Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия
2-437 А Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
терді, ө сіресе қ атерлі ісіктерді дер кезінде анық тауғ а да тікелей қ атыса алады. Аутопсия барысында клиникалық диагноз ө лген кісі ағ зала-рындағ ы морфологиялық ө згерістермен салыстыра қ аралып, ауру-дың ең соң ғ ы патологиялық анатомиялық диагнозы қ ойылады. Ө кінішке орай кейбір жағ дайларда клиникалық диагноздың дү рыс еместігі немесе ауруды емдеу кезінде дә рігерлер тарапынан жіберілген қ ателер, сә тсіз іс-ә рекеттер байқ алады. Ә рбір дә рігер жіберген қ ате клиникалық -анатомиялық конференцияларда талқ -ыланып, оньщ себептері, ауру ө ліміне тікелей қ атысы анық тала-ды. Біздің медицинамыздың осындай клиникалық -анатомиялық бағ ыты аурухана жағ дайында дә рігерлердің білікгілігін арттыруғ а мү мкіндік береді. Ашып кө рудің карантиндік инфекцияларды дер кезінде анық -таудағ ы орны ерекше. Ашып кө ру кезінде алынғ ан материал жә не биоптатгар ғ ылыми тү рғ ыдан зерттеліп, білім беру, оқ у саласында да пайдаланылады. Міне, осы аталғ ан міндеттер патологиялық анатомияның медицина ү шін қ аншалық ты маң ызы барлығ ын кө рсетеді. Қ азіргі уақ ытта патологоанатомдар жү мысы клиникамен тығ ыз байланы-сты болтаны ү шін оларды клиникалық патологтар деп атайды. Қ ЫСҚ АША ТАРИХИ ДЕРЕКТЕР Патологиялық анатомияның басты ә дісі мә йітті ашып кө ру деп есептесек, тарихи деректерге сү йенсек, осыдан 4, 5 мың жыл бү рын Қ ытайда, Египетте мә йітті бальзамдау ү шін осы ә дістің қ олданылғ аны белгілі. Бірақ та, алғ ашында мә йіті ашып кө ру адам денесінің қ ү рылысын жете білу ү шін суретшілер тарапынан ғ ана пайдаланылғ ан болатын. Діни кө зқ арастарғ а байланысты адам мә йітін ашып кө рген кісілердің ө лім жазасына кесілу қ аупі болғ -андық тан, негізгі анатомиялық ө згерістер ө р тү рлі жануарларды тексеру нә тижесінде анық талды. Ол кездегі студенттер анатомия-ны тү н жамылып, кө мілген мә йітгерді қ азып алып, ү йренуге мә жбү р болды немесе сол заманда мә йітті ү рлап сатуды кө сіп қ ылғ ан адам-дардьщ (рессурекционистердің ) қ ызметін пайдаланды.
Дегенмен, XVIII ғ асырдың басында-ақ, кейбір ауруханаларда ашып кө ру ө дісін ауру ө лімінің себептерін анық тау мақ сатында кең інен қ олдана бастады. Ресейде осы жү мыстар ә скери ауруханада I Петрдің рү қ саты бойынша 1706 жылдан бастап жү ргізілді. Ресей императоры анатомия мү ражайына тек мә йіттерді ашып кө руді кө зімен кө ру ү шін ғ ана келмей, ө зі де осы іске ынта салып қ атысқ аны жө нінде кө пте-ген деректер бар. Осылайша, жекелеген зерттеулер негізінде патологиялық ана-томияның іргетасы қ алана бастады десек, оның ө з алдына бө лініп, медицина саласының жеке бір пә ні есебіндегі тарихи Италия анатомы Джованни Батиста Морганьидің (1682-1771) " Аурулардың анатом тапқ ан даму орны мен себептері" деген ең бегінің (1761) жарық кө руімен басталады. Морганьи ө зінің зерттеулері негізінде жө не басқ а да мә ліметтерді пайдалана отырып, мә йітті ашып кө рудің клиника ү шін қ аншалық ты қ ажеттілігін, патологиялық анатомияның клиникалық пә ндер арасындағ ы орнын бірінші бо-
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия Қ ысқ аша тарихи деректер 2 1
лып анық кө рсетті. Морганьидің басқ а зерттеушілерден ө згешелігі — ол ө з жү мысында ә рбір аурудың клиникалық белгілерін, ашып кө ру кезіндегі табылғ ан анатомиялық ө згерістермен салыстыра зерттеді, кө птеген белгілі аурулардың (бауыр циррозы, бү йрек тас ауруы, қ атерлі ісіктер жә не т. б. ) анатомиялық кө ріністерін жазу-дың тамаша ү лгілерін жасады. Патологиялық анатомияның тарихи дамуындағ ы екінші бір кезең. Вена ғ алымы Карл Рокитанскийдің (1804-1878) атымен бай-ланысты. Осы ғ алымның " Патологиялық анатомияның жеке бө лімі бойынша нү сқ ау" деген кө лемді ең бегі 60 мың нан астам мә йіттерді ашып кө ру негізінде жазылган, онда қ азіргі кезде белгілі кө гітеген патологиялық ү рдістердің кө рініс-белгілері анық талғ ан. Бү л ең бегі ғ ылыми-теориялық тү рғ ыдан сынауғ а болганмен, оның мол ана-томиялық материалдары патологиялық анатомияны жеке пө н есебінде жә не бір сатығ а кө терді десек қ ателеспейміз. Медицинада микроскоіггық тексерулердің кең інен қ олданы-луы патологиялық анатомияның да ө те тез дамуына себеп болды. Осы жаң а дә уірдің ең белгілі ғ алымы Рудольф Вирхов (1821-1902) барлық аурудың негізінде жасуша патологиясы жатады деген да-налық пікірге сү йеніп, ө зінің " Целлюлалық (жасушалық ) патология" деген ү лы ең бегін жазды (1858). Р. Вирховтың бү л ең бегі тек патологиялық анатомияның ғ ана емес, тіпті бү кіл медицинаның дамуында прогрессивті рө л атқ арды. Қ азіргі патологиялық анатомия Р. Вирховтың осы ең бегінен басталады десек жаң ылыспаймыз. Осы кезде Ресейде де патологиялық анатомия ө з алдына отау тіііп шыга бастады. 1849 жылы Мә скеу университетінде бірінші рет патологиялық анатомия кафедрасы ашылды, осы кафедраның мең герушісі профессор А. И. Полунин (1820-1888) мә скеулік патологоанатомдар мектебінің іргетасын қ алаушы болып есептеледі. Кең ес дә уірінде осы мектептен белгілі академиктер А. И. Абрикосов, И. В. Давыдовский, М. А. Скворцов, А. И. Струков, Н. А. Краевский жә не басқ алар шық ты.
Петербургтың медициналық -хирургиялық академиясында па-тологиялық анатомия кафедрасы 1859 жылы жеке бө лініп шық ты. Петербург мектебінің негізін салушы профессор М. М. Руднев (1837— 1879) болатын. Осы мектептен шық қ ан белгілі ғ алымдар қ атарына Г. В. ПІор, Н. НАничков, М. Ф. Глазунов, Ф. Я. Чистович, В. Г. Гарпшн, В. Д. Цинзерлинг жө не басқ алар кіреді. Кейінірек патологиялық анатомия кафедралары Қ азанда, Харковьте, Томскіде жө не де баска қ алаларда ашыла бастады. Патологиялық анатомияның Қ азақ станда дамуы кең ес дә уіріне тура келді. Алматы мемлекетгік медицина институтында патоло- гиялық анатомия кафедрасы 1933 жылы ашылды. 1938 жылдан 1969 жылғ а дейін осы кафедраны, Харьков мектебінің тү легі, профессор П. П. Очкур басқ арды. Ол Қ азақ станда патологиялық анатомия мектебінің негізін салушы болды. П. П. Очкурдьщ шә кірттері, про-фессорлар С. Ф. Серов, Х. С. Нү ғ манова, Н. И. Колычева, МЛ. Ефи-мов, Л. П. Царевский Қ азақ станда алгаппды патологиялық анатомия кафедраларын, зертханаларьш басқ арды. Патологиялық анатомия саласында КСРО кезінде медицина ғ ылымдарының докторы атанғ ан қ азақ стандық тар қ атарына: А. С. Толыбеков, И. С. Иржанов, М. Рысү лы, Г. В. Федотовских, Н. А. Стрелюхина, А. М. Белинская, П. В. Шкутин кіреді. Қ азақ стан ө з алдьша, жеке мемлекет болғ алы патологиялық анатомия саласына медицина ғ ылымдарының докторы атағ ын ал-ғ ан ғ алымдар қ атары на: С. Г. Ахметгалиев, А. Д. Сапарғ алиева, М. М. Тусупбекова, К. Б. Манекенова, К. Н. Муканов, Ю. С. Ис-маилова, А. Н. Жү мабаева қ осылды. Олар ө з мамандық тары бойын-ша табысты ғ ылыми-педагогикалық қ ызметгер атқ аруда.
Патологиялық анатомияның Қ азақ станда жеке гылым есебінде ә рі қ арай дамуы медицина жә не ветеринария институттарьшдағ ы кафедралардың жә не ғ ылыми-зерттеу институттарындағ ьі ірі зерт-ханалардың жү мыстарына байланысты. Қ алалық жө не аудандық ірі ауруханаларда орталық патолого-анатомиялық зертханалар ашылғ ан, қ азіргі уақ ытта қ алалық жә не аудандық патологиялық анатомия бө лімдері біріктіріліп, патрло-гияльщ анатомия бюролары қ ү рылуды. Бү л патологоанатомдар-дың аурухана ә кімшіліктеріне тә уелділігін біржола жойып, емдеу-диагноз қ ою ү рдісін дербес бақ ылауғ а, олардьщ сапасын артты-руғ а, осымен қ атар ғ ылыми жә не педагогикалық жү мыстарды жү ргізуге мү мкіндік беріп отыр. Бірақ та, ө кінішке орай Орталық патологоанатомиялық бюроларды қ аражаттандыру, патологоанатом мамандарын дайындау мә селелері ә лі толық шешілмеген. Республика бойынша патологиялық анатомия бө лімдерінің, кафедраларының, облыстық қ оғ амдарының жү мысын бақ ылай-тын патологоанатомдар ассоциациясы қ аржы тапшылыгына байланысты ө з міндеттерін атқ ара алмай отыр. Сондық тан, кейінгі 10 жыл ішінде тек бір гана Республикалық семинар ө ткізілді (2001, Алматы). ЖАЛПЫ БӨ ЛІМ
Воспользуйтесь поиском по сайту: ©2015 - 2024 megalektsii.ru Все авторские права принадлежат авторам лекционных материалов. Обратная связь с нами...
|