 |
9. 2. ҰйҚыбездіҢ гормональды-белсенді ісіктерімен сырҚаттанҒан науҚастарды зерттеу Әдістері
|
|
|
|
9. 2. Ұ ЙҚ ЫБЕЗДІҢ ГОРМОНАЛЬДЫ-БЕЛСЕНДІ ІСІКТЕРІМЕН СЫРҚ АТТАНҒ АН НАУҚ АСТАРДЫ ЗЕРТТЕУ Ә ДІСТЕРІ
Қ ант диабетінен басқ а, қ азіргі таң да Ұ Б-дің эндокринді бө лігінің аурулары панкреатикалық гормондардың шек тыс артық болуымен патогенетикалық тығ ыз байланысты, яғ ни гормональды белсенді ісіктермен тікелей байланысты (9. 2 кесте). Бұ л аурулардың клиникалық кө рінісі гетерогенді жә не қ андайда бір гормонның артық ө ндірілуіне байланысты кө рінісімен анық талады, егер қ атерлі ісік болса, оның инвазивті ө сіп, метастаз берумен тікелей байланысты.
9. 2 кесте. Ұ йқ ыбез жә не асқ азан-ішек жолдарының (Ұ Б- ұ йқ ыбез, 12ЕІ- он екі елі ішек, ВИП- вазоактивті интестинальды пептид) эндокринді ісіктері
| Ісік | Басты симптомдары | Локализациясы | Бө летін гормондары | Қ атерлі ісіктерден ү лес салмағ ы % |
| Инсулинома | Гипогликемиялық синдром | Ұ Б | Инсулин | < 5 |
| Гастринома | Рецидив беруші ойық жаралар, диарея | Ұ Б, 12ЕІ | Гастрин | > 90 |
| ВИПома | Ауыр диарея, гипокалиемия | Ұ Б, симпатикалық бағ ан | ВИП | < 75 |
| Глюкагонома | Некроздық миграциялаушы эритема | Ұ Б | Глюкагон | > 50 |
| Карциноид | Диарея, бронхоспазм | Аш ішек, Ұ Б | Серотонин, гистамин, простагландин | |
| Гормональды-белсенді емес ісіктер | Болмайды | Ұ Б, аш ішек | Болмайды | > 90 |
Ұ Б-дің гормональды-белсенді ісіктерінің дамуына кү мә н туғ анда ең алдымен қ андай бір гормонның гиперсекрециясын жоқ қ а шығ ару қ ажет. Осы мақ сатпен гормональды зерттеу тағ айындалады. Гормональды зерттеу барысында гормон дең гейі, оның жолашары (С-пептид) немесе метаболиттерінің (5-ГИУК) дең гейі анық талады. Бірқ атар жағ дайларда функционалды сынақ тар жү ргізіледі (ашығ у сынағ ы). Егер гормон гиперсекрециясы дә лелденсе, барлық гормональды-белсенді ісіктерге тә н топикалық диагностика қ ағ идаларына сай зерттеу жү ргізіледі. Топикалық диагностикалау мақ сатында келесі зерттеу ә дістері қ олданылуы мү мкін:
|
|
|
1. Ультрадыбысты зерттеу:
— трансабдоминальды (стандартты);
— эндоскопиялық (датчик эндоскопқ а орналасады);
— интраоперациялық (датчик Ұ Б-ге орналасады).
2. Қ ұ рсақ қ уысы ағ заларының томографиясы:
— компьютерлі томография (КТ);
— магнитті-резонансты томография (МРТ).
3. Эндоваскулярлы ә дістер:
— ангиография;
— гормондар концентрациясының градиентін анық тау мақ сатында жү ргізілетін портальды венозды қ аннан сынаманы зерттеу
3. Соматостатин рецепторларының сцинтиграфиясы.
Диаметрі 1 см немесе одан да кіші болатын ісіктерді топикалық диагностикасы ө те қ иын. Жиі мұ ндай ісіктер қ атарына инсулиномалар мен гастриномалар жатады. Ұ Б-дің ісіктерін диагностикалауда стандартты УДЗ-нің ақ параттылығ ы ө те тө мен, себебі ісіктің ішкі эхосигналының интенсивтілігі жеткіліксіз болып табылады. Ал МРТ мен КТ ақ параттылығ ы жоғ арылау болады. Эндоваскулярды зерттеу ә дістерінің сезімталдылығ ы жоғ ары, бірақ олардың басты кемшілігі-инвизивтілігі. Ангиографиялық ә діс тү зілістердің гиперваскуляризациясын жә не метастаздарын анық тауғ а бағ ытталғ ан. Портальды венозды қ анды зерттеудің ә дістері портальді жү йенің катетеризациялауғ а негізделеді, бұ л кезде сынамағ а алынғ ан қ анда гормон дең гейі жү йедегімен салыстырғ анда 50%-ғ а артық болады, бұ л ісік локализациясына тә уелді екенін кө рсетеді (9. 1сурет).
|
|
|
Ұ Б бен АІЖ-ның эндокринді ауруларының топикалық диагносткиасында аса сезімтал инвазивті емес топикалық зерттеу ә дістеріне эндоскопиялық УДЗ мен соматостатин рецепторларының сцинтиграфиясы жатады. Бірінші ә дісте ультрадыбысты аппарат датчигі эндоскопқ а кигізіледі де, зерттеу ішек қ абырғ асы арқ ылы жү ргізіледі.
9. 1 сурет. Инсулиноманың топикалық диагностикасында тері мен бауыр арқ ылы алынғ ан портография кө мегімен селективті жиналғ ан венозды қ аннан инсулин дең гейін анық тау
а — қ ан сынамасын селективті жолмен портальды жү йеде жинаудың нү ктемен белгіленген сызбасы;
б — сә йкес нү ктелердегі инсулин дең гейі;
в — инсулиноманың орналасуы мү мкін локализациясы- ұ йқ ыбездің бас бө лігі аймағ ындағ ы ілмек тә різді аралшық та.
Ұ Б бен АІЖ эндокринді ісіктерінің басым кө пшілігінде (инсулиномадан басқ а) соматостатинді рецепторлар орналасады, осығ ан орай соматостатинді рецепторлардың сцинтиграфия ә дісі ісіктерді диагностикалауда кең інен қ олданылады. Осы мақ сатта радиобелсенді белгі (индий-111) ретінде ұ зақ ә серлі соматостатин туындысы октреотид енгізіледі. Радиофармпрепарат соматостатин рецепторлары бар ісіктерде жиналады, сондық тан бұ л ә діс біріншілік ісіктерді жә не олардың метастаздарын топикалық анық тауда, операцияның радикалдылығ ын бағ алауда, эндокринді жә не эндокринді емес ісіктердің салысырмалы диагностикасында кең інен қ олданылады (9. 2 сурет).
9. 2 сурет. Индий-111-мен белгіленген октеротид кө мегімен соматостатин рецепторларының сцинтиграммасы. Сцинтиграммада (алдынан қ арағ анда) біріншілік ісік пен оның метастаздарының локализациясына сә йкес рецептор-позитивті тү зіліс анық талады (Б —бауыр, К —кө кбауыр, І — панкреатодуоденальды аймақ та локализацияланғ ан біріншілік ісік)
|
|
|
