 |
Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
ақ шыл қ абығ ы ө зінің рең ін жоғ алтып, сарғ ыш-сү р тү сті болады. Еріннің шырышты қ абығ ы, терінің жү қ а жерлері қ атып, бү рісіп, қ оң ыр-қ ызыл тү с алады.
Қ анның қ айта бө лінуі. Ө лгеннен соң артерия қ ан тамырының қ ысқ аруы нә тижесінде қ ан вена тамырларына ө теді жө не ө зінің салмағ ына байланысты дененің тө менде жайғ асқ ан бө ліктерінде жинала бастайды. Жү ректегі жә не ірі вена тамырларындағ ы қ ан ү йып қ алады. Егер жанталас дә уірі ү зақ қ а созылғ ан болса, қ ан ү йындылары ақ шыл-сары тү ске кіріп, оның қ ү рамы негізінен фибрин жішнелерінен тү рады, ал ауру тез қ айтыс болғ анда ү йын-ды қ ү рамында барлық қ ан элементтері болтаны ү шін оның тү сі қ ызыл болады. Кейбір жағ дайларда, мысалы, ауру тү ншығ ып ө лген-де (асфиксия) қ ан тіпті ү йымай сү йық кү йде қ алады. Осы ү йын-дылардың тү сі ө лу механизмін (танатогенезді) анық таушы морфо-логиялық белгілердің бірі болып есептеледі.
Мә йіт дақ тары ө лгеннен соң 2-4 сағ аттан кейін пайда болады. Олар мә йіттің тө менгі бө ліктерінде кө кала-қ ызыл немесе қ оң ыр-кү лгін тү сте кө рінеді. Қ олмен басқ анда олардың рең і ақ таң -дақ танып барып аз ғ ана уақ ыттан соң ө з рең іне қ айта кіреді. Бү л белгі мө йіт дақ тарын тірі кезіндегі қ анталаулардан ажыратуғ а жә р-дем береді. Мө йіт дақ тарының келіп шығ уы қ анның қ айта бө ліну механизмімен тү сіндіріледі. Қ ан ө з ауырлық кү шімен дененің тө менгі жатқ ан бө ліктеріне жиналады (гипостаз). Мә йіттің ө з сал-мағ ы тү сіп тү рғ ан жерлерде (мысалы, ауру шалқ асынан жатып ө лгенде қ ү йымшақ, жауырын сү йектері аймағ ында) мә йіт дақ та-ры болмайды. Жалпы мә йіт дақ тарьшьщ орны аурудьщ ө лер кезде қ алай жатқ андығ ьша байланысты. Бірінші тә улікгің екінші жар-тысында қ андағ ы эритроциттер гемрлизге ү шырап, плазма қ ан тамырларынан шығ а бастайды. Осы плазманьщ айналадағ ы тіндерге сіну ү рдісін имбибиция деп атайды. Бү л кезде мө йіт дақ тары бір жерге орнығ ып, қ олмен басып кө ргең це ө з рең ін ө згертпейді.
|
|
|
Ө лімнің кейінгі белгілеріне аутолиз жә не шіру ү рдістері кіреді. Аутолиз ү рдісі гидролиздеуші ферменттерің белсенділігінің кү шеюімен байланысты. Сол ү шін аутолиз ферменттер кө п болғ ан ағ залардан басталады. Ү йқ ы безінде, бү йрекү сті безінде, бауырда аутолиз ү рдісі басқ а ағ заларғ а қ арағ анда кү штірек кө рінеді. Асқ а-зан-ішек жолында ө зін-ө зі қ орыту ү рдісі қ ү рамында пепсин, трипсин жө не басқ а ферменттер бар асқ азан-ішек сө лінің ә серінде ө теді. Соның нө тижесінде асқ азан-ішек шырыштьі қ абығ ы еріп, жас ба- лаларда тіпті асқ азан қ абырғ асы тесіліп кетуі мү мкін. Асқ азан- ішек сө лі ө ң ешке ө ткенде немесе аспирация жолымен тыныс ағ за-
2 белім. Жасушалар мен тіндердің зақ ымдануы
ларына тү скенде осы ағ залардың ө зін-ө зі қ ортуына (эзофагомаля- ция, пневмомаляция) соқ тырады.
Мө йіттің шіруі осы аутолиз ү рдістерінің кү шеюімен жә не оғ ан шірітуші бактериялардың ө серінің қ осылуымен тү сің ціріледі. Шіру ү рдісінің жылдамдығ ы қ оршағ ан ортаның температурасына байланысты. Ү й температурасында (18-20 °С) шірудің бірінші белгілері 2-3-ші кү ні-ақ кө ріне бастайды. Ө лгеннен соң шірітуші бактерия-лар тез кө бейіп, ө здерінен гидролиздеуші ферменттерді бө ліп шы-ғ арады, нө тижеде органикалық заттардьщ бә рі ыдырай бастайды. Сонымен қ атар тіндерде ө те жағ ымсыз иіс пайда болып, олар сарғ -ыш-жасыл тү ске кіреді. Бү л ө згерістер шіріген тіндерде кү кіртсутегі жә не басқ а газдардьщ пайда болуьша байланысты. Кү кіртті сутек гемолизге ү шырағ ан эритроциттермен қ осыльш темір сульфатьш тү зеді. Тіндер осы химиялық зат ә серінде қ ара-қ ошқ ыл, жасыл ренте боялады. Газ тү зуші бактериялар ө те кө бейіп кеткенде газ бү кіл денете тарап, мә йіт эмфиземасы пайда болады.
|
|
|
Бірте-бірте организмдегі барлық органикалық заттар іріп-шіріп жойылып, тек сү йектердің бейорганикалық заттары гана ү зақ мерзімге сақ талады.
Бү л ү рдісті уақ ытша кідірту ү шін мә йітті салқ ын жерде сақ тау немесе бальзамдау керек.
2 бө лім. ЖАСУШАЛАР МЕН ТІНДЕРДЩ ЗАҚ ЫМДАНУЫ
2. 1. ЖАСУІПА ПАТОЛОГИЯСЫ
Жай микроскоппен қ араганда организмнің ең кіші кү рылымы жасуша болып есептеледі. Неміс талымдары ІПлейден жө не Шван (1838) барлық тірі организмдер жасушалардан тү зілген, жаң а жасушалар тек жасушалардың бө лінуі нә тижесінде пайда болады, тірі организмдердін ө ніп-ө суі, дамуы осы жасушаларғ а байланысты деген «жасушальгқ теорияң негізін калағ ан болатын. Атақ ты неміс патологы Р. Вирхов (1858) организмнің барлық ауруларының негізінде жасуша патологиясы жатады деп есептеген. Р. Вирховтың бү л даналық пікірі осы кү нге дейін ө з маң ызын жойғ ан жоқ. Бірақ та Р. Вирхов дө уірінде жасушаның ө зін жан-жақ ты ғ ылыми тексе-ру мү мкіншілігі жоқ еді.
Жасушада болатын ө те кү рделі ө эгерістер, оның ультра қ ү ры-лымы кө п жылдардан кейін электрондық микроскоп жө рдемімен
|
|
|
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
2 белім. Жасушалар мен тіндердің зақ ымдануы
ғ ана анық талды. Элекгроң цық микроскоп жасушаны екінші рет қ айта " ашты" деуге толық негіз бар. Организмді біртү тас жү йе деп қ арасақ, жасуша - соның бір бө лігі. Организммен жасуша ара-сында ө рдайым ө зара қ арым-қ атынас, ө зара ө серлену жө не қ ызметгерін ретгеу, ү здіксіз жү ріп жатады. Сол ү шін жасушаны организмнщ бір бө лігі деп қ ана емес, оны белгілі бір қ ызмет атқ -аратын ең қ арапайым тірі жү йе деп қ арау керек. Жасуша қ ү рылы-сын непзшен цитологая пө ні ү йретеді, бірақ та жасушаның ө те нө зік қ ү рылымдарьшың ө р тү рлі патологиялық, ө згерістерін білу кө птеген аурулардың патогенезін анық тау ү шін ауадай қ ажет, де-мек, патологоанатом жасушаларды ультрақ ү рылым дең гейінде тексеріп, оның нө тижесін ғ ылыми-зерттеу жү ргізуге немесе ө зінің кү нделікті жү мысың ца пайдалануғ а міндетгі. Жасушаларды элект-рондық микроскоппен тексеру ө дісі кең інен қ одцанылады. Қ азіргі танда жасушаның жалпы патологиясын зерттеуден жасуша қ ү ра-мындағ ы ө те нө зік қ ү рылымдарды - органеллаларды зерттеуге ө ту кезещ басталды деп тольщ айтуғ а болады. Ал жасуша мембранала-рының қ ү рылысын жө не патологиясын зерттеу ө з алдына " мемб-ранология" ғ ылымы болып бө лініп шық ты.
Сонымен жасушаларды зерттеуді оларды қ оршап тү рғ ан жә не оның сыртқ ы қ абығ ы болып есептелетін плазмолемманың ө згерістерінен бастаймыз.
|
|
|
