліше Қ Б ауруларында кө рініс беруі мү мкін, мысалы бір тү йінді — аденома, басқ а — коллоидты жемсау. Тү йінді (кө птү йінді) жемсау Қ Б-дің кең таралғ ан патологиясына жатады, соның ішінде жиі Қ Б тү йінді тү зілісі (шамамен 90%) тү йінді коллоидты пролифирлеуші жемсау тү рінде кездеседі, ол Қ Б ісігі болып табылмайды (3. 20кесте).
|
|
|
Этиологиясы
Қ Б ісіктерінің этиологиясы ә лі кү нге дейін белгісіз. Жиі уытты аденомалар ТТГ рецепторларына жә не аденилатциклаза каскадының G-ақ уызының α -субъбірлігіне жауапты ген мутациясымен тү сіндіріледі (3. 9. 2. 2 бө лімді қ араң ыз). Бірқ атар тұ қ ымқ уалаушы жә не соматикалық мутациялар Қ Б ісігі кезінде, соның ішінде медуллярлы ракта жиі анық талады (3. 11 бө лімді қ араң ыз). Тү йінді коллоидты пролифирлеуші жемсаудың даму себебі белгісіз. Оның жас шамасына қ арай таралуын ескерер болсақ, яғ ни егде жастағ ы науқ астарда аутопсия мә ліметтері бойынша 40–60% ие болады, сондық тан тү йінді коллоидты жемсау Қ Б жасқ а байланысты трансформациясы ретінде қ арастырылады. Коллоидты жемсаудың дамуына йод тапшылығ ы ә келуі мү мкін, бірақ оғ ан қ арамастан ол қ алыпты мө лшерде йод қ абылдайтын аймақ тарда да таралады. Коллоидты пролифирлеуші жемсау Қ Б-ді тү шел қ амтитын патология болып табылады, ө йткені солитарлы тү йіндер бұ рын да анық талғ ан науқ астарда жаң а тү йіндердің дамуы 50–80%-ды қ ұ райды. Йод тапшы аймақ тарда тү йінді (кө птү йінді) жемсау кезінде тиреотоксикоз дамып, Қ Б-дің функциональды автономиясы қ алыптасуы мү мкін (3. 9. 2. 2 бө лімді қ араң ыз).
3. 20 кесте. Тү йінді жә не кө птү йінді эутиреоидты жемсау
| Этиологиясы | Қ Б ісіктерінің этиологиясы белгісіз; коллоидты пролиферациялаушы жемсаудың дамуына бейімдеуші фактор йод тапшылығ ы болып табылады |
| Патогенезі | Ісіктер кезінде — Қ Б-де тү йін тү зетін ісік жасушаларының белсенді пролиферациясы; тү йінді коллоидты жемсауда — артық мө лшерде коллоидтың жиналуымен ұ штасатын тироциттер пролиферациясы |
| Эпидемиологиясы | Пальпация барысында жалпы популяцияның 5%-да анық талады, УДЗ бойынша тү йінді жемсаудың халық арасында таралуы 50%-ғ а жетеді. Жас ұ лғ ая таралу жиілігі арта бастайды; ә йел адамдарда 5 есе немесе одан да артық. Пальпацияланатын жаң а тү йінді анық тау жағ дайлары жылына популяцияда шамамен 0, 1%-ды қ ұ райды. Тү йінді жемсаудың қ ұ рылымда: коллоидты пролифирлеуші жемсау — 85–90%, Қ Б аденомалары — 5–8 %; қ атерлі ісіктер — 1–5% |
| Басты клиникалық кө рінісі | Басым жағ дайларда болмайды. Ірі тү йінді тү зілістер кезінде косметикалық дефект, компрессионды синдром дамуы мү мкін. Йод тапшы аймақ тарда тү йінді (кө птү йінді) жемсау кезінде тиреотоксикоздың дамуымен Қ Б-дің функциональды автономиясы қ алыптасуы мү мкін |
| Диагностикасы | Пальпацияланғ анда жә не/немесе УДЗ кезінде анық талғ ан диаметрі 1 см болатын тү йіндер жің ішке инелі аспирационды биопсияны орындауғ а кө рсеткіш болып табылады (ЖИАБ). Қ Б сцинтиграфиясы функционалды автономды тү йіндерді анық тауғ а мү мкіндік береді («ыстық » тү йіндер) |
| Салыстырмалы диагностикасы | Тү йінді жемсаумен ө тетін аурулар. Цитологиялық зерттеумен бірге орындалатын ЖИАБ фолликулярлы аденома мен жоғ ары сараланғ ан Қ Б-дің қ атерлі ісігін ажыратуғ а мү мкіндік бермейді |
| Емі | Ісіктер кезінде — оперативті (жоғ ары сараланғ ан қ атерлі ісік кезінде — 131I терапиясымен ұ штасқ анда). Коллоидты пролифирлеуші жемсауда — динамикалық бақ ылау (ТТГ, УДЗ); операцияғ а кө рсеткіш косметикалық ақ аумен немесе компрессиялы синдроммен айтарлық тай кө лемдегі жемсаумен шектеледі, бұ л кезде альтернативті емдеу ә дісі 131I терапия болып табылады |
| Болжамы | Жиі тү йінді коллоидты жемсау ешқ андай патологиялық маң ыздылық қ а ие болмайды; компрессиялы синдромның даму қ аупі тө мен, йод тапшы аймақ тарда болжам Қ Б функционалдық автономиясының қ алыптасуы нә тижесінде тиреотоксикоздың дамуымен анық талады. Қ Б-дің қ атерлі ісіктері кезінде сырқ ат болжамы олардың морфологиясына тә уелді анық талады |
|
|
|
|
|
|
