Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия

2-437

А

Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия

 

терді, ө сіресе қ атерлі ісіктерді дер кезінде анық тауғ а да тікелей қ атыса алады.

Аутопсия барысында клиникалық диагноз ө лген кісі ағ зала-рындағ ы морфологиялық ө згерістермен салыстыра қ аралып, ауру-дың ең соң ғ ы патологиялық анатомиялық диагнозы қ ойылады. Ө кінішке орай кейбір жағ дайларда клиникалық диагноздың дү рыс еместігі немесе ауруды емдеу кезінде дә рігерлер тарапынан жіберілген қ ателер, сә тсіз іс-ә рекеттер байқ алады. Ә рбір дә рігер жіберген қ ате клиникалық -анатомиялық конференцияларда талқ -ыланып, оньщ себептері, ауру ө ліміне тікелей қ атысы анық тала-ды. Біздің медицинамыздың осындай клиникалық -анатомиялық бағ ыты аурухана жағ дайында дә рігерлердің білікгілігін арттыруғ а мү мкіндік береді.

Ашып кө рудің карантиндік инфекцияларды дер кезінде анық -таудағ ы орны ерекше. Ашып кө ру кезінде алынғ ан материал жә не биоптатгар ғ ылыми тү рғ ыдан зерттеліп, білім беру, оқ у саласында да пайдаланылады.

Міне, осы аталғ ан міндеттер патологиялық анатомияның ме­дицина ү шін қ аншалық ты маң ызы барлығ ын кө рсетеді. Қ азіргі уақ ытта патологоанатомдар жү мысы клиникамен тығ ыз байланы-сты болтаны ү шін оларды клиникалық патологтар деп атайды.

Қ ЫСҚ АША ТАРИХИ ДЕРЕКТЕР

Патологиялық анатомияның басты ә дісі мә йітті ашып кө ру деп есептесек, тарихи деректерге сү йенсек, осыдан 4, 5 мың жыл бү рын Қ ытайда, Египетте мә йітті бальзамдау ү шін осы ә дістің қ олданылғ аны белгілі. Бірақ та, алғ ашында мә йіті ашып кө ру адам денесінің қ ү рылысын жете білу ү шін суретшілер тарапынан ғ ана пайдаланылғ ан болатын. Діни кө зқ арастарғ а байланысты адам мә йітін ашып кө рген кісілердің ө лім жазасына кесілу қ аупі болғ -андық тан, негізгі анатомиялық ө згерістер ө р тү рлі жануарларды тексеру нә тижесінде анық талды. Ол кездегі студенттер анатомия-ны тү н жамылып, кө мілген мә йітгерді қ азып алып, ү йренуге мә жбү р болды немесе сол заманда мә йітті ү рлап сатуды кө сіп қ ылғ ан адам-дардьщ (рессурекционистердің ) қ ызметін пайдаланды.

Дегенмен, XVIII ғ асырдың басында-ақ, кейбір ауруханаларда ашып кө ру ө дісін ауру ө лімінің себептерін анық тау мақ сатында кең інен қ олдана бастады.

Ресейде осы жү мыстар ә скери ауруханада I Петрдің рү қ саты бойынша 1706 жылдан бастап жү ргізілді. Ресей императоры ана­томия мү ражайына тек мә йіттерді ашып кө руді кө зімен кө ру ү шін ғ ана келмей, ө зі де осы іске ынта салып қ атысқ аны жө нінде кө пте-ген деректер бар.

Осылайша, жекелеген зерттеулер негізінде патологиялық ана-томияның іргетасы қ алана бастады десек, оның ө з алдына бө лініп, медицина саласының жеке бір пә ні есебіндегі тарихи Италия ана­томы Джованни Батиста Морганьидің (1682-1771) " Аурулардың анатом тапқ ан даму орны мен себептері" деген ең бегінің (1761) жарық кө руімен басталады. Морганьи ө зінің зерттеулері негізінде жө не басқ а да мә ліметтерді пайдалана отырып, мә йітті ашып кө рудің клиника ү шін қ аншалық ты қ ажеттілігін, патологиялық анатомияның клиникалық пә ндер арасындағ ы орнын бірінші бо-

Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия

Қ ысқ аша тарихи деректер

2 1

 

лып анық кө рсетті. Морганьидің басқ а зерттеушілерден ө згешелігі — ол ө з жү мысында ә рбір аурудың клиникалық белгілерін, ашып кө ру кезіндегі табылғ ан анатомиялық ө згерістермен салыстыра зерттеді, кө птеген белгілі аурулардың (бауыр циррозы, бү йрек тас ауруы, қ атерлі ісіктер жә не т. б. ) анатомиялық кө ріністерін жазу-дың тамаша ү лгілерін жасады.

Патологиялық анатомияның тарихи дамуындағ ы екінші бір кезең. Вена ғ алымы Карл Рокитанскийдің (1804-1878) атымен бай-ланысты. Осы ғ алымның " Патологиялық анатомияның жеке бө лімі бойынша нү сқ ау" деген кө лемді ең бегі 60 мың нан астам мә йіттерді ашып кө ру негізінде жазылган, онда қ азіргі кезде белгілі кө гітеген патологиялық ү рдістердің кө рініс-белгілері анық талғ ан. Бү л ең бегі ғ ылыми-теориялық тү рғ ыдан сынауғ а болганмен, оның мол ана-томиялық материалдары патологиялық анатомияны жеке пө н есебінде жә не бір сатығ а кө терді десек қ ателеспейміз.

Медицинада микроскоіггық тексерулердің кең інен қ олданы-луы патологиялық анатомияның да ө те тез дамуына себеп болды. Осы жаң а дә уірдің ең белгілі ғ алымы Рудольф Вирхов (1821-1902) барлық аурудың негізінде жасуша патологиясы жатады деген да-налық пікірге сү йеніп, ө зінің " Целлюлалық (жасушалық ) патоло­гия" деген ү лы ең бегін жазды (1858). Р. Вирховтың бү л ең бегі тек патологиялық анатомияның ғ ана емес, тіпті бү кіл медицинаның дамуында прогрессивті рө л атқ арды. Қ азіргі патологиялық анато­мия Р. Вирховтың осы ең бегінен басталады десек жаң ылыспаймыз.

Осы кезде Ресейде де патологиялық анатомия ө з алдына отау тіііп шыга бастады.

1849 жылы Мә скеу университетінде бірінші рет патологиялық анатомия кафедрасы ашылды, осы кафедраның мең герушісі про­фессор А. И. Полунин (1820-1888) мә скеулік патологоанатомдар мектебінің іргетасын қ алаушы болып есептеледі. Кең ес дә уірінде осы мектептен белгілі академиктер А. И. Абрикосов, И. В. Давыдов­ский, М. А. Скворцов, А. И. Струков, Н. А. Краевский жә не басқ алар шық ты.

Петербургтың медициналық -хирургиялық академиясында па-тологиялық анатомия кафедрасы 1859 жылы жеке бө лініп шық ты. Петербург мектебінің негізін салушы профессор М. М. Руднев (1837— 1879) болатын. Осы мектептен шық қ ан белгілі ғ алымдар қ атарына Г. В. ПІор, Н. НАничков, М. Ф. Глазунов, Ф. Я. Чистович, В. Г. Гарпшн, В. Д. Цинзерлинг жө не басқ алар кіреді. Кейінірек патологиялық анатомия кафедралары Қ азанда, Харковьте, Томскіде жө не де ба­ска қ алаларда ашыла бастады.

Патологиялық анатомияның Қ азақ станда дамуы кең ес дә уіріне тура келді. Алматы мемлекетгік медицина институтында патоло-

гиялық анатомия кафедрасы 1933 жылы ашылды. 1938 жылдан 1969 жылғ а дейін осы кафедраны, Харьков мектебінің тү легі, профес­сор П. П. Очкур басқ арды. Ол Қ азақ станда патологиялық анатомия мектебінің негізін салушы болды. П. П. Очкурдьщ шә кірттері, про-фессорлар С. Ф. Серов, Х. С. Нү ғ манова, Н. И. Колычева, МЛ. Ефи-мов, Л. П. Царевский Қ азақ станда алгаппды патологиялық анатомия кафедраларын, зертханаларьш басқ арды.

Патологиялық анатомия саласында КСРО кезінде медицина ғ ылымдарының докторы атанғ ан қ азақ стандық тар қ атарына: А. С. Толыбеков, И. С. Иржанов, М. Рысү лы, Г. В. Федотовских, Н. А. Стрелюхина, А. М. Белинская, П. В. Шкутин кіреді.

Қ азақ стан ө з алдьша, жеке мемлекет болғ алы патологиялық анатомия саласына медицина ғ ылымдарының докторы атағ ын ал-ғ ан ғ алымдар қ атары на: С. Г. Ахметгалиев, А. Д. Сапарғ алиева, М. М. Тусупбекова, К. Б. Манекенова, К. Н. Муканов, Ю. С. Ис-маилова, А. Н. Жү мабаева қ осылды. Олар ө з мамандық тары бойын-ша табысты ғ ылыми-педагогикалық қ ызметгер атқ аруда.

Патологиялық анатомияның Қ азақ станда жеке гылым есебінде ә рі қ арай дамуы медицина жә не ветеринария институттарьшдағ ы кафедралардың жә не ғ ылыми-зерттеу институттарындағ ьі ірі зерт-ханалардың жү мыстарына байланысты.

Қ алалық жө не аудандық ірі ауруханаларда орталық патолого-анатомиялық зертханалар ашылғ ан, қ азіргі уақ ытта қ алалық жә не аудандық патологиялық анатомия бө лімдері біріктіріліп, патрло-гияльщ анатомия бюролары қ ү рылуды. Бү л патологоанатомдар-дың аурухана ә кімшіліктеріне тә уелділігін біржола жойып, емдеу-диагноз қ ою ү рдісін дербес бақ ылауғ а, олардьщ сапасын артты-руғ а, осымен қ атар ғ ылыми жә не педагогикалық жү мыстарды жү ргізуге мү мкіндік беріп отыр. Бірақ та, ө кінішке орай Орталық патологоанатомиялық бюроларды қ аражаттандыру, патологоана­том мамандарын дайындау мә селелері ә лі толық шешілмеген.

Республика бойынша патологиялық анатомия бө лімдерінің, кафедраларының, облыстық қ оғ амдарының жү мысын бақ ылай-тын патологоанатомдар ассоциациясы қ аржы тапшылыгына бай­ланысты ө з міндеттерін атқ ара алмай отыр. Сондық тан, кейінгі 10 жыл ішінде тек бір гана Республикалық семинар ө ткізілді (2001, Алматы).

ЖАЛПЫ БӨ ЛІМ

⇐ Предыдущая12345678910Следующая ⇒

Поделиться:

Воспользуйтесь поиском по сайту: